هر چه به نيمه مارس نزديك مي شويم بازيگران عرصه روابط بين المللي آماده مي شوند تا آخرين برگ هاي برنده خود را رو كنند. بسياري را عقيده بر اين است كه جلسه نيمه مارس شوراي امنيت نقش تعيين كننده اي در چگونگي حل بحران عراق خواهد داشت. اين جلسه به نوعي شبيه به فينال بازي است كه هر آنچه قرار است اتفاق بيفتد صورت عيني پيدا خواهد كرد. چرا كه پس از اين تاريخ به واسطه تغييرات كيفي آب و هوايي در منطقه خاورميانه مبادرت به جنگ گسترده اي براي سربازان ناآشنا با گرماي كشنده تابستان منطقه غيرقابل تحمل خواهد شد. در ماه هاي اخير ورود پارامترهاي بازدارنده از طرف كشورهاي مخالف جنگ و نهادهاي اجتماعي موجب شده تا مكانيزم حل بحران عراق در هزار توي سازمان ملل و سالن شوراي امنيت نگاه داشته شود. همين مسئله كه بدون شك تبعات اقتصادي بسياري را به همراه داشته تا بدان اندازه هزينه هاي منفي را متوجه اقتصاد جهاني كرده است كه بپذيريم بلاتكليفي كنوني بايد پايان داده شود.
براي اولين بار تحت تاثير بحران عراق هنجارهاي دنياي مدرن و سنتي بر خود فرض دانسته اند كه در يك تعامل عيني مشاركت فعال داشته باشند، به موازات اوج گيري مبارزات ضد جنگ در سراسر جهان پاپ ژان پل دوم رهبر كاتوليك هاي جهان نيز تصميم گرفت تا اين بار نقش فعال تري را در عرصه بين المللي ايفا نمايد. سخنان پاپ در روزهاي اخير مبني بر اعزام فرستاده ويژه به آمريكا براي ترغيب جورج دبليو بوش جهت حل مسالمت آميز بحران عراق مي تواند با اهميت تلقي شود. اهميت اين موضوع آنجا بيشتر مي شود كه پاپ به صراحت اعلام كرد چنانچه رئيس جمهور آمريكا نخواهد به صداي جامعه جهاني گوش دهد خود شخصا در جلسه آتي شوراي امنيت حاضر شده و از اعضاي شورا خواهد خواست تا به نفع صلح اقدام نمايند. پاپ كه از موقعيت منحصر به فرد خود آگاه است ظاهرا قصد دارد تا با حضور خود كشورهاي اكثرا مسيحي عضو شوراي امنيت را وادارد تا از تسليم شدن به جنگ خودداري كنند.
اردشير زارعي قنواتي
پاپ كه از موقعيت منحصر به فرد خود آگاه است ظاهرا قصد دارد تا با حضور خود كشورهاي اكثرا مسيحي عضو شوراي امنيت را وادارد تا از تسليم شدن به جنگ خودداري كنند. اين حركت پيرمرد لهستاني الاصل در اين مقطع خاص مي تواند نقش واتيكان در وضعيت جهان معاصر را نيز دگرگون نمايد. او شايد به نوعي بخواهد تا تاريخ واتيكان كه در مقطع جنگ جهاني دوم به واسطه روابط آن با نيروهاي محور دستخوش انتقاداتي اساسي شده بود را با چنين حركت موجهي تطهير كند. اگر آن روز عيسي مسيح بر صليب خود به خاطر اعمال نمايندگان خود بر زمين اشك ريخت هم اكنون پاپ مي تواند خرسند باشد كه با چنين اقدامي لبخند مسيح را موجب شده است.
هر چند كه جهان مدرن ديرزماني است عنصر مذهب را در تصميم گيري هاي سياسي كم رنگ نموده ولي هيچگاه نبايد از نقش تاثيرگذار آن حداقل به عنوان يك نهاد قدرتمند مدني غافل بود. چرا كه بحران هاي دنياي مدرن و معضلات پيش روي جامعه جهاني فراتر از برداشت هاي ايدئولوژيك اهميت نهادهاي مدني را به اثبات رسانده است. از طرف ديگر به واسطه اصراري كه از طرف افراطيون مسيحي حاكم بر سياستگذاري هاي كنوني كاخ سفيد و تروريست هاي افراطي مدعي اسلام صورت گرفته و بر تقابل بين اديان و فرهنگ ها تاكيد مي شود اين حركت پاپ مي تواند خط بطلاني بر تمامي اين انديشه هاي شيطاني به شمار آيد.
مسلما دخالت پاپ و كليسا درخصوص معضلات جهاني از جمله بحران عراق هيچگاه نمي تواند به مفهوم دخالت غيرقانوني آنگونه كه در قوانين دنياي مدرن گفته شده است تلقي شود. بلكه اين مسئله به نوعي همان ورود نهادهاي مدني به ساختار اجتماعي يا به تعبيري جهاني شدن اجتماعي معاصر خواهد بود. در سال هاي اخير اكثر فلاسفه و صاحبنظران همچون هابرماس به اين نتيجه رسيده اند كه قدرت مذهب بايد در خدمت هنجارهاي اجتماعي قرار گيرد، پس در شرايط كنوني تحركات پاپ ژان پل دوم به لحاظ ضرورت و همسويي با افكار عمومي جهاني قابل تأمل خواهد بود. پاپ در يك ماهه اخير نيز با ديدار توني بلر و طارق عزيز نشان داد كه قصد دارد نقش فعال تري را براي حل مسالمت بحران عراق ايفا نمايد. زماني كه توني بلر به همراه همسر كاتوليك و سه فرزند خود به ديدار پاپ شتافت رهبر ديني جهان مسيحي از اين فرصت استفاده كرد و از نخست وزير بريتانيا خواست تا درچارچوب صلح آميز به قضيه كنوني نگاه كند. هر چند كه پندها و اندرزهاي پاپ هيچگاه در چهره سرد توني بلر كارگر نيفتاد اما همين اندازه كه دانست مخالفت با اين جنگ تا به كجا گسترش يافته از اهميت ويژه اي برخوردار بود.
پاپ ژان پل دوم وقتي كه با فرش هاي قرمز از طارق عزيز معاون نخست وزير عراق در آپارتمان خصوصي خود استقبال رسمي كرد جسارتي از خود نشان داد كه حتي دولتمردان نزديك با عراق نيز فاقد آن شهامت بوده اند. بدون شك پاپ نيز همچون ديگر مردم جهان براي چنين رويكردي در شرايط كنوني دلايلي خارج از نگاه مثبت به حاكميت عراق را مدنظر قرار داده بود. او نيز موفق شده بود برخلاف جورج بوش يا توني بلر بين رهبري غيردموكراتيك عراق و بروز يك جنگ خانمانسوز كه مي تواند ابعاد منطقه اي به خود بگيرد مرزبندي اصولي قائل گردد.
حال چنانچه پاپ رهبر كاتوليك هاي جهان به اين نتيجه رسيده باشد كه ضروري است تا در اين لحظات سرنوشت ساز نقش فعالي را ايفا نمايد مي توان انتظار دگرگوني هاي اساسي را داشت. از يك طرف تاثيرگذاري پاپ بر افكار عمومي دنياي مسيحي داراي اهميت است و از طرف ديگر حضور پاپ در جلسه شوراي امنيت مي تواند تاثير غيرقابل انكاري را بر راي اعضاي شوراي امنيت بگذارد. بدون شك در چنين جلسه اي بعيد مي نمايد كه در مقابل پاپ و نماينده پيامبر صلح به گزينه اي راي داده شود كه مشروعيت جنگ را موجب شود، چرا كه چنين دهن كجي آشكاري به معني هتك حرمت نهاد اخلاقي جهان معاصر قلمداد شده و براي هميشه مي تواند شكنندگي اجتماعي جهان غرب را به همراه داشته باشد.
حتي در چنين شرايطي ايالات متحده آمريكا نيز با محذوراتي مواجه خواهد شد كه پشت پا زدن به آن جورج دبليو بوش را در انزواي بيشتري قرار خواهد داد. هر چند كه در پايان ايالات متحده برخلاف خواست جامعه جهاني جنگ را تنها گزينه پيش رو تشخيص دهد اما جايگاه عنصر مذهب و نقش پاپ درروابط بين الملل غيرقابل كتمان شده است. آنچه كه هم اكنون پاپ مطرح مي كند هر چند نقش تازه اي است ولي با توجه به همراهي با افكار عمومي مي تواند در چارچوب وظايف اخلاقي تعريف شده براي كليسا به حساب آيد. در شرايطي كه همه قدرت هاي بين المللي به طور فعالانه سعي در انتخاب راه و تعريف دوباره اي از مناسبات سياسي - اجتماعي دارند كليسا نيز ضرورت اين تحولات را دريافته و درصدد تثبيت موقعيت مشروع خويش است.