نه پايدار برداري شمال‌بهره هاي جنگل
تاراج
روند و بهره‌برداري چگونگي و ايران جنگلهاي درباره كه مقالاتي ميان در:اشاره
جنگلهابه باقيمانده حفاظت براي ممكن راهكارهاي و منابع اين در تخريب نگران‌كننده
مبتني و كارشناسي ديدگاههاي دربرگيرنده حاضر مقاله است ، رسيده -محيطزيست صفحه -همشهري
بهره‌برداران هنوز كارشناسان از بسياري اينكه با اما مي‌باشد عيني تجارب و مشاهدات بر
شمال جنگلهاي نابودي عوامل اصلي‌ترين از يكي را - نفوذ و رانت اعتبار به - گوناگون
مسئله.است شده اشاره كمتر برداران بهره اين به مقاله ، اين در مي‌دانند ، كشور
پاسخگوي بايد مسئولان‌كه از بسياري كه است مواردي از دام ، و جنگل‌نشين روستائيان
و بي‌رويه بهره‌برداري موثر و مهم عوامل برخي آنها ، كردن عمده با باشند منتقدان
نظر و نقد آماده‌ايم ، .مي‌دهند قرار سايه در را ايران شمال جنگلهاي سازمان‌يافته
كه است ذكر شايان.كنيم درج مقاله ، اين محتويات درخصوص را همشهري خوانندگان و كارشناسان
جاي به جنگلها ، از پايدار و منطقه‌اي ملايم ، بهره‌برداري براصل نويسنده تاكيد
كارشناسان برخي اما.مي‌باشد كارشناسان از شماري مشترك نظر كنوني ، بي‌رويه بهره‌برداري
اين به نبايد ندارندو تجاري بهره‌برداري قابليت ايران شمال جنگلهاي كه باورند براين
.نگريست چوب مزرعه عنوان به منابع
كشور زيست‌محيطي بحران پيرامون كارشناسان و مسئولين عمومي ، رسانه‌هاي كه است چندي
:ممكن گزينه سه بين از و مطرح پيشنهادهايي‌را و نظرات البرز شمالي نوار درخصوص به‌ويژه
كه مي‌كنند عرضه را توصيه‌هايي آن سرعت كندكردن و گذشته روال تداوم بهره‌برداري ، توقف
.است تامل قابل خود جايگاه در يك هر
چوب توليد يا رويش مقدار (1365)كشور شمال جنگلهاي جامع آماربرداري آخرين زمان تا
از نيمي معادل همچنين.است بوده جنگل‌نشينان برداشت مقدار معادل جنگلها اين سالانه
توسط كشور مراتع جنگلهاو سازمان رسمي مجوز با جنگلداري طرحهاي قالب در اين‌مقدار
به مربوط ارقام آن ، بر علاوه.مي‌شد برداشت بهره‌برداران ساير و چوب صنايع واحدهاي
لذا.مي‌گردد افزوده بدان نيز مي‌شوند برداشت دولتي آمار چشم از دور مواردي‌كه و قاچاق
به درحالي‌كه.است جنگل ظرفيت و رويش از بيش بسيار كلي صورت در حتي برداشت مقدار اين
و كم‌شيب نواحي در انساني جمعيت‌هاي تمركز جنگلي ، عرصه‌هاي از بخشي بودن شيبدار:دلايل
دارند تكيه متمركز بهره‌برداري و جنگلداري بر كه روشهايي از استفاده آفتابگير ،
از چوب برداشت ،...و (حضوردام بهره‌برداري ، ماشين‌آلات و ادوات جاده ، كمبود به‌دليل)
و نشده اعمال يكنواخت به‌طور سطح تمام از زراعي منظم هندسه يك با شمال جنگلهاي
و است جنگل ظرفيت برابر سه از بيش مناطق برخي در بهره‌برداري ديگر عبارت بهنميشود
.مي‌گردد آن شتاب و تخريب تشديد عوامل از يكي تمركز اين
ايجاد مراتع ، و جنگلها تبديل و كاربري تغيير جنگل‌زدايي ، نظير تخريب ديگر شكل‌هاي
بيش دام وجود پرندگان ، و حيوانات بي‌رويه شكار آبراهه‌ها ، مسير و آبي چرخه در تغييرات
تنهايي به هركدام كه مي‌باشند موثر عوامل ساير جمله از...و جنگلها و مراتع ظرفيت از
.است كافي اكوسيستم يك تخريب به كمك براي
آبادي‌هاي در پراكنده به‌طور نفر ميليون يك حدود كشور شمال آبخيزهاي عرصه در
اين از يك هر پيراموني مرز آبادي‌ها اين فزاينده جمعيت‌هاي.مي‌كنند زندگي كم‌جمعيت
در پيشرونده صورت به مي‌شوند ، ديده درخت از عاري جزاير صورت به كه را ، سكونت‌گاه‌ها
.مي‌يابند نمود بزرگتري نواحي يكديگر به لكه‌ها پيوستن با.مي‌كنند جابجا جنگل
تبع به و واقتصادي فرهنگي اجتماعي ، مختلف زمينه‌هاي در توسعه جمعيت ، افزايش نسبت به
ميليون سالانه80 سال1400 تا صنايع ، و روستايي شهري ، جوامع نيازهاي افزايش آن
دارند توليد مكعب متر ميليون سه حدود شمال جنگلهاي.بود خواهد نياز مورد چوب مترمكعب
ميليون پنج فقط نيز جنگلي نواحي از خارجي توليدات محل از و مي‌رسد روستاييان مصرف به كه
و تدوين سال‌مستلزم در مترمكعب ميليون رقم80 تا كسري تامين.مي‌شود توليد مكعب متر
.است آن مصرف موعد از قبل سال حداقل 20 مدت در چوب توليد برنامه‌هاي اجراي
در.مي‌شوند برداشت جنگلها از كه است چوبهايي مصرف بهينه‌سازي ضروري ، اقدامات از يكي
ويژگي بر كه مي‌رسد صنايعي مصرف به شمال جنگلهاي توليدي چوب از درصد فقط20 حاضر حال
و روكش صنايع) است توليد قابل شمال جنگلهاي در تنها كه هستند متكي چوب از خاصي
نيز كشور نقاط ساير چوبي توليدات كه مي‌رسند مصارفي به برداشتي چوب بقيه.(تخته‌لايي
فيبر) چوب خرده تخت صنايع مصارف مي‌توان نمونه به‌عنوان.هستند استفاده قابل آنها براي
سوخت نيز..و كاغذسازي پالت ، و جعبه صندلي ، و ميز و مبل پنجره ، و در ،(نئوپان و
.كرد ذكر را..و جنگلي و روستايي ساختمان‌هاي ،(پخت‌وپز گرما ، حمام ، ) جنگل‌نشينان
اين شمال جنگلهاي در تخريب توقف ضرورت مدعيان به پاسخ در توجيه‌گران مستندات از يكي
حفظ به مربوط كميت‌هاي نظر از.است بوده كمتر تخريب جنگلداري طرح واجد مناطق در كه است
و جنگلها سازمان در شاغل همكاران از آن‌دسته زحمات سايه در چوب قاچاق كاهش و جنگل مساحت
داعيه طرح‌ها ، مجريان برخي تلاش‌هاي نيز و دارند فيزيكي حضور جنگل عرصه در كه مراتع
در طبيعي حيات تجديد استقرار در توفيق عدم ولي.است پذيرفتني حدودي تا تخريب از جلوگيري
در كه (آشكوبها) درختان تاجي طبقات تعداد كاهش شده ، بهره‌برداري مساحت سوم دو از بيش
و تركيب و ساختار در آشفتگي ايجاد است ، اكوسيستم پايداري ضامن طبيعي ناهمسال جنگلهاي
مداوم و تدريجي تخريب اكوسيستم ، ساده‌كردن منطقه ، سيماي در كلي تغييرات گونه‌اي ، تنوع
ضعيف دليل به متاسفانه.دارند قرار جنگلداري طرحهاي كيفي كارنامه در نيز...و بيولوژيك
طبيعي منابع تحقيقات مراكز و موسسات اجرا ، بخش دانشگاهها ، يافته سازمان ارتباط بودن
مورد و فراوري توليد ، مستمر پايش با را داده‌ها كه اطلاعات متمركز پايگاه استانها ،
و ضعيف استناد با كهنه داده‌هاي ترتيب بدين و نگرفته شكل دهد قرار مديريت و قضاوت
.مي‌گيرند قرار مستند برنامه‌هاي در انحصاري
گزينه‌ها از يكي انتخاب
با آنچه به نسبت عمومي هشياري و بيداري اطلاع‌رساني ، در همگاني مشاركت نعمت به
با نيز و مي‌رود دست از شمال شكننده و ناپايدار اكوسيستم‌هاي از درخت تكه هر برداشت
كه مقرراتي و قوانين تصويب در اسلامي شوراي مجلس و اسلامي جمهوري دولت هيات اهتمام
مرداد در دولت اخير مصوبه دو پي در مي‌نمايند ، تامين را اساسي قانون پنجاه اصل اجراي
و مديريت مراتع ، و جنگلها محيطزيست ، حفاظت:سازمان سه شدن موظف و ماه1380
شكل ، موضوع بررسي به كشاورزي جهاد وزارت محققين و دانشگاهيان مشاركت با برنامه‌ريزي
.گرفت به‌خود جديدتري
اولي آن ، كردن كند و بهره‌برداري توقف گذشته ، روال تداوم:گزينه سه بين از بنابراين
پيش‌نوشته از نسخه يك به‌راحتي نمي‌توان ديگر گزينه دو درخصوصاست شده منتفي خودبه‌خود
مسايل به جانبه يك تكيه چند هر كه چرا.نمود توصيه شمال سراسر براي و انتخاب را شده
جمعيت‌هاي وابستگي واقعيات ولي گذارد مي پيش‌رو را راحت‌تري تصميم‌گيري جنگل حياتي
و مي‌گيرد قرار تصميم اين تحت‌الشعاع نوعي به انسان معيشت كه آنست بيرون و درون انساني
:يافت خواهند نمود اقتصادي و اجتماعي پيامدهاي
جنگلداري طرح اجراي با مترادف چوب ، توليد يا و برداشت مفهوم در بهره‌برداري آيا *
است؟
در مصلحت با سابق روال با طرح اجراي ادامه جنگلداري ، طرحهاي از بسياري در اگر *
كه داشت انتظار مي‌توان آيا باشد ، قرين برداشت بدون يا و چوب ميزان كمترين برداشت
اقتصادي بيلان بايد طبيعي به‌طور كه اقتصادي واحد به‌عنوان جنگلداري طرحهاي مجريان
در كه مجرياني برخي آيا نمايند؟ سرمايه‌گذاري آن در مديد سال‌هاي باشند ، داشته مثبت
فقيرند ، لحاظ اين از فقط و باشند برخوردار آن از بايد كه فني دانش حداقل از موارد بسياري
و هماهنگ مداوم به‌طور گفتار ، در فقط نه و عمل در جنگل‌شناسي ، جديد تفكر با قادرند
شوند؟ همگام
را تاريخي تصميم انتخابو اين بايد معيار كدام استناد به مرجعي ، چه يا كسي چه *
در نياز مورد اصلاحات انجام بر و پشتيباني نيز را آن معنوي و مادي هزينه‌هاي و اتخاذ
نمايد؟ نظارت جوانب كليه
همه‌چيز حقيقت در كه واژه‌هايي حداكثر تا صفر از گسترده طيف اين در مطلوب حد *
نمايد؟ تبيين بايد مرجعي چه يا كسي چه را مي‌گيرد قرار آنها معني بار تحت‌الشعاع
بهره‌برداري توقف گزينه
صدمات اينك كه زيست‌محيطي ، ديدگاه از بهره‌برداري كامل توقف هرچندگزينه
علوم نظر از هم و طبيعي نظر از هم ولي دارد ، زيادي جاذبه شده ، وارد آن به جبران‌ناپذيري
بايسته لذادرآورد اجرا به طولاني مدت براي را توصيه اين نمي‌توان اقتصادي و اجتماعي
:گردد معين كار برنامه و استراتژي ذيل ، موارد به نظر امعان ضمن است
در ممكن گزينه و درمان راه تنها و است يكسان شمال جنگلي عرصه‌هاي تمام وضع آيا -
است؟ بهره‌برداري توقف عرصه‌ها تمام
منابع به آنها ديرينه و سنتي وابستگي و كشور شمال آبخيزهاي در ساكن جمعيت‌هاي آيا -
آيا مي‌نمايد؟ تغيير يا مي‌شود متوقف كوتاه ، مدت براي حتي تصميم ، اتخاذ با طبيعي
در اجرايي و برنامه‌ريزي اهرم‌هاي و ايشان وابستگي تغيير يا توقف اجرايي ضمانت‌هاي
دارد؟ قرار مراتع و جنگلها و محيطزيست حفاظت سازمان‌هاي اختيار
كه اوليه مواد كمبود از ناشي پيامدهاي و نيازمنديها گزينه اين اجراي صورت در -
آن ، جانبي مشاغل و ثانويه و اوليه مواد به وابسته كارگاههاي كاغذ ، و چوب صنايع كارخانجات
حل بايد چگونه دربرمي‌گيرد را آن توليدات و زيربخش اين اقتصادي ركود بيكاري ، مشكلات
گردد؟
و چگونه آن مالي فرايندهاي و حقوقي مسايل جنگلداري ، طرحهاي مجريان به دولت تعهدات -
مي‌گردد؟ جايگزين و پشتيباني تامين ، مرجع كدام توسط
از آنها جنگلداري و مهندسي عمليات احيا ، حفاظت ، اعتبارات كه اداراتي بودجه كسري -
شد؟ خواهد جايگزين محلي چه از و چگونه تامين‌مي‌گردد بهره‌برداري عوايد و درآمدها محل
ملايم بهره‌برداري گزينه
شمال جنگلهاي از بهره‌برداري قبل سال چهل تا سي حدود و دور نه‌چندان سال‌هاي تا
تا زمان آن ازميگرفت صورت (غيرمتمركز بهره‌برداري) مطلوب درختان تك گزينش روش با
نيز اخيرا.است شده انجام متمركز به‌طور جنگل از بخشي در برداشت ميزان همان اخير سنوات
گردانده روي تك‌گزيني طرف به طبيعت به نزديك جنگل‌شناسي فكري فلسفه و مكتب از تقليد به
همين عينا وضعيت‌ها همه براي كه افتاده اتفاق سريع به‌قدري تفكر اين تعميم.است شده
يا سي چرا كه شود پرداخته نكته اين به لازمست درحالي‌كه.مي‌شود استعمال و تجويز نسخه
و نموديم منسوخ مي‌نمودند توصيه ايراني كارشناسان برخي كه را روش همين قبل سال چهل
علمي ومونتاژ واردات سبك از تبعيت با نيز امروزه و شد؟ ايران جنگل‌شناسي قبله اروپا
است؟ شده داده جهت تغيير
تصميمات و سريع تغييرات گردش‌ها ، شده ، طبيعي منابع پيكره بر ضربه موجب همواره آنچه
بوده كافي و جامع مطالعات پشتوانه و استناد بدون نظري ، مباني مسير در ناگهاني نسنجيده
را طبيعي منابع بدنه هرچندگاه كه است تبآسايي امواج مي‌شود نگراني موجب آنچه.است
و صنوبر كشت تب دهه 60 ، در برگان سوزني كشت تب از مي‌توان تبها اين جمله از.مي‌سوزاند
توقف تب جنگل ، از دام خروج تب كشور ، شمال در طوبا طرح و زيتون كشت تب چوب ، زراعت
.برد نام...و طبيعت به نزديك جنگل‌شناسي تب بهره‌برداري ،
آنها ترك و به‌كارگيري نحوه ولي چاره‌سازند و مفيد خود جاي در گفته پيش موارد از هركدام
.مي‌باشد موردانتقاد
فكري فلسفه در تك‌گزيني معادل مفهومي كه ملايم بهره‌برداري نظريه اجراي موانع
:عبارتنداز دربرمي‌گيرد را طبيعت به نزديك جنگل‌شناسي
جنگلهاي امروز انساني و طبيعي شرايط با سازگار تحقيقاتي نظري مباني فاقد روش اين -
تاكنون كه روشهايي توفيق عدم در موثر عوامل تحليل به‌جاي حقيقت در.است ايران شمال
سطح در پژوهش نتايج از استفاده بعد و كوچك سطح در آزمون نيز شده‌اند ، گرفته به‌كار
براي فرصتي چون آن بر علاوه.است شده فراگير شمال جنگلهاي پهنه در يكباره وسيع‌تر ،
سليقه ، حسب اغلب نداشته ، وجود فني دستورالعمل‌هاي تدوين و كارشناسان به لازم آموزش‌هاي
.مي‌شوند اجرا اشخاص فني دانش و ذهني برداشت
قسمت‌هاي در متمركز بهره‌برداري نظام براي جنگلداري طرحهاي در موجود جاده‌هاي اغلب -
به‌طور جنگل مساحت همه از بايد جديد نظريه مطابق درحالي‌كه.شده‌اند احداث جنگل از خاصي
اعتبارات و عمليات حجم جنگل مختلف نقاط به دسترسي براي لذا.شود بهره‌برداري همزمان
برداشت ميزان آن بر علاوه.ندارد تناسب موجود امكانات با ماشين‌آلات تامين و جاده‌سازي
تنه و بينه گرده فعلي شرايط در.نمي‌كند را هزينه‌ها تكافوي سطح واحد در سالانه چوب
اين‌صورت در و باشند حمل قابل موجود امكانات با تبديل‌تا كوچكتر قطعات به بايد درختان
.مي‌يابد تنزل زيادي ميزان به آن كاربردي و تجارتي ارزش
در شرط اين آنجايي‌كه از.است ضروري سني كلاسه سه حداقل وجود تك‌گزيني اجراي براي -
.مي‌باشد روبه‌رو زيادي فني موانع با نظريه اين اجراي است نشده تقويت و حفظ شمال جنگلهاي
حضور تك‌گزيني ، به‌ويژه و جنگل‌شناسي روشهاي تمام توفيق مانع و مزاحم ازعوامل يكي -
از بهره‌برداري نوبت‌بندي و تقسيم با واحد ، دانگ بر متكي روش تئوري در.است دام
تك‌گزيني ، روش در اما.بود شده معين دام چراي و حيات تجديد تكليف جنگل ، از خاصي مكان‌هاي
معيشت سنتي وابستگي دليل به.است ضروريات از همزمان به‌طور جنگل عرصه تمام از دام خروج
و اراضي به نسبت ايشان تملك حس توام به‌طور نيز جنگل و دام به نفر ميليون يك حدود
ايشان اشتغال يا مكان تغيير و جايگزيني براي دولت مالي امكانات كمبود جنگلي ، چراگاههاي
روبه‌رو پيچيدگي با مهم اين اجراي نظامي قدرت و زور از استفاده براي دولت تمايل عدم و
.است شده
ميليون يك بر بالغ شمالي آبخيزهاي در واقع آبادي‌هاي در ساكن انساني جمعيت‌هاي -
جنگلها پايين و ميان‌بند نوار آفتابگير و كم‌شيب نواحي در ايشان درصد هفتاد حدود.نفرند
برنامه‌طرحهاي از خارج را چوب مكعب متر ميليون از3 بيش سالانه آنها.شده‌اند مستقر
رويش معادل ميزان اين كه مي‌نمايند مصرف و برداشت مطلوب تك‌درختان گزينش با و جنگلداري
.است شمال جنگلهاي
.نمود اضافه نيز را آتش‌سوزي و چوب قاچاق ميزان بايد يادشده برداشت ميزان بر علاوه -
غيرمتمركز شيوه در كه هستند عواملي جمله از نيز...و سنواتي جنگل‌كاريهاي ميزان افزايش
يك در محافظ نيروهاي به‌كارگيري و حفاظت جديد امكانات و سيستم‌ها تقويت و ايجاد ضرورت
.مي‌سازند ضروري را حفاظت كارآمد و گسترده شبكه
منابع به ايشان وابستگي و شمال آبخيزهاي در دامداريها و انساني اجتماعات پراكنش -
خصوصي ، بخش نيروي از استفاده راهبرد بر تكيه با همراه غيرمتمركز شيوه اتخاذ طبيعي ،
.هستند دولتي ناظرين و نظارت پيش از بيش تقويت ضرورت دلايل ديگر ازجمله
تجديد استعداد تخريب ، و بي‌رويه بهره‌برداري به‌دليل جنگلي عرصه‌هاي از زيادي وسعت -
براي لذاميشود منتهي نهالكاري به آنها احياي راه و داده‌اند دست از را طبيعي حيات
تخصصي سطح تمام در) انساني نيروي...نظارت ، حفاظت ، بازبيني ، عمليات ، اجراي برنامه‌ريزي ،
حاضر شرايط در كه است نياز مورد...و اعتبارات نهالستان ، تجهيزات ، امكانات ، ،(تحصيلي و
.نمي‌باشد فراهم
ميزان كاهش:كه است عمليات مكان پراكندگي جديد ، روش با مرتبط مسايل مهمترين از يكي -
جنگلداري طرحهاي شدن غيراقتصادي باعث عامل اين‌دو.است شده افزوده آن بر نيز برداشت
موجبات امر اين.مي‌آورند ارمغان به نيز را محصول واحد تمام‌شده هزينه افزايش و هستند
آن براي بايد كه مي‌كند فراهم را جنگلداري طرحهاي مجريان استقبال و انگيزه كاهش
.شود چاره‌انديشي
اميني محمد
مازندران طبيعي منابع تحقيقات مركز علمي هيات عضو
دارد ادامه
|
