نژادي تفاوتهاي
كشي پيامآور
جهان غذايي ماده مهمترين ماهي
دستاورد
نژادي تفاوتهاي
پزشكي تحقيقات در مهم متغيري
يكديگر با بيماريزا فاكتورهاي نظير محيطي عوامل با مقابله در را ما نژادي تفاوتهاي
ژنتيكي متغير اين به توجه گريزياز پزشكي طرحهاي پيشبرد براي و ميسازد متفاوت
بود نخواهد مهم
رضائي فرهاد
لحاظ به انسان در نژاد كه عقيده اين كشيدن چالش به با جمعيت ژنتيك متخصصان از يكي
در موجود تفاوتهاي درك براي انساني نژادهاي بررسي ميگويد ،"بيمعناست" زيستشناختي
به.باشد مفيد بسيار ميتواند داروها به پاسخ و بيماريها به واكنش در افراد ميان
كه انسانهايي ميان در زمان طول در استانفورد ، دانشگاه ژنتيكدان ريچ ، نيل دكتر اعتقاد
و است آمده وجود به قابلتوجهي ژنتيكي تفاوتهاي ميكنند ، زندگي مختلف قارههاي در
.تفاوتهاست قبيل اين طبقهبندي براي معتبري روش نژاد مفهوم
ژورنال دو در مقاله دو انتشار نتيجه در و گذشته سال موضوع اين به ريچ دكتر علاقه
لحاظ به را نژاد رسيد ، چاپ به پزشكي مجله يك در كه آنها از يكي.شد برانگيخته متفاوت
در شد ، منتشر "ژنتيك نيچر" مجله در كه ديگري و ميآورد شمار به بيمعنا زيستشناختي
زيانآور اثرات و پزشكي تحقيقات در متغير يك عنوان به نژاد از استفاده در اشتباه خصوص
.ميداد هشدار اشتباه اين
كه گرفته قرار علمي جامعه اختيار در " ژنوم بيولوژي" ژورنال در هنگامي ريچ دكتر عقايد
اطلاعات تفسير و ترجمه سرگرم انسان (وراثتي گنجينه) ژنوم پروژه قالب در پزشكان و محققان
DNA اطلاعات الگوي در موجود تفاوتهاي درك و انسان (سلولها وراثتي ماده) DNA در موجود
.هستند مختلف نژادي گروههاي ميان در
ژنهاي از مشابهي مجموعه شامل كه برخوردارند مشابهي ژنتيكي ميراث از انسانها همه
طول در DNA در آمده وجود به تغييرات يا و ژنتيكي جهشهاي وقوع دليل به اما است ، مختلف
اين از برخي و دارند تفاوت يكديگر با اندكي كه شده متفاوتي نسخههاي داراي ژن هر زمان ،
تفاوتهاي اين.است متداولتر گروهها ساير به نسبت نژادي گروه يك در ژني نسخههاي
در افراد استعداد بر ژني نسخههاي از برخي زيرا هستند ، پزشكي اهميت داراي اغلب ژنتيكي
.هستند اثرگذار داروها به واكنش و بيماري به ابتلا
جهان در يكنواختي پراكندگي داراي بيماريها از برخي كه ميگذرد كشف اين از مديدي مدت
تجمع از ناشي بيماري) هموكروماتوسيس بيماري عامل كه ژنتيكي جهش يك مثال براينيستند
چينيها و هنديها ميان در ميرود ، شمار به (آن متابوليسم در اختلال سبب به بدن در آهن
ژنتيكي جهش ديگر مثال.ميشود مشاهده سوئد مردم از درصد در 5/7 اما است نادر بسيار
شايع آفريقاييها درميان و ميآورد وجود به را شكل داسي كمخوني بيماري كه است متداولي
در آنان گسترش از پيش آفريقايي زبانان بانتو ميان در ژنتيكي جهش اين ميشود تصور.است
.باشد گرفته منشا قبل سال 2هزار
صفات از شيرخواري ، دوره شدن طي از پس شير قند هضم توانايي رفتن دست از ناپذيري ، لاكتوز
باقي بزرگسالي دوران تا اغلب شمالي اروپاي اهالي ميان در توانايي اين اما است بشر نوع
وقوع به ابتدايي دامپروران ميان در ژنتيكي جهش وقوع اثر در احتمالا تغيير اين و ميماند
مكتب دو دستكم بيماريها و ژنتيكي اطلاعات نژاد ، ميان آشكار ارتباط وجود.است پيوسته
به معتبري مفهوم زيستشناختي لحاظ به نژاد كه است معتقد يكي.است برانگيخته را فكري
بسياري ميان در كه ديگري و شود طرد علمي واژگان از امكان صورت در بايد و نميرود شمار
الگوي درك براي نژاد به توجه كه دارد آن از حكايت است ، رايج جمعيت ژنتيك متخصصان از
.است ضروري بسيار بيماريها به پاسخ در گروه هر ويژه
متخصص گولدشتين ، ديويد دكتر سوي از ويژهاي طرح نيز نژادي برچسبهاي از اجتناب براي
بلكه نژادي گروههاي قالب در نه بيماران آن مطابق كه شده ارائه لندن ، در جمعيت ژنتيك
نتيجه.ميشوند طبقهبندي مجزايي گروههاي به خود DNA ژنتيكي تحليلهاي انجام توسط
پاسخ براساس و داشت نخواهند خود بر نژادي برچسب ديگر گروهها اين اما بود ، خواهد مشابه
.پذيرفت خواهد صورت آنان طبقهبندي مختلف ، داروهاي به نسبت واكنش و بيماري به
ريچ دكتر پزشكي ، تحقيقات در مهم متغير يك عنوان به نژاد مفهوم بودن معتبر از دفاع در
بنابه نژاد.دارند فراوان هراس عرصه آن به شدن داخل از بسياري كه گذاشته ميداني به پا
مردم ميان در كه فراواني اما كوچك ژنتيكي تفاوتهاي توسعه سبب به ريچ ، دكتر تعريف
.است آورده بر سر زمان درطول دارد ، وجود گوناگون قارههاي
گسترش جهان سراسر در سپس و كردند مهاجرت آفريقا از خارج به مدرن انسانهاي كه هنگامي
به نسبت قابلتوجهي انزواي در و هم از جدا طور به اوليه انساني جمعيتهاي يافتند ،
تفاوتهاي گسترش و وقوع پديده اين و كردند خود ژنهاي تكثير و مثل توليد به شروع يكديگر
.ساخت ميسر مختلف گروههاي ميان در را ژنتيكي
شامل هستند ، جدا يكديگر از جغرافيايي لحاظ به كه متفاوت گروه ريچ 5 دكتر تعريف در
:است زير موارد
اروپا ، مردم شامل قفقازيها ;آفريقا قاره در صحرا زير منطقه اهالي يعني آفريقاييها
;سيبري و فيليپين ژاپن ، چين ، مردم شامل آسياييها ;خاورميانه و هند قاره شبه
.آمريكا بوميان و ;آرام اقيانوس جزيرهنشينان
بزرگ نژادي گروههاي اين ميان ژنتيكي اختلاط محصول مردم از بسياري است معقتد ريچ دكتر
آفريقايي و قفقازي نژاد از اختلاطي اتيوپياييها ، و سومالياييها مثال ، طور به.هستند
در تصادفي جايگاه در 100 انسانها DNA ارزيابي ريچ دكتر اعتقاد به.ميروند شمار به
براي و ميكند كفايت مهم نژادي گروههاي تشخيص براي ويژه انتخابي ناحيه در 30 يا و ژنوم
.داد قرار بررسي مورد را ژنوم در خاص ناحيه بايد 50 نيز نژاد يك درون مختلف گروههاي
كه بود ژنها از مختلفي اشكال و بسيار ژنتيكي تفاوتهاي وارث اجدادي انسانهاي جمعيت
موجود تفاوتهاي اين آمده ، عمل به سنجشهاي مطابق و بود رسيده ارث به پيشين گونههاي از
.است جهاني جمعيت در موجود تفاوتهاي درصد تا 90 مسئول 85 هنوز انسان ژني گنجينه در
تا 15 مسئول 10 نژادي گروههاي ميان آمده وجود به تفاوتهاي كه دارد اعتقاد ريچ دكتر
تفاوتهاي اين از بازتابي نژاد وي ، اعتقاد به.ميرود شمار به مانده باقي تفاوت درصد
.هستند مهم بسيار داروها كاربرد و بيماريها عملكرد درك براي آنها از برخي و است ژنتيكي
ساكن انسانهاي ميان در نژادپرستانه ، و اخلاقي سوءاستفادههاي از فارغ نژادي تفاوتهاي
نظير محيطي عوامل با مقابله در را ما تفاوتها اين.دارد وجود زمين مختلف قارههاي در
و پزشكي و بهداشتي طرحهاي پيشبرد براي و ميسازد متفاوت يكديگر با بيماريزا فاكتورهاي
مهم ژنتيكي متغير اين به توجه از گريزي زمين ، مختلف نقاط در انسان سلامتي وضع بهبود جهت
.بود نخواهد
:منبع
جولاي تايمز ، 30 نيويورك
كشي پيامآور
ازل كارول
رنجبر طاهره:ترجمه
نياز مورد پروتئينهاي انواع ساخت دستورالعمل از غيور ، آشپز سر يك همانند سلول هسته
تنها و است پايبند DNA در شده نوشته اصلي نسخه به سختي به و ميكند پاسداري سلول
سيتوپلاسم به (mRNA) پيامبر RNA شكل به را سلول نياز مورد دستورات از رونوشتههايي
ناكارآمدي دستورهاي غالبا ويروس به آلوده سلولهاي و سرطاني سلولهاي در اما.ميفرستد
نابجايي دستورات سرطاني سلولهاي ميشود باعث كه است عواملي از يكي جهش ، ميشود ارسال
سوي به كه ويروسهاييكنند صادر را ميشود غيرعادي پروتئينهاي توليد به منجر كه
به وادار را سلول پروتئينساز دستگاههاي خودشان ، خاص mRNA با ميشوند سرازير سلولها
سوي به شده نسخهبرداري ويروسهاي سپس و.ميسازند جديد ويروسهاي از رونوشتهايي ساخت
تازه طبيعي پديده تا تلاشند در پژوهشگران هماكنون ، .ميافتند راه به سلولها ساير
تحت كردن پرچ يا جداسازي وسيله به را است موسوم (RNAi) RNA تداخل به كه كشفشدهاي
و ميوه مگس در ژنها عملكرد تعيين براي ويژهاي تكنيك از آنها.بياورند در خود كنترل
انسان در كه ژنهايي كشف در آنها به استراتژي اين.ميكنند استفاده ميكروسكوپي كرمهاي
درمان براي RNAi از بتوانند كه اميدوارند دانشمندان.كرد خواهد كمك دارند مشابهي عملكرد
در بار نخستين RNAi.كنند استفاده پيوندي بافتهاي پسزني از پيشگيري و سرطان ايدز ،
ازدياد از ممانعت آن وظيفه ظاهرا كه شد شناسايي (حلقوي كرمهاي) نماتودها در سال 1998
آنزيمهاي ارگانيسمها ، ساير در.است بوده (Transposon) جهنده ژنهاي به موسوم ژنهايي
از شده منتج RNA دوتايي رشته سرگردان قطعات هستند RNAi ماشين از بخشي خود كه سلولي
كه فرآيندي طي سپس و ميكشند خود سوي به را رشتهها و داده قرار هدف را ويروسها
و انداخته گير را آزاد رشتههاي كردهاند ، آغاز را آن شناسايي كار تازگي به دانشمندان
اخير ، ماههاي طي.ميكنند غيرفعال را مكملاند ژنتيكي توالي داراي كه هاييmRNA تمامي
و ويروسي ژنهاي ساختن مسدود طريق از احتمالا كه مشابهي پديده از پژوهشگران از گروه چند
.دادهاند خبر است درمانشناختي فوايد داراي تومورها شكلگيري به مربوط موارد ساير يا
كاليفرنيا بكمن پژوهشي انستيتوي از (J.Rossi) روزي جان سرپرستي به يكي تحقيقاتي ، تيم دو
مهندسي كار ماساچوست تكنولوژي انستيتوي از (P.Sharp) شارپ فيليپ رهبري به ديگري و
جفت HIV از تواليهايي با كه RNAs دوتايي رشتههاي شناخت براي را انساني سلولهاي
شدند ، آلوده HIV به سلولها آنكه از پس هاRNAs اين كه دريافتند آنها.كردند آغاز شدهاند
از ديگري عده.ميشوند سلولها در HIV ويروس پروتئينهاي ساخت مانع كلي طور به
Pو 53 كتنين _ بتا همانند سرطان به مربوط پروتئينهاي جداسازي براي RNAi از دانشمندان
HIV ايدز به مبتلا افراد براي تا است تلاش در او گروه كه ميگويد روزي.كردند استفاده
مشغول همكارانش و او كه رويكردهايي از يكي.كند ارائه را راهكارهايي آينده سال دو طي
تعداد عادي شرايط در كه T سلولهاي برداشتن.است زير موارد برگيرنده در آنند بررسي
توالي به ورود براي ويروس از استفاده ميروند ، بين از HIV ويروس توسط آنها از بسياري
پروتئينهاي رمزگذاري به قادر كه RNAs دوتايي رشتههاي ساخت منظور به T سلولهاي ژنتيكي
آنها ترتيب بدينبيماران بدن به يافته تغيير سلولهاي گرداندن باز سرانجام و اندHIV
و باشند مقاوم HIV برابر در كه آورند وجود به را T سلولهاي از ائتلافي تا دارند قصد
به روزي همكاران از تن دو.يابند باز را سلامتيشان HIV به مبتلا افراد وسيله بدين
براي RNAi از ديگر رويكردي طي (M.Jensen) جنسن مايكل و (L.Cooper) كوپر لارنس نامهاي
اميدوارند آنها.ميكنند استفاده سرطان به حمله هدف با سلولي سربازان از خاصي نوع توليد
بدن درون به شوند قلمداد بيگانه بدن سوي از آنكه بدون را قاتل سلولهاي بتوانند كه
Howard پزشكي انستيتوي از (B.Bass) باس برنداكنند القا سرطان به مبتلا بيماران
در ;RNAi است شده معلوم آزمايشگاهي بررسيهاي طي كه است معتقد Utah دانشگاه Hughes
بسيار ژنها ، بروز از جلوگيري در است موسوم ضدحسي RNA به كه ديگري تكنيك با مقايسه
عمل mRNA به اتصال طريق از كه ضدحسي داروهاي از شماري حاضر حال در.ميكند عمل موثرتر
شده شناخته چندان آنها عمل امامكانيسم.ميروند كار به انساني تستهاي در ميكنند
بسيار بسيار هاRNAi كه حالي در.ناپايدارند نيز اندازهاي تا ديگر سوي از و نيست
.موثرترند
S2002cientific American, August,
DNA شيار
مايكل.است DNA مارپيچ يعني اصلي منبع به مستقيم ورود ژنها كردن خاموش براي ديگري راه
را مولكولي استوانههاي همكارانش و انگلستان Warwick دانشگاه از (M.Hannon) هانون
وجود به DNA مارپيچ پيچخوردگي اثر در كه بزرگي شيارهاي به ميتوانند كه كردند اختراع
دسترس در ژنهايشان كه است بهگونهاي سنتزي استوانههاي خميدگي.شوند متصل ميآيند ،
تاكنون البته.نميگيرد قرار ميگردانند ، باز RNA به را ژنتيكي دستورات كه آنزيمهايي
هستند راهي يافتن براي تلاش در دانشمندان رو اين از نبوده اختصاصي فرآيندها اين عملكرد
.بگيرند هدف انداختن ، كار از منظور به را خاصي ژنهاي بتوانند كه
جهان غذايي ماده مهمترين ماهي
دانشمند نگاه
سوزوكي ديويد
جمشيدي مژگان:ترجمه
محسوب شمالي آمريكاي ساحلي شهرهاي رستورانهاي اكثر در غذايي مهم اقلام از يكي ماهي
ميانگين طور به و ميرسد مصرف به ماهي تن ميليون حدود 80 ساله هر جهان سراسر در.ميشود
فكر حتي وجود اين با ميكند ، تامين را بدن نياز مورد جانوري پروتئين از درصد 16
از جلوگيري منظور به آن ذخاير آيا كه اين يا و آمده كجا از ماهيها اين كه نميكنيم
جديد بررسيهاي علت همين به خير؟ يا دارد قرار مديريت تحت مجاز ، حد از بيش صيد و برداشت
.ميرسد نظر به دشوار خيلي صيد ميزان روي بر
اطلاعات رسمي طور به كه سازماني تنها ،(فائو) جهاني خواروبار سازمان كه است سال چندين
گزارش را ماهي صيد افزايش ميزان ميكند ، پيگيري بينالمللي سطح در را ماهي صيد به مربوط
كه كشورهايي در شيلات صنعت در بعدي سرمايهگذاريهاي به نهايت در اطلاعات اين.ميكند
.شد خواهد داده سوق برخوردارند ، ماهي ذخاير فراواني از هنوز و هستند سازمان اين عضو
در ماهي ذخاير وضعيت كه داده نشان اخير سالهاي در جهان سراسر در شده انجام بررسيهاي
تماما يا كه را دريايي مهم ذخاير از درصد از 70 بيش فائواست نگرانكننده بسيار جهان
اين بنابراين ، .است كرده طبقهبندي ميشود بهرهبرداري حد از بيش يا و شده بهرهبرداري
كرد؟ تلفيق ماهي جهاني صيد آشكار افزايش با ميتوان چطور را شده طبقهبندي مشكلات
تهيه را ماهي صيد به مربوط اطلاعات كه سازمان اين عضو كشورهاي به فائو كه است اين مشكل
است ، رسيده چاپ به نيز نيچر مجله در كه پژوهش يك نتايج طبق و است كرده اعتماد ميكنند
اين.باشد هم گمراهكننده حتي ميتواند ميشود ارائه عضو كشورهاي سوي از كه اطلاعات اين
از شده انجام كانادا كلمبيا بريتيش دانشگاه از پاولي دانيل و واتسون رگ توسط كه پژوهش
منظور به و كرده استفاده فائو اطلاعات مجدد تحليل جهت بيشتري مفصل و مشروح اطلاعات
.است كرده اقدام آن از مدل يك توليد به انتظار قابل صيد ميزان برآورد
خوبي به شده ، گزارش كشورها سوي از كه صيدي ميزان با كردند محاسبه آنها كه ارقامي
چيزي آن برابر دو چين كشور صيد از شده گزارش ميزان استثنا مورد يك جز به داشت ، مطابقت
.ميكرد پيشبيني ساختگي مدل اين كه بود
در را مربوطه بخشهاي در توليد افزايش اواخر همين تا چين مقامات كه ميزنند حدس محققان
كه ميرسد نظر به طور اين موضوع اين شيلات مديران براي.باشند داده قرار خود كار دستور
ارائه صيد اين از كمي و نادرست گزارشهاي حاليكه در ميدهند انجام بيشتري صيد آنها
كل از درصد كه 15 است جهان در شيلات صنايع بزرگترين از يكي چين شيلات.ميكنند
اگر وجود اين با.است داده اختصاص خود به را جهان ماهي ذخاير از موجود بهرهبرداريهاي
بايد نتيجه در باشند داده ارائه صيد ميزان از نادرستي گزارشات اخير دهه در چيني مقامات
كشور اين جغرافيايي گستردگي به توجه با) جهان سطح در ماهي ذخاير كه گرفت نتيجه طور اين
شده مواجه درصد از 10 بيش كاهش با تاكنون سال 1988 از (آزاد آبهاي از بهرهبرداري و
.است
ذخاير درصدي كاهش 10 اين ميگويد كلمبيا ، بريتيش دانشگاه دريايي زيستشناس لابچنو ، جين
.بشود متوقف شيلات مديريت ساختار در سريع و اساسي اصلاحات با ميتواند ماهي
ماهيگيري تفريحي طور به كه افرادي و ماهي تجاري صيد گروههاي از بسياري كه جايي آن از
مسئله اين لذا هستند ، مخالف شدت به حفاظتي سختگيرانه مقررات و اصلاحات اين با ميكنند
.بود خواهد بحثانگيز و جنجالآفرين بسيار
گروهها همه توجه كانون در درازمدت در چنيني اين مقررات كه ميدهد نشان جديد شواهد
روي بر جديد بررسي يك مثال ، براي شد خواهد روشن همه براي آن فوايد و گرفت خواهد قرار
ژورنال در آن نتايج كه (است ممنوع جا آن در ماهيگيري كه مناطقي) دريايي ذخيرهگاههاي
روي بر شگرفي تاثير ميتوانند "زيرآبي پاركهاي" اين كه ميدهد نشان شده منتشر ساينس
بينالمللي تيم يك توسط كه پژوهش اينباشند داشته است ، آنها همسايگي در كه ماهي ذخاير
در دريايي مناطق از بعضي كه زماني از است حاكي رسيده ، انجام به دريايي زيستشناسان از
تجاري صيادان و ورزشي ماهيگيران توسط ماهي صيد حجم شدهاند اعلام شده حفاظت محدوده اين
لوسيا جزيره نزديكي در حقيقت ، در است ، يافته افزايش شدت به كارائيب و فلوريدا سواحل در
درصد حد 90 تا مجاور مناطق در ماهي صيد شده ، اعلام شده حفاظت است سال به 5 نزديك كه
.است يافته افزايش
توجهي شايان موفقيتهاي از دريايي حفاظتشده مناطق شده باعث كه عللي مهمترين از يكي
امني بسيار محيط و ميكنند عمل پرورشگاه يك همچون مناطق اين كه است اين شوند برخوردار
بازارپسند و مرغوب ماهيهاي توليد آن نتيجه كه ميكنند مهيا ماهيها رشد و زادوولد براي
در دريايي ذخيرهگاه از 100 بيش روي بر اخير بررسي.ميباشد كيفيت و اندازه نظر از
زيستي تنوع غناي باعث كه اندازه همان به مناطق اين ايجاد كه ميدهد ، نشان جهان سراسر
.باشد موثر ميتواند نيز آنها اندازه و تجاري گونههاي وفور در ميشود
.ميشوند محسوب جهان سراسر در مردم معيشتي و پروتئيني منابع مهمترين از يكي ماهيها
آزاد ، آبهاي در ماهيگيري قايقهاي شمار افزايش و افزون روز تقاضاي همه ، اين با اما
ذخيرهگاههاي ايجاداست شده مرتفع پيش از بيش شيلات بخش در كارآمد مديريت به نياز
.ميشود محسوب هدف اين به رسيدن براي مهمي ابزار دريايي
امروز ميبايست باشيم بهرهمند ارزش با ذخاير اين از نيز آينده در ميخواهيم كه اگر پس
.نگيريم آنان از را بقا امكان و نكنيم سلب را آنها از مبارزه شانس
دستاورد
كدويعظيمالجثه
فرهاديان سليمان:ترجمه
سياره.نيست كامل و دقيق كره يك شكل به زمين سياره دريافتهاند دانشمندان كه مدتهاست
قطبها قسمت در و پهنتر نسبتا مياني قسمتهاي در كه است كدويي شبيه تقريبا زمين
بيستكيلومتر حدودا قطب و استوا در زمين قطر اختلاف ديگر عبارت به است باريكتر نسبتا
.است
چاقتر درحال زمين سياره كه دريافتند تحقيقات يكسري انجام با دانشمندان اخيرا اما
ميزان اين كه ميدارد بيان رسيده چاپ به ساينس مجله در كه تحقيقات اين نتيجه.است شدن
.است چندميليمتر حد در و ناچيز بسيار شدن پهن
از گذشته سال طي 25 دادند انجام را تحقيقات اين كه چائو بنجامين و كاكس كريستوفر
.كردند استفاده فضايي عكسبرداريهاي و مشاهدات
گرفت صورت ليزري تجهيزات داراي ماهوارههاي از استفاده با مطالعاتي دهه 1980 اوايل از
تحقيقات حال عين درشد تهيه زمين سياره گرانشي جاذبه ميدان نقشه آنها وسيله به و
واقعي كره يك شكل به و كرده تغيير حدودي تا زمين كره كدويي شكل كه داد نشان موردنظر
.است شده نزديك
طور به اخير سال چهار طي روند اين ميدهد نشان آنها تحقيقات ميگويند چائو و كاكس اما
.است يافته تغيير غيرمنتظرهاي
جوي تغييرات يا قطبي يخهاي شدن ذوب همچون پديدههايي ميدارند ابراز دانشمندان اين
.كند توجيه را زمين كره شكل تغيير اين بتواند مشكل
.ميكنند ذكر را احتمالي دوعامل موضوع اين براي آنها حقيقت در
مناطق سمت به را آب از بيشتري مقدار اقيانوسي جريانهاي در تغيير آنكه اول احتمال
و زمين سيالات بين مرزي لايه جرم در تغييري آنكه دوم احتمال ;باشد رانده زمين استوايي
.است گرفته صورت جبه
است شده تغيير اين باعث عاملي چه حقيقتا دريابند آنكه براي ميگويند دانشمندان اين
.گيرد صورت بيشتري تحقيقات كه است لازم
|