گروه خبر: درحالي كه هنوز هيچ دولتي زمام امور در عراق را رسما به دست نگرفته است اولين ترور سياسي در نجف به وقوع پيوست.
عصر ديروز راس ساعت ۴۰: ۱۸ خبرگزاري جمهوري اسلامي طي خبري اعلام كرد: سيد عبدالمجيد خويي نوه آيت الله ابوالقاسم خويي در حرم مطهر حضرت اميرالمومنين(ع) در نجف اشرف كشته شد. منابع گروه هاي معارض عراقي عصر پنج شنبه با اعلام اين خبر افزودند كه فرد ناشناسي وي را به ضرب چاقو در حين اداي نماز به قتل رسانده است. اين خبرگزاري در عين حال تاكيد كرد اين خبر هنوز تاييد نشده است اما نيم ساعت بعد خبرنگار ايرنا از لندن ضمن تاييد خبر از قول يكي از كاركنان بنياد الخويي گفت وگوي كوتاهي را با اين منبع آگاه منتشر كرد. ايرنا نام اين منبع آگاه را فاش نكرد اما از قول وي اعلام نمود: «نوه مرحوم آيت الله خويي شهيد شده است. »
گفته مي شود عبدالمجيد خويي قرار بود به مناسبت سالگرد شهادت امام حسن(ع) روز پنج شنبه در صحن مطهر حضرت علي(ع) به سخنراني بپردازد اما با انجام اين ترور سياسي از اين كار باز ماند. عبدالمجيد خويي كه سال ها در لندن اقامت داشت و بنياد الخويي را اداره مي كرد با نزديك شدن سقوط رژيم صدام وارد عراق شد و با حضور در نجف كوشيد اوضاع اين شهر مذهبي را آرام كند. وي كه به دليل وابستگي به مرجع تقليد شيعه مرحوم آيت الله العظمي خويي مي كوشيد از اعتبار مذهبي وي براي ايجاد آرامش استفاده كند ديدار مراجع تقليد شيعه مقيم نجف را در دستور كار خود قرار داده بود. مجيد خويي وكيل آيت الله العظمي سيستاني نيز مي باشد كه عملا بر كرسي آيت الله خويي بزرگ تكيه زده است. ناظران سياسي معتقدند سال ها اقامت خويي در لندن سبب شده است كه وي به بهترين نحو بتواند ديدگاه هاي ائتلاف حمله كننده به عراق به ويژه انگليسي ها را براي مراجع تقليد شيعه توضيح دهد و آنها را از همراهي با رژيم عراق باز دارد. درست به همين دليل بود كه به هنگام انتشار اخباري مبني بر فتواي آيت الله سيستاني عليه آمريكا و انگليس، خويي طي مصاحبه اي از اعمال فشار صدام بر آيت الله سيستاني خبر داد و اين فتوا را تكذيب كرد. با وجود اين ديدگاه هاي مجيد خويي مورد انتقاد برخي نيروهاي سياسي نيز قرار گرفته است. روزنامه جمهوري اسلامي در شانزدهم فروردين ماه امسال در حالي كه تيتر اول خود را به حملات آمريكا و انگليس به نجف و كربلا اختصاص داده بود، نوشت: «مجيد خويي كه سال هاست در لندن زندگي مي كند اين روزها به عاملي براي دامن زدن به جنگ رواني آمريكا و انگليس عليه عراق تبديل شده است. »
همين روزنامه در روز بعد طي خبري نوشت: «راديوهاي بيگانه از سيد عبدالمجيد خويي، سيد محمد بحرالعلوم و حسين صدر به عنوان مثلثي از روحانيون شيعه كه آمريكا و انگليس قصد دارند از آنها براي تحكيم موقعيت خود در ميان شيعيان عراق بهره برداري كنند نام مي برند. » اين روزنامه افزوده بود: «سيد عبدالمجيد خويي توسط آمريكايي ها به كويت و سپس به نجف برده شد تا ماموريت خود را به نفع آنها انجام دهد. »
روزنامه جمهوري اسلامي همچنين با اشاره به اينكه خويي «سال ها در لندن با سازمان هاي اطلاعاتي انگليس و آمريكا همكاري كرده است» وي را عملا به جاسوسي متهم كرده بود. «جمهوري اسلامي» روز بعد نيز حملات خود را به خويي ادامه داد. اين روزنامه نوشته «سيد عبدالمجيد خويي كه اشتهار به همكاري با سازمان هاي اطلاعاتي انگليس و آمريكا دارد و هم اكنون توسط آمريكا پس از سال ها اقامت در لندن به نجف اشرف برده شده است تا ماموريت خود را به نفع آنها انجام دهد با شركت در برخي اجتماعات داخل عراق به خصوص شهر نجف مردم اين كشور را به خودداري از مقاومت در برابر مهاجمان آمريكايي و انگليسي دعوت مي كند. وي در سخنان خود ادعا مي كند نظاميان متجاوز آمريكايي و انگليسي براي نجات ملت عراق از ظلم صدام وارد اين كشور شده اند. »
خويي نيز در اين مدت به فعاليت هاي خود به نفع ائتلاف آمريكا ـ انگليس ادامه مي داد. وي طي مصاحبه اي با روزنامه المستقبل چاپ بيروت از تصرف نجف و كربلا به آزاد شدن اين دو شهر ياد كرد. وي همچنين آزادي عزاداري امام حسين(ع) در نجف و كربلا را دستاورد همين آزادي دانست. عبدالمجيد خويي در واقع اين نوع رفتار سياسي را تا حدود زيادي مديون سنت خانوادگي و نيز شهري است كه پدرش در آن زندگي و تدريس كرده است. نجف طي سال هاي پس از انقلاب اسلامي و با تقويت حوزه علميه قم به عنوان مركز سياسي، مذهبي مرجعيت شيعه، تا حدود زيادي به پايگاه مرجعيت كمتر سياسي و نيز سنت گراي شيعه تبديل شده است كه در ابتدا آيت الله خويي و اخيرا آيت الله سيستاني آن را نمايندگي مي كنند. اين در حالي است كه مراجع تقليد قم از فقهي سياسي تر دفاع مي كنند و مدافع جدي تئوري ولايت فقيه هستند. با وجود اين نمي توان منكر شد حوزه علميه نجف به خصوص در انقلاب مشروطه ايران نقش برجسته اي ايفا كرده است. مراجعي چون آيت الله آخوند خراساني و آيت الله نائيني از اين حوزه وارد سياست شدند اما با تأسيس حوزه علميه قم توسط آيت الله حائري در عصر دولت پهلوي، فوت مراجع بزرگ نجف چون آيت الله اصفهاني و ظهور مراجع تقليد فراگير شيعه مانند آيت الله العظمي بروجردي و از همه مهمتر طرح تئوري ولايت فقيه و تأسيس حكومت اسلامي در ايران از سوي آيت الله العظمي ]امام[خميني اين موازنه به سود قم تغيير كرد. اين درحالي است كه با آغاز زمزمه هاي منتهي به جنگ اخير خاورميانه مجله مهم و استراتژيك اكونوميست چاپ لندن طي گزارشي نوشته بود اين امكان وجود دارد كه با آزادسازي نجف و كربلا از دست رژيم بعث عراق قدرت مرجعيت شيعه جابه جا شود. در واقع به نظر مي رسد تحركات اخير خويي را بايد در همين جهت تحليل كرد. از سوي ديگر آيت الله سيد محمد حسين فضل الله ديگر روحاني برجسته شيعه كه در لبنان داراي نفوذ سياسي و مذهبي است در مصاحبه اي كه اخيرا توسط مجله آمريكايي نيوزويك منتشر شد اعلام كرده بود نجف هيچ گاه اهميت خود را از دست نداده است و اگر فشار سياسي در عراق و حكومت مذهبي در ايران نبود شايد چنين تصوري كه مركزيت مرجعيت از قم به نجف منتقل شود يا در فرآيندي معكوس بسر مي برد بي اساس به نظر مي رسيد.
در هرحال ترور عبدالمجيد خويي مهمترين اتفاق اولين روز حاكميت انگليس و آمريكا بر نجف به حساب مي آيد. اتفاقي كه بي گمان ابعاد سياسي و مذهبي گسترده اي خواهد داشت به ويژه آن كه منابع آگاه اطلاع مي دهند انگليسي ها در مناطق تحت نفوذ خود كوشيده اند از نفوذ روحانيت شيعه در مردم استفاده كنند. گفته مي شود يك روحاني شيعه در بصره به عنوان فرماندار يا شهردار انتخاب شده است. انگليسي ها در واقع جنوب عراق را در كنترل دارند كه محل زندگي شيعيان عراق است. آيا استفاده سنتي انگليسي ها از عواطف مذهبي مردم در عراق سرزمين مقدس شيعيان نيز تكرار خواهد شد؟ تحولات بعدي جنوب عراق به اين سؤال پاسخ خواهد داد.
• خويي چگونه ترور شد
شاهدان عيني مي گويند گروهي در حدود ۲۰۰ نفر روز پنج شنبه به دفتر حرم مطهر حضرت علي(ع) در نجف حمله برده و عبدالمجيد خويي، از علماي شيعه عراق و يكي از همراهان وي را به ضرب چاقو به قتل رساندند. يكي از روحانيون بصره كه براي ملاقات با خويي به نجف آمده بود به خبرنگاران گفت: «گروهي از افراد به داخل مسجد هجوم آورده و آنها را كشتند. »
به گزارش خبرنگاران، ساعت ۱۰ صبح روز پنج شنبه گروهي از روحانيون برجسته در حرم گرد آمده بودند تا در مورد توليت حرم حضرت علي(ع) كه تا پيش از آن به عهده حيدرالقدر، يكي از اعضاي وزارت امور مذهبي رژيم صدام حسين بوده است با يكديگر گفت وگو كنند. در اين جلسه به نشانه آشتي بين علماي شيعه القدر نيز همراه عبدالمجيد خويي، يكي از روحانيون برجسته شيعه و پسر يكي از علماي معروف شيعه كه در سال ،۱۹۸۲ به دست صدام اعدام شد، به حرم آمد. وقتي اين دو در حرم حاضر شدند، گروهي از حاضران وفادار به محمدالصدر، يكي ديگر از روحانيون شيعه، آنان را مورد حملات لفظي خود قرار دادند. ظاهرا خويي احساس خطر مي كند، اسلحه اش را بيرون مي كشد و يك يا دو تير هوايي شليك مي كند. البته گزارش ها در مورد اينكه آيا وي هوايي شليك كرده است يا به سمت جمعيت ضدونقيض هستند. در پي اين حادثه جمعيت به سمت آنها هجوم برده و با ضربات شمشير و چاقو آنان را به قتل مي رسانند. عادل عدنان موسوي، جوان بيست و پنج ساله اي كه شاهد اين ماجرا بوده است مي گويد: «القدر يك حيوان است، مردم فرياد مي زدند كه نمي خواهند او آنجا باشد. » الخويي يكي از تبعيديان برجسته عراقي است كه اخيرا به اين كشور بازگشته بود. از ديگر چهره هاي مهم تبعيديان بازگشته به عراق مي توان به احمد چلبي و يوسف الخيرالله، رهبر يكي از قبايل عرب نام برد. الخويي روز سوم آوريل وارد نجف شد. وي در آن زمان اظهار داشت كه روحانيون محلي سعي دارند از طريق مذاكره راهي براي خروج وفاداران به رژيم عراق از شهر بيابند. وي رئيس بنياد خيريه الخويي در لندن و نوه آيت الله ابوالقاسم الخويي است كه در سال ۱۹۹۳ دار فاني را وداع گفت. در زمان قيام شيعيان در سال ۱۹۹۱ عليه صدام، آيت الله ابوالقاسم خويي رهبر روحاني شيعيان بود. عبدالمجيد خويي اخيرا در مصاحبه اي با آسوشيتدپرس گفته بود به پيروانش در شهرهاي شيعه عراق گفته است در خانه هاي خود باقي بمانند و بگذارند آمريكايي ها كارشان را بكنند. وي گفته بود كه تاكتيك هاي جنگ شهري صدام و استفاده از گروه هاي شبه نظامي توسط وي قيام هاي مردمي را بسيار خطرناك مي سازد.
• آخرين حرف هاي خويي
ساعاتي پيش از كشته شدن «سيد عبدالمجيد خويي» كه در نجف اشرف اقامت داشت، روز پنج شنبه ساعاتي پيش از كشته شدن در حرم حضرت اميرالمومنين(ع)، در گفت وگوي تلفني با داوود پورصحت خبرنگار ايرنا از ديدار خود با علماي نجف سخن گفت. خويي كه به تازگي از كربلا به نجف بازگشته بود با رد خبر عدم پذيرش وي از سوي برخي علماي نجف، اظهار داشت: در مدت اقامت در نجف با برخي علما از جمله «سيد محمد مهدي خرسان»، «شيخ محمد اسحاق فياض»، «شيخ نجفي» و برخي ديگر از علما در خانه هاي ايشان يا در حرم مطهر حضرت علي(ع) ملاقات كردم. وي افزود: به دليل اينكه برخي علما مانند آيت الله حاج «سيد علي سيستاني» و «سيد محمد سعيد حكيم» در زمان ورود به نجف بنا بر احتياط شهر را ترك و به مناطق امن نقل مكان كرده بودند تنها با فرزند آيت الله سيستاني ملاقات داشتم. سيد عبدالمجيد خويي فرزند آيت الله سيد ابوالقاسم خويي سه شنبه گذشته وارد نجف شد. به گفته وي، در حال حاضر همه آيات عظام مقيم نجف در منزل خود اقامت داشته و در سلامتي كامل بسر مي برند و جاي هيچ گونه نگراني نيست. سيد عبدالمجيد خويي اخبار منتشر شده از سوي برخي گروه هاي معارض را در خصوص عدم پذيرش وي از سوي شيوخ عشاير در جنوب عراق رد كرد و اظهار داشت: براي روشن شدن اين موضوع به زودي مطالب مورد بحث با آنان را منتشر خواهم كرد. وي افزود: علاوه بر ديدار با شيوخ عشاير تاكنون چندين نوبت با «سيد عبدالعزيز حكيم» و همچنين «احمد چلبي» تلفني در داخل و خارج عراق تماس داشتم. سيد عبدالمجيد خويي نسبت به اقدامات آمريكا براي تشكيل دولت موقت در عراق اظهار بي اطلاعي كرد و گفت: من در مسائل سياسي وارد نمي شوم و فقط در امور مذهبي و مردمي خدمت خواهم كرد. وي قرار بود بعد از ظهر ديروز در شهر نجف در يك كنفرانس مطبوعاتي شركت كند.
• بروز اختلاف در حوزه نجف بعيد است
محسن حكيم فرزند عبدالعزيز حكيم عضو شوراي رهبري معارضين عراق ابراز اميدواري كرد كه با رفع موانع موجود، سفر آيت الله محمدباقر حكيم به شهر مقدس نجف و استقرار ايشان در حوزه علميه نجف براي برپايي مجدد تدريس علوم ديني حداكثر ظرف دو هفته آينده تحقق يابد. آيت الله حكيم از ابتداي انقلاب اسلامي ايران و به دنبال مهاجرت اجباري از شهر نجف در ايران بسر مي برد. محسن حكيم پيش از ترور عبدالمجيد خويي به خبرنگار ما گفت: حضرت آيت الله حكيم مرجع ديني و سياسي شيعيان عراق به شمار مي آيند و در راستاي وظيفه شرعي و ملي خويش بايد در اين شرايط خاص براي ياري رساندن به مردم مظلوم عراق در كنار ملت باشند. وي افزود: ايشان از فقهاي حوزه علميه نجف اشرف به شمار مي آيند و تمايل ويژه اي دارند كه هرچه سريع تر براي پيگيري مسائل مربوط به علوم ديني، حضور در جمع شاگردانشان و تدريس و تربيت آنان با رفع موانع و فراهم آمدن شرايط به نجف بازگردند. وي در پاسخ به اين پرسش كه چه موانعي در راه بازگشت ايشان به شهر نجف وجود دارد گفت: البته ممكن است در اين راه موانعي به وجود بيايد كه به شرايط بحراني فعلي باز مي گردد اما اميدواريم مشكلي پيش نيايد. وي در پاسخ به پرسشي مبني بر ارزيابي تحولات رخ داده در حوزه علميه نجف اشرف و حضور فرزند و نوه آيت الله خويي در اين شهر و احتمال بروز اختلاف در اين حوزه مرجعيت و اساسا پيش بيني فعاليت سياسي اين حوزه گفت: گرچه طي سال هاي اخير حوزه، نجف كمتر در امور سياسي دخالت داشته است كه به شرايط حاكميت رژيم بعث بازمي گشت اما به هرحال به صورت كلان به وظيفه خود عمل و نقش خود را حفظ مي كرد و در دفاع از ملت مسلمان عراق به عنوان مركز ديني و سياسي كاركرد خود را داشته است. وي پيش بيني كرد كه حضور آيت الله حكيم در حوزه علميه نجف موجب خشنودي مردم اين شهر شود و گفت: بروز اختلاف جدي در اين حوزه ميان علما بعيد به نظر مي آيد البته ديدگاه ها مختلف است و مانعي ندارد و هر فرد براساس تكليف شرعي اي كه حس مي كند و كاركردي كه برخوردار است جايگاه خود را حفظ مي كند. وي افزود: بروز چالش در حوزه نجف و در ميان طيف هاي مختلف پيش بيني نمي شود و تجربه تاريخي نيز نشانگر حقانيت اين موضوع است و هيچ گاه اختلاف ديدگاه ها سبب چالش نشده است. وي در خصوص سقوط رژيم صدام و واكنش مردم در عراق گفت: مردم نقش مهمي در آزادسازي شهرهاي عراق داشتند و اميدواريم كه به زودي مناطق ديگر توسط مردم از سوي نيروهاي بعثي پاك شود. سپردن امور شهرها به دست مردم نيز موفقيت آميز بوده است. چنانچه در مناطقي كه اين تصميم اتخاذ شد، مردم توانسته اند با سازمان هاي بهينه بسياري از مسايل و مشكلات را در شهرهاي آزاد شده، برطرف نمايند. وي در پاسخ به اين پرسش كه شهرهاي كربلا و نجف در چه وضعيتي به سر مي برند گفت: اخبار دريافتي نشانگر آن است كه شهر آرام و اوضاع عادي است و مردم بر سر كار و زندگي خود بازگشته اند و خدمات آب و برق راه اندازي شده است و امكانات لازم براي زوار داخلي فراهم است. محسن حكيم درخصوص اينكه آيا در آينده امكان سفر زوار به عتبات عاليات فراهم مي شود گفت: موانع سفر به عتبات عاليات به طور حتم در آينده برطرف خواهد شد و با عادي شدن شرايط مسلمانان مي توانند به شهرهاي مقدس كربلا و نجف سفر كنند و به زيات اماكن مقدس اين دو شهر بپردازند.
• موضع مجلس اعلا
ساعتي بعد از گفت وگوي اوليه خبرنگار همشهري با محسن حكيم با موضوع احتمال بروز اختلافات در حوزه نجف و به دنبال انتشار خبر كشته شدن مجيد خويي، نوه آيت الله خويي، خبرنگار همشهري تلاش كرد تا بار ديگر در گفت وگو با محسن حكيم، آخرين خبر از اين سوءقصد و نيز موضع مجلس اعلاي انقلاب عراق را جويا شود. او به خبرنگار ما گفت در حال حاضر هنوز اطلاعات كاملي از جريان اين سوءقصد به دست ما نرسيده است و براي هرگونه اظهارنظر تكميلي بايد در انتظار اخبار جديد ماند. وي با تاكيد بر اينكه نمي تواند موضع مجلس اعلامي انقلاب اسلامي عراق نسبت به اين ترور را اعلام كنند بلكه اين موضع بايد از سوي مقامات مجلس اعلاي انقلاب اسلامي اتخاذ شود، گفت: آنچه مسلم است ما معتقديم تمامي فعاليت هاي افراد و گروه ها در عراق بايد طبق ضوابط و موازين قانوني و احكام شرعي انجام شود و هر اقدام برخلاف اين رويه غيرقابل قبول و مورد ثانيه ما نيست. وي افزود: بايد حتي اگر اختلافي ميان افراد، گروه ها و گرايش ها وجود دارد، تلاش شود تا اين موارد از طرق قانوني و رعايت مسائل شرعي طي شود و در غير اين صورت پذيرفتني نيست. وي در پاسخ به اين پرسش كه اوضاع در نجف و كربلا پس از وقوع اين سوءقصد چگونه گزارش شده است گفت: براساس آخرين خبر پيكر آقاي مجيد خويي براي انجام مراسم كفن و دفن و تشييع به شهر كربلا منتقل شده است اما از اوضاع در اين دو شهر خبر جديدي ندارم.
عبدالمجيد خويي رييس بنياد الخويي در لندن بود (خويي در حال سخنراني پشت ميز بريتانيا)