بيشترمي‌رود پيچيدگي سمت به "خزر"
معمارباشي سهيل -حسيني سيدمهرداد
مي‌شود آغاز آينده سال تا 3 خزر در ايران اكتشافي حفاري اولين
امسال تابستان پايان تا روسيه تنگه‌ولگاي از عبور مجوز اخذ با ايران لرزه‌نگاري كشتي
مي‌رسد خزر جنوب به گاز و نفت منابع منظورمطالعه به
ذهن كشورمان ، نقشه شمال در خزر درياي از نيمي ترسيم با دبستان ، دوران جغرافياي كتاب
.است داده عادت واقعيت اين به كودكي دوران از را ايرانيان
سال 1921 در را موافقتنامه‌هايي سابق شوروي و ايران كه بازمي‌گردد زماني به واقعيت اين
.شود مشخص آن در خزر درياي از استفاده چگونگي تا رساندند امضا به و 1940
ايالت چند و مستقل كشور به 15 قدرتمند كشور اين شوروي ، جماهير اتحاد فروپاشي از بعد اما
در نفت اكتشاف افزايش با خزر ، درياي حاشيه‌اي كشور پنج هنگام اين در.شد تقسيم خودمختار
.افتادند خزر درياي حقوقي رژيم تعيين و گاز و نفت منابع تقسيم فكر به دريا اين سواحل
حوزه‌هاي در ناگهاني خلا7 يك شوروي فروپاشي با كه مي‌افتاد اتفاق زماني در تحولات اين
ديگر قدرت‌هاي بين‌الملل روابط مسلم اصل به بنا و آمد به‌وجود قفقاز و خزر مركزي ، آسياي
است؟ قدر چه درياچه اين گاز و نفت ذخاير مگر اما.كرد جلب خود به را
خزر گاز و نفت ذخاير
خزر منطقه شده اثبات ذخاير (جولاي 2002) انرژي ، بين‌المللي آژانس گزارش آخرين براساس
در بيشتر كه اخير مطالعات كه است درحالي اين.است نفت‌خام بشكه ميليارد بر 10 بالغ
نفت‌خام ذخاير (درصد احتمال 50 با) كه مي‌دهد نشان شده انجام آذربايجان به مربوط منطقه
.است افزايش قابل بشكه ميليارد سطح 230 تا منطقه اين
مكعب فوت تريليون بر 170 بالغ نيز خزر منطقه در گاز ، شده اثبات ذخاير گزارش ، اين براساس
اكتشافات با و است توجه قابل بسيار منطقه اين گاز ذخاير گرفته صورت مطالعات بنابر و است
.كرد اضافه شده شناخته ذخاير ميزان به نيز مكعب فوت تريليون مي‌توان 293 جديد
ساحلي كشورهاي اقدامات آخرين از گزارشي
اقتصادي مشترك منافع كردن تعريف فعلي ، وضعيت از خزر خروج راه تنها
است ساحلي كشورهاي براي
چون مي‌شود ، ذكر متفاوتي ارقام و آمار خزر منطقه ذخاير درمورد شد ملاحظه كه طور همان
تنوع منابع ، اين دادن جلوه بزرگ در قدرت‌ها اقتصادي -سياسي ملاحظات راستاي در موضوع اين
كاهش انرژي ، منابع بر تسلط منطقه ، شركت‌هاي‌نفتي جذب و جلب انرژي ، تامين منابع به بخشي
در فعال نفتي شركت‌هاي سهام قيمت بردن بالا براي زمينه‌سازي و اوپك و خليج‌فارس اهميت
.مي‌گيرد صورت خزر درياي
و جلب و روسيه جانبه يك سلطه از نگراني اقتصادي ، ضعف علت به اكثرا نيز منطقه كشورهاي
اين به نفتي عظيم شركت‌هاي جلب و بزرگنمايي با و ندارند منطقه به خارجي قدرت‌هاي جذب
در شده اثبات ذخاير مويد واقع‌بينانه كارشناسي برآوردهاي حال اين با.زده‌اند دامن جو
و نفت ذخاير درصد 3) گاز مترمكعب تريليون تا 2/9 و 7/6 نفت بشكه ميليارد تا 30 حد 15
.است (جهان گاز
آذربايجان و قزاقستان جمهوري‌هاي بود ، شده فراهم شوروي زمان در كه مقدماتي به باتوجه
خود گاز و نفت بخش در خارجي سرمايه‌گذار جلب در را موفقيت بيشترين استقلال از بعد
تركمنستان 5 و قرارداد آذربايجان 20 جمهوري قرارداد ، قزاقستان 10 كه طوري به داشته‌اند
.كرده‌اند منعقد خارجي شركت‌هاي با مشترك قرارداد
با قرارداد انعقاد و خزر نفت شركت تاسيس با سال 2000 از فعال به‌صورت نيز روسيه دولت
.است كرده اقدام آستاراخان به نزديك مناطق در اكتشاف براي "اني" ايتاليايي شركت
ايران اقدامات
اعلام مرتبه چندين از بعد ايران نفت ملي شركت مديرعامل ;ميرمعزي سيدمهدي گفته به بنا
وصول پيشنهادي متاسفانه خزر درياي جنوبي بخش در لرزه‌نگاري منظور به مناقصه بين‌المللي
شركت ، اكتشاف مديريت به مربوط لرزه‌نگاري كشتي عبور مجوز دريافت با منظور همين به.نشد
بخش اين بعدي سه لرزه‌نگاري امسال تابستان پايان از قبل تا روسيه ، در "ولگا" تنگه از
.مي‌شود مشخص آينده سال تا 3 طي 5/2 شده انجام مطالعات تفسير و تعبير و شد خواهد آغاز
مي‌رسد نظر به ترتيب اين به كه شده شروع نيز حفاري نيمه‌شناور سكوي يك ساخت حال عين در
.شود آغاز عملا ديگر سال از 3 خزر ايراني بخش در اكتشافي حفاري
خزر درياي حقوقي رژيم
امر اين.است دريا اين حقوقي رژيم بودن نامشخص خزر ، حوزه در معضل مهمترين حاضر درحال
را منطقه اين ذخاير نهايي ميزان تعيين و شده حاشيه‌اي كشورهاي كار پيشرفت در كندي باعث
جماهير اتحاد و ايران كشور دو ميلادي ، تنها سال 1991 از قبل.است انداخته تعويق به
و 1940 موافقتنامه‌هاي 1921 طي كشور دو حقوق و بودند درگير خزر درياي مسائل در شوروي
به تركمنستان و قزاقستان آذربايجان ، جمهوري كشورهاي شوروي ، فروپاشي از پس.بود شده مشخص
پيچيده‌تر دريا اين حقوقي رژيم تعيين تا شد باعث امر اين.پيوستند خزر همسايگان جرگه
رژيم تعيين درمورد متعدد ، نشست‌هاي تشكيل علي‌رغم كشور پنج اين تاكنون چنانچه شود ،
.نرسيده‌اند توافق به خزر براي حقوقي
حاشيه‌اي ، كشورهاي سهم بودن نامشخص و خزر براي حقوقي رژيم تعيين عدم گزارش ، اين براساس
ساير عكس‌العمل با را دريا اين منابع از بهره‌برداري براي كشورها از يكي اقدام هرگونه
در امر اين كه شده حوزه اين در فعاليت‌ها شدن محدود باعث امر اين.مي‌سازد مواجه كشورها
آمار بنابر كه مي‌گيرد صورت درحالي اتفاقات اين.است حاشيه‌اي كشورهاي همه ضرر به كل
ذخاير از عظيمي حجم همچنين و تركمنستان و قزاقستان ذخاير كل از درصد تا 40 بين 30 موجود
تك تك براي عظيمي ثروت خزر گاز و نفت ذخاير.است شده واقع دريايي بخش در آذربايجان نفت
براي كار سختي همچنين و كشورها از يك هر سهم تعيين در نظر اختلاف ولي دارد دربر كشورها
برده بالا بسيار منطقه اين در را سرمايه‌گذاري ريسك منابع ، اين از بهره‌برداري و اكتشاف
.است
رسمي نشست‌هاي در كه اين به اشاره با خزر درمورد انرژي بين‌المللي آژانس گزارش آخرين در
كليه توافق با تنها كشورها سهم تعيين كه مي‌شود عنوان حقوقي رژيم تعيين براي كشورها اين
اين تا شده باعث موضوع اين سر بر جانبه همه توافق عدم:مي‌افزايد شد خواهد حاصل اعضا
جولاي 2001 در رابطه همين در.آورند روي سه‌جانبه و دوجانبه توافق‌هاي سمت به كشورها
درحالي اينرسيدند توافق به دريا اين تقسيم چگونگي سر بر قزاقستان و آذربايجان روسيه ،
به متمايل بيشتر نيز تركمنستان موضع و بوده جانبه سه و دو توافقات مخالف ايران كه است
جهت (آوريل 2002) امسال ماه ارديبهشت در كه نيز كشورها اين نشست آخرين.است ايران موضع
.رسيد اتمام به نتيجه بدون شد ، برگزار دريا اين حقوقي رژيم تعيين براي نهايي توافق
خزر در روسيه تاريخ نظامي مانور بزرگترين
خزر حاشيه كشورهاي سران نشست آخرين از بعد بلافاصله پوتين ولاديمير كه وعده‌اي بنابه
درياي در روسيه نظامي مانور بزرگترين ،(آگوست اول) پيش هفته دو پنج‌شنبه از كرد ، اعلام
.شد آغاز شوروي فروپاشي از بعد خزر
براي موافقتنامه‌اي 5جانبه انعقاد تسريع براي مانور اين معتقدند سياسي تحليلگران برخي
توان نمايش كه است آن از حاكي شواهد برخي عده اين اعتقاد بهاست خزر حقوقي رژيم تعيين
مهمترين به‌عنوان روسيه تثبيت به تا باشد ژئوپليتيك دلايل به مي‌تواند روسيه نظامي
.كند كمك خزر نفت صادراتي كارتل سهامدار
هواپيما از 30 بيش و كشتي روسي ، 60 نظامي نيروي نفر هزار از 10 آن در كه مانور اين در
همراهي اين كارشناسان علت همين به.داشتند شركت نيز آذربايجان و قزاقستان شده ، استفاده
.مي‌انگارد خزر تسهيم چگونگي درخصوص روسيه ، با كشورها اين ضمني موافقت بر دليل را
دلايل ديگر از نيز روسيه با قزاقستان و آذربايجان بين سه‌جانبه موافقتنامه‌هاي امضاي
اين در تركمنستان و ايران ناظران حضور اما.مي‌رود شمار به نظراتشان اثبات براي عده اين
.مي‌نماياند كمرنگ را تحليل اين رزمايش
برگزاري براي را روسيه فدراسيون دولت رسمي اولويت‌هاي و موضوعات نيز روسي ديپلمات‌هاي
،[روسيه] ملي منافع از حمايت موقعيت ، تثبيت براي آمادگي:برمي‌شمارند چنين مانور اين
ترانزيت عليه مبارزه و دريا در نجات و جست‌وجو عمليات تروريسم ، مختلف انواع عليه مبارزه
.موادمخدر
بوده عظيم نظامي مانور اين اجراي از روسيه اهداف تمام دلايل اين واقعا آيا وجود اين با
.است
براي صرفا مانور اين كه باورند اين بر عده‌اي شد ، اشاره تلويحي به‌طور كه طور همان
خزر درياي از درصدي سهم 20 درمورد نظرش تعديل براي ايران به مضاعف فشار آوردن وارد
در روس‌ها تا رسيده‌اند توافق به روسيه و آمريكا معتقدند همچنين عده اين.است شده طراحي
كمك به "اوپك" بر فشار با لزوم مواقع در و باشند داشته فعال نقش "خزر اوپك" و خزر
آمريكايي كارشناسان از كه‌بسياري درحالي.نمي‌كنند فكر طور اين همه امابشتابند آمريكا
براي ايران به هشدار را روسيه اخير مانور كشور آن در صهيونيست‌ها لابي به نزديك افراد و
روابط پيشينه دقيق‌تر بررسي با برمي‌شمارند ، خزر درياي منابع از درصدي سهم 13 تحميل
-مي‌دانند خود ياغي فرزندان را آنها روس‌ها كه -يافته استقلال تازه كشورهاي و روسيه
.رسيد تاملي قابل نكات به مي‌توان
اين در عضويت و ناتو به پيوستن براي را خود درخواست آذربايجان كه هنگامي قبل سال چند
موضوع اين با ملاحظه‌اي هيچ‌گونه بدون روسي مقامات كرد ، مطرح نظامي عمدتا سازمان
مقامات بين رايزني مدتي از پس اما.رفتند پيش نيز تهديد حد تا راه اين در و كرده مخالفت
اين حساسيت‌هاي از حدودي تا ديگر ، سوي از آمريكايي و ناتو ارشد مقامات و سو يك از روسي
.شد كمتر پيشين ابرقدرت
عرصه در امتياز چند دريافت با را خود نگراني روس‌ها كه مي‌دانند خوب آنها حال درعين
است سال‌ها روس‌ها.داد نخواهند پيشروي اجازه آنان به و نداده‌اند دست از جهاني سياست
را معاملات.مي‌كنند اخذ را امتيازاتي كه داده‌اند نشان بين‌المللي عرصه‌هاي در كه
ديگر امتيازي تا بازمي‌گردند خود عقايد سر بر آن ، مصرف پايان از پس ولي مي‌دهند انجام
كه زماني تا و مي‌كرده‌اند معامله چيز همه سر بر قديم‌الايام از روس‌ها.كنند دريافت
موضع تغيير آن از پس اما هستند خود حرف‌هاي سر بر باشد داشته بر در سودي آنها براي
.مي‌دهند
پرده پس در مي‌كردند ، برخورد بي‌اهميت امري به‌عنوان ناتو گسترش با مدتي براي كه روس‌ها
نظامي‌گري موج اين با مقابله براي يافته استقلال كشورهاي "مجدد اتحاد" ايجاد حال در
كشورهاي سران منظم چندان نه اجلاس از گذشته راه اين در آنها اقدام اولين.هستند غربي
اتحاد به "لوكاشنكو" مانند افرادي و سفيد روسيه مانند كشورهايي تشويق مشترك‌المنافع ،
اما نداشته ، موضوع اين به توجهي چندان غرب اگرچه.است واحد كشوري ايجاد و دوباره
تصميم و شده بيدار ديگر بار خفته خرس است ممكن كه مي‌دانند خوبي به ناتو نظامي مشاوران
.بگيرد حيات ادامه به
دست از يافته استقلال تازه جمهوري‌هاي در را چيز همه ناتو گسترش با كه مي‌دانند روس‌ها
سلاح‌هاي ديگر آمريكايي نوشابه بر علاوه رسيده‌ها دوران به تازه اين شايد و داد خواهند
نوسازي و بازسازي از پس تا اميدوارند روسيه سردمداران.بدانند رده از خارج را روسي
اما كنند ، بنا غرب تا شرق پهناي به و شوروي پهناي به كشوري بتوانند هم باز خود اقتصاد
جمهوري به شايد مانور اين.كرد خواهد آب بر نقش هميشه براي را آنان نيازهاي ناتو گسترش
وجود بازگشتي راه ديگر ناتو به پيوستن در پافشاري صورت در كه مي‌دهد هشدار آذربايجان
.شد خواهد شناخته روس‌ها دشمن دوست به‌عنوان كشور اينندارد
انفرادي و زودگذر منافع قرباني كلان ، منافع
تحولات زمينه در نيز كشورمان مجلس ملي امنيت كميسيون عضو و نماينده كولايي ، الهه دكتر
اين حاشيه كشورهاي انفعالات و فعل و خزر منطقه تحولات روند:است معتقد خزر منطقه اخير
منافع عرصه اين در منطقه‌اي رقابت‌هاي گرفتن بالا كه آورده به‌وجود را بيم اين دريا ،
.بسپارد فراموشي به را منطقه كلان
مانور:مي‌گويد خزر ، منطقه در آن ثبيت و قدرت افزايش از ناشي ملاحظات به اشاره با وي
ماندن غيرنظامي و بودن غيرنظامي درزمينه قبلي انتظارات خزر درياي در روسيه اخير نظامي
با بوده برخوردار انحصاري اكوسيستم از كه عرصه اين حاضر درحال.است داده كاهش را دريا
بر حاكم اوضاع بهبود براي منطقه كشورهاي همكاري لذا است مواجه نگران‌كننده‌اي وضعيت
.است لازم منطقه
سياسي ملاحظات دنيا ، نيافته توسعه مناطق در معمولا كه موضوع اين به اشاره با كولايي
نفوذ به باتوجه:مي‌افزايد مي‌گيرد ، پيشي فرهنگي و اجتماعي و اقتصادي ملاحظات بر
و اجتماعي اقتصادي ، منافع به توجه جاي به خزر حاشيه كشورهاي منطقه ، در سياسي ملاحظات
كشورها اين بين همكاري توسعه كه است درحالي اين.هستند سياسي مسائل درگير بيشتر فرهنگي
اين از برخي حاضر درحال اما.كند تضمين را منطقه اين اجتماعي و اقتصادي منافع مي‌تواند
اين امر اين.هستند فردي منافع دنبال منطقه‌اي و بين‌المللي رقابت‌هاي مسير در كشورها
;شود تبديل مرده درياي يك به خزر درياي آينده دهه‌هاي طي كه آورده به‌وجود را نگراني
فاجعه اين ماهيت البته.آمد پيش مركزي آسياي در آرال درياچه براي كه فاجعه‌اي همان
درياي درمورد:مي‌گويد ادامه در وي:مي‌آيد خزر درياي سر بر كه است مسائلي از متفاوت
الزامات به منطقه كشورهاي تك‌تك بي‌توجهي شده شديد نگراني‌هاي باعث كه چيزي آن خزر
داشته گروهي همكاري بايد مشترك منافع هرگونه تامين براي كشورها اين.است زيست‌محيطي
.شد خواهد گروهي منافع به زدن ضربه باعث انفرادي اقدامات هرگونه زيرا.باشند
به نسبت منطقه كشورهاي ميان در كه متفاوتي ديدگاه‌هاي گرفتن درنظر با:مي‌گويد كولايي
حركت مسائل شدن پيچيده‌تر سمت به متاسفانه دارد ، وجود جهان كشورهاي ساير و همديگر
تاثيرگذاري براي توجهي قابل توانايي‌هاي از روسيه و ايران كه است اين‌درحالي.مي‌كنيم
همه به‌كارگرفتن يا و فعال ديپلماسي يك اجراي با هم هنوز و هستند برخوردار روند اين در
.دهند قرار تاثير تحت را تحولات روند مي‌توانند توانايي‌ها ،
از يكي به آمريكا حاضر درحال:مي‌افزايد منطقه تحولات در آمريكا نقش به اشاره با وي
وضعيت بنابراين.گرفت ناديده نمي‌توان را امر اين و شده تبديل خزر عرصه اصلي بازيگران
امر اين و بوده اثرگذار منطقه معاملات در توجهي قابل به‌طور نيز آمريكا و ايران روابط
.بگيرد قرار سياسي مسائل تحت‌الشعاع منطقه اين اقتصادي و اجتماعي ملاحظات تا شده باعث
مشترك منافع برجسته‌سازي با تا مي‌كند ملزم را ما اروپايي جوامع موفق تجربه البته
.دهيم نشان توجه بيشتر سياسي تعارضات مقابل در اقتصادي
كن حكومت بساز ، لوله خط
كه بوده روز در بشكه ميليون منطقه 3/1 اين از خزر ساحلي كشورهاي نفت توليد سال 2001 طي
.شد خواهد اين از بيش آتي سال‌هاي طي رقم اين البته
انتقال براي را ايران مسير دارند ، فعاليت خزر منطقه در كه خارجي نفتي شركت‌هاي اكثر
تحريم‌هاي اما مي‌دانند صرفه به مقرون جهاني ، مختلف بازارهاي به منطقه اين انرژي
اين به.نكنند توجه ايران مسير به خارجي شركت‌هاي شده باعث كشورمان عليه آمريكا اقتصادي
يا "نوروسيسك -باكو" لوله خط و "جيحان-تفليس-باكو" لوله خط ازجمله مختلفي مسيرهاي ترتيب
.هستند ايران مسير با جايگزيني درحال "نوروسيسك -تنگيز"
است تشخيص قابل خزر حوزه نفت انتقال براي حال به تا كه مسيري حداقل 6 بين در مسيرها اين
تحريم‌ها شدن برداشته صورت در و ارمنستان و تركيه افغانستان ، چين ، گرجستان ، روسيه ، از
.مي‌كنند عبور ايران از
مختلف كشورهاي براي ظاهر در گران‌تر و طولاني‌تر مسيرهاي احداث براي نفتي شركت‌هاي جذب
بين‌المللي كارشناس يك اما داشت خواهد بالايي اقتصادي سود -ايران از غير به -خزر حاشيه
خطر به را منطقه ثبات بلندمدت در مختلف مسيرهاي ايجاد:مي‌گويد زمينه اين در انرژي
كشور آن مسير از بيشتري گاز و نفت تا كرد خواهد سعي كشور هر كه ترتيب اين به ;مي‌اندازد
مصرف‌كنندگان و كشورها ساير قبال در كشورها هماهنگي و وحدت موضوع ، اين و يابد انتقال
.مي‌رساند ممكن حداقل به را آمريكا ازجمله انرژي
دنبال انرژي بين‌المللي آژانس طريق از قبل سال‌هاي از كه آمريكا نظر مورد اهداف از يكي
در بين‌المللي نفتي شركت‌هاي طريق از استخراجي و اكتشافي فعاليت‌هاي افزايش مي‌شود ،
افزايش با هم و مي‌كند كمك آنها مهندسي و فني خدمات صدور به هم كه است نفت‌خيز مناطق
نفت ، بين‌المللي بازارهاي در تقاضا قبال در عرضه افزايش و سهميه‌ها رعايت عدم و توليد
توليد از غير به -خزر منطقه در روش اين.مي‌دهد كاهش را نفت صادركنندگان چانه‌زني قدرت
تاسيسات از بهره‌برداري از پس ترتيب ، اين به.دارد ادامه نيز انتقال بخش در -نفت
خواهد فروكش نفت جهاني بازارهاي در اوپك اعضاي نفوذ و قدرت گاز ، و نفت توليد و استخراج
.كرد
نفت مصرف‌كنندگان ديگر اهداف ازجمله را خزر در سياست اين بزرگنمايي كارشناسان البته
درياي گاز و نفت ذخاير كل كه است محور اين حول عده اين دلايل.مي‌دانند آمريكا به‌ويژه
در چنداني تاثير مقدار اين و است درصد سه حدود جهاني شده اكتشاف ذخاير كل به نسبت خزر
.داشت دربرخواهد فراواني تاثيرات كوتاه‌مدت در كه هرچند.داشت نخواهد درازمدت عرضه
خزر اوپك
روسيه كه درحالي -خزر در آمريكا و روسيه بين ظريف ارتباط درخصوص نيز نفتي تحليلگر يك
اقتدار دارد اميد آمريكا و كند اعمال دوباره نفت جريان بر را خود كنترل مي‌كند تلاش
تا گرفته صورت كشور دو اين بين توافقي:است معتقد -دهد كاهش منطقه در را ايران و روسيه
نيروي از آمريكا مقتضي زمان در امتياز ، اين قبال در و كند بازي را اول نقش خزر در روسيه
تا توافق اين البته.دهد كاهش را آن قدرت و كند استفاده (اصلي)اوپك قبال در خزر اوپك
طرف دو هر ترتيب اين به و است تداوم قابل كند تامين را كشور دو اين منافع كه جايي
بشكه 18 هر از كمتر به نفت قيمت كاهش مثال براي.داشت خواهند آن اجراي در محدوديت‌هايي
كه طور همان طرفي از و مي‌كند توجيه غيرقابل را روسي شركت‌هاي براي نفت توليد دلار ،
.بازيابد منطقه در را خود گذشته تاثيرگذار نقش روسيه تا ندارد قصد آمريكا شد اشاره
ري-نكا لوله خط
لوله خط احداث در خارجي سرمايه‌گذاري مانع كه ايران عليه آمريكا اقتصادي تحريم‌هاي
انتقال در ايران دورزدن باعث ادامه ، صورت در است ، شده ايران از خزر گاز و نفت انتقال
نيز آمريكايي نفتي شركت‌هاي بلكه نيست ايران متوجه فقط ضرر اين اماشد خواهد خزر انرژي
نكا بندر از كيلومتر طول 320 به لوله‌اي خط حال درعين.هستند اقدام اين بزرگ متضرران از
احداث ايران پخش و پالايش ملي شركت توسط تهران نزديك پالايشگاه‌هاي به ايران شمال در
تا لوله خط اين ظرفيت اما است ، روز در نفت بشكه هزار حاضر 50 درحال آن ظرفيت كه شده
.رسيد خواهد نفت بشكه هزار به 500 روزانه سال 2005 پايان
پالايشگاه‌هاي به آن انتقال و خزر شمالي كشورهاي از نفت دريافت ازاي در ايران بنابراين
.دهد تحويل كشورها اين به نفت‌خام خود جنوبي پايانه‌هاي در مي‌تواند داخلي ،
شمال به تركمنستان جنوب از لوله خط يك احداث احتمال است گفته خصوص اين در عادلي محمد
وجود ايران پالايشگاه‌هاي به قزاقستان و تركمنستان نفتي مناطق ارتباط منظور به ايران
.است طريق اين از خود نفت انتقال امكان بررسي درحال قزاقستان وي گفته بهدارد
خزر آينده
ديگري اثر آنها منطقه‌اي قدرت تقليل به‌جز ساحلي كشورهاي انفرادي حركت مي‌رسد نظر به
منظر از نه -خزر اوپك تشكيل و نظر اتفاق با كشورها اين كه درحالي.باشد نداشته دربر
و جهاني بازارهاي در آن از و كنند كسب عظيمي قدرت مي‌توانند -(اصلي)اوپك با مقابله
مشترك استفاده رو اين از.كنند استفاده بين‌الملل عرصه در خود اقتصادي -سياسي ارتباطات
قزاقستان ، روسيه ، مساعي تشريك براي شانس آخرين خزر درياي زيرسطح و سطحي منابع از
.مي‌رسد نظر به ايران و تركمنستان آذربايجان ،
در شده تجربه -راهكار بهترين منطقه كشورهاي كردن نزديك در مشترك منافع از استفاده
.كند همسو و هماهنگ يكديگر با را خزر درياي حوزه كشورهاي مي‌تواند كه -است اروپا اتحاديه
!نمي‌رود انتظار منطقه اين از دورنمايي چنين كه هرچند
|
