Hamshahri Newspaper

زيارت خانه خدا، از آمال بسياري از مشتاقان مسلمان در جاي جاي كره زمين است و همه ساله بسياري از مشتاقان حق، همراه با انجام مناسك ملكوتي و عاشقانه حج به فرمان پروردگارشان، روزهايي را با دلي مملو از خلوص، شوق، معرفت و همتي شايسته براي نزديكي به خدا و قرب او و دوري از آنچه كه آنها را از او دور مي كند، رهسپار سرزمين وحي مي شوند.
گروه هاي مختلف در قالب زيارت خانه خدا به قصد عمره مستحب و آشنايي با مناسك حج و يا در قالب حج واجب تمتع در طول هر سال راهي سرزمين مكه شده تا از نزديك دل را شست وشو دهند و فضاي دل را آماده جلوس حضرت باري تعالي كنند.بسياري از افرادي كه تجربه زيارت خانه خدا را دارند اذعان مي دارند كه فضايي مملو از شوق و انرژي و حال وصل در گرداگرد مسجدالحرام، حرم امن خدا موج مي زند.
انسان در اين فضا آنچنان مجذوب حال وحدت است كه به جز او هيچ فكري در ذهنش بيدار نمي شود. حضور در بارگاه حرم امن خدا، يادآور اطاعت و بندگي آفريدگار جهاني است كه در همه جا ناظر ماست.
حضرت امام حسين عليه السلام كه بارها حتي با پاي پياده به سفر بزرگ ديدار خانه خدا مبادرت كرده اند در پرسش و پاسخي زيبا با شبلي، پرده از جزييات چگونگي حضور در حرم امن خدا برمي دارد كه شبلي جز آه و گريه و حسرت پاسخي نمي دهد.در بخشي از اين پرسش و پاسخ ها حضرت امام حسين(ع) فرمودند: راستي شبلي تو به حج رفته اي؟
شبلي: آري يابن رسول الله!
امام(ع): آيا در ميقات جامه هايت را در آوردي تا لباس احرام بپوشي؟ و غسل كردي؟
شبلي: آري. قربانت گردم.
امام(ع): خب بگو بدانم. آيا در ميقات به هنگام كندن لباسهاي معمولي و پوشيدن لباس احرام نيت كردي كه خداوندا! من لباس گناه و معصيت و نافرماني تو را براي هميشه كنار گذاردم و جامه اطاعت و بندگي و فرمانبرداري تو را پوشيدم؟
شبلي: خير، يابن رسول الله. من چنين نيتي نكردم!
امام(ع): آيا آن هنگامي كه جامه دوخته را بيرون آوردي ، نيت كردي كه خداوندگارا، من خويش را از رياكاري و دورويي و نفاق و از امور شبهه ناك و از آنچه كه حلال بودن آن بر من روشن نيست، برهنه و عريان نمودم؟
شبلي: خير، من آن هنگام چنين نيتي نداشتم!
امام(ع): آيا آن گاه كه غسل كردي، اين نيت را داشتي كه پروردگارا! من با اين غسل از نافرمانيها و گناهاني كه مرتكب شده ام استغفار مي كنم و خود را با نور توبه خالص، پاك و پاكيزه مي گردانم؟
شبلي: نه. اين نيت را نكردم!
امام(ع): شبلي! پس تو در حقيقت به ميقات نرفتي و از جامه دوخته بيرون نيامده اي و نه محرم شدي و نه غسل كردي!
امام (ع): خوب، حال بگو بدانم در آن وقت كه خويش را شست وشو دادي و پاكيزه نمودي و نيت حج و احرام كردي، اين عزم و تصميم را داشتي كه من بر خويشتن خويش حرام خواهم كرد هر آنچه را كه خداوند حرام كرده و هر قول و قرارداد و تعهد غيرخدايي و ضد خدايي را رها مي نمايم؟
شبلي: خير، در آن موقع چنين قصدي را نداشتم؟
امام(ع): خوب بگو آنگاه كه به ميقات وارد شدي و دو ركعت نماز كردي و لبيك گفتي، قصد و عزم نمودي كه من از راه بهترين و بالاترين اعمال و كارها از نماز گرفته تا همه اعمال نيك و صالح بندگان شايسته خدا، به ساحت قدس و قرب پروردگار قادر متعال تقرب جويم...
شبلي: خير، يابن رسول الله.
امام(ع): آيا به گونه اي نيكو طواف كردي؟ و دست به اركان بيت كشيدي و به دور كعبه گام زدي؟
شبلي: آري. يابن رسول الله!
امام(ع): آنگاه كه به كعبه رسيدي به اين حقيقت توجه كردي كه پشت به «غير» كرده و روي به «خدا» آورده اي و در آن هنگام كه به دور «خانه» مي گشتي و طواف بيت مي نمودي به اين حقيقت توجه داشتي كه از «غير» ببريدي و به «او» پيوستي و از ظلم و ستم ديگران به رحمت و عدل او فرار كردي و در پناه و امن خداوندگاري؟ و اكنون خداوندگاري كه بر همه اسرار و غيب هاي جهان و عالم آگاه است، از قصد و نيت تو به خوبي خبر دارد!
شبلي: خير، اساساً چنين نيتي نداشتم!
امام(ع): راستي حجر الاسود را استلام نمودي و به آن دست دادي؟ و در مقام ابراهيم(ع) توقف كردي و دو ركعت نماز آوردي؟
شبلي: آري. آن طور كه فرمودي كردم!
امام(ع) سخت بناليد و فرمود: آه، آه! آيا مي داني كه هر كس كه به «حجر الاسود» دست مي دهد در حقيقت با خدا مصافحه كرده است. پس اي فقير ناتوان، اجر و پاداش عظيم پروردگارت را ضايع مگردان و با آلودگي به گناه و فساد و با در دست گرفتن حرام و مخالفت با اوامر پروردگار، در حالي كه با خدا مصافحه كردي، پيمانت را مشكن! و...
اين گفت وشنود كه بخشي از كتاب «حج را چگونه انجام داده اي؟» ترجمه علي حجتي كرماني بوده از نكات بسيار ارزنده اي در خصوص حج حقيقي و زيارت بارگاه عظيم و باشكوه خداوند پرده برمي دارد كه هر زائر و مشتاق راهي اين سفر را به فكر وامي دارد كه آيا او هم پس از بازگشت پاسخي چون شبلي خواهد داد يا خير!
به هر تقدير، «حج» به عنوان يكي از مهمترين مراسم و اجتماعات اسلامي است كه از ديرباز تاكنون مورد توجه اوليا و دوستداران و مشاقان و محققان قرار گرفته است. فقها، انديشمندان، محققان و صاحب نظران بسياري تاكنون در خصوص جنبه هاي مختلف حج و زيارت خانه خدا از ابعاد سياسي، اجتماعي، عرفاني، ديني و ... نگاشته و يا سخن رانده اند.براي بيان مسائل ظاهر و باطن حج، آيات فراواني در كتاب حق آمده و روايات بسيار مهمي در قالب معتبرترين كتب احاديث ضبط شده است كه با مراجعه به آنها مي توان از اين فرصت استثنايي بالاترين بهره درون و بيرون را گرفت.
در حديث «وجوب» حج، از آن به عنوان يك عبادت واجب بر اهل داراي استطاعت ياد شده است. البته مقصود از اين حج، «حج واجب تمتع» است كه در صورت دارا بودن شرايط آن به زائر مسلمان اين فرصت داده مي شود كه از بركات عظيم اين سفر بزرگ روحاني بهره ها ببرند.
يكي از برگزيدگان حضرت باقر عليه السلام از او پرسيد: براي چه حج خانه حق را «حج» ناميده اند؟ امام عليه السلام فرمودند: زيرا كسي كه موفق به انجام حج شد، موفق به فلاح و رستگاري شد و به آن دست يافت.
قصد اين گزارش، جداي از بررسي اجمالي بركات اين سفر معنوي، بررسي نگاه مردم از سفر حج است. همين طور كه در اين گزارش از پاسخگويان پرسيده شده است برخي از آنها بيش از ده بار به اين سفر معنوي نائل آمده اند كه البته همه اين سفرها در قالب حج واجب نبوده و برخي از آنها عمره مستحب و زيارت خانه خدا بوده است.پرسشگر گروه پژوهش در پرسش و پاسخ با برخي از مردم تهران از آنها درباره تقسيم اين حال معنوي بزرگ با برخي از افرادي كه هنوز به دليل عدم استطاعت موفق به اين «ديدار» نشده اند پرسيده است كه نتايج اين گفت و شنودها نكات قابل توجه و تأملي را فراهم آورده است كه شايد حاصل آن، توجه به همه جوانب و شرايط سفر به خانه خدا را برجسته تر كند.
شهيد آيت الله بهشتي در كتاب «حج در قرآن» در اين باره مبحثي را يادآور شده اند كه به دليل توجه به برخي نكات مهم آن را به عين آورده ايم:
«گاهي اوقات دوستان مي پرسند: آيا اگر انسان پولي را كه خرج رفتن به سفر حج مي كند، براي يك خانواده فقير بي بضاعت بدهد، وسيله زندگي فراهم كند و يا كمكي به زندگي آنها بكند بهتر نيست؟ در پاسخ و بررسي ها، اگر انسان يكسونگر باشد، با خود مي گويد: البته وقتي يك خانواده در يك جامعه اسلامي بار زندگي اش افتاده است، اگر يك نفر كه مي خواهد به حج برود پولش را به آن بدهد و حج نرود، بهتر است؛ غافل از اينكه ما بايد عوامل بسياري را مد نظر داشته باشيم كه خود اين روحيه، سفر حج را در جامعه حفظ كند و زنده نگه دارد.
اگر فرد حج نرفت اما مانده پولش را صرف كار غيرمفيد كند، صرف آب و رنگ بيشتر زندگي كند، صرف سفر اروپا و آمريكا كند، آن وقت اين مسئله را مطرح كند كه آيا به حج بروم يا به اين خانواده كمك كنم؟!
اگر ما ميدان هاي فردي و اجتماعي مناسب و خلاق و سازنده براي تقويت اين روحيه ها را در جامعه و انسان ها نداشته باشيم، وقتي به اين پرسش گر(آقا) بگويي كه اول فلان كارها را نكن، او آيا پول اضافي خود را باز هم صرف كمك به خانواده بي بضاعت مي كند؟! به عبارت ديگر اگر فرمول را عوض كنيم و بگوييم« حج نرو »و به خانواده بي بضاعت كمك كن، ضمانت اجرايي آن چيست؟!
اگر ما توانستيم مراسم حج صحيح داشته باشيم آن كسي كه به حج مي رود و برمي گردد، نه تنها به اندازه پول حج، بلكه دو سه برابر آن را صرف كارهاي انفاق و خير خواهد كرد زيرا آنجا روحش ساخته شده است» .
به هر حال در اين پرسش و پاسخ ها، گروه پژوهش
بيشتر به اين موضوع توجه داشته است كه اگر شخصي حج واجب خود را به نيكي انجام داده و براي بيش از يك بار، دوباره قصد عزيمت دارد آيا به اين موضوع انديشيده كه بسياري نيازمند اين حضور و سفر هستند اما استطاعت آن را ندارند و با اهداي سفر خود مي توانند بخشي از اين فضاي روحاني را به حقيقت با ديگران تقسيم كنند؟
در اين طرح نظرسنجي از مردم درباره تشرف به حج پرسش شده است و با همزماني اعزام زائران خانه خدا به عمره مستحب شايد برخي از نكات قابل توجه براي اين دسته از مردم فراهم آيد.
در اين طرح نظرسنجي از ۱۶۰ نفر از مردم تهران پرسش شده است كه ۵۰درصد آن از افرادي كه به حج در فرودگاه عازم بودند، پرسش شده و بقيه آن در ۴ نقطه تهران در نقاط شمال، شرق، جنوب و مركز يعني ولي عصر، انقلاب، طالقاني، تجريش، پاسداران، نازي آباد، بهارستان و رسالت به اجرا درآمده است.
پرسش گر اين طرح نظرسنجي، شبنم چهره است و اين طرح به شكل تصادفي و اتفاقي از برخي مردم تهران به اجرا درآمده است و حاصل آن گزارشي است كه در پي خواهيد خواند. اين گزارش آينه كوچكي است كه از نظرات مردم حاصل آمده است و قصد آن تعميم اين نظرات به كل جامعه نيست و فقط صفحه پژوهش، نظرات مردم را در قالب يك بررسي تحقيقي- پژوهشي به چاپ مي رساند.
جنس و سن
از ميان ۱۶۰ نفر پاسخگو به پرسش هاي گروه پژوهش، ۵/۶۲ درصد زن و۵/۳۷ درصد مرد بوده اند و حداقل سن پاسخگويان ۲۱ سال و حداكثر ۸۱ سال است.
شغل
پاسخگويان در اين طرح نظرسنجي از ميان مشاغل مختلف بوده اند . ۸/۳۸ درصد آنان خانه دار، ۸/۱۳ درصد بازنشسته، ۸/۸ درصد دبير و فرهنگي، ۸/۸ درصد كارمند، ۸/۱۸ درصد صاحب شغل آزاد، ۵/۲ درصد استاد دانشگاه ، ۵ درصد دانشجو، ۳/۱ درصد پيمانكار، ۳/۱ درصد سرباز و ۳/۱ درصد نيز وكيل بوده اند.
ميزان تحصيلات
بيشترين آمار ميزان تحصيلات پاسخگويان در مقاطع ديپلم با ۳/۲۶ درصد و سپس در مقطع كارشناسي۲۵ درصد است.
۱۵ درصد پاسخگويان بي سواد، ۵/۷ درصد پاسخگويان در سطح ابتدايي، ۳/۱ درصد پيش دانشگاهي، ۵/۲ درصد فوق ديپلم، ۵درصد كارشناس ارشد و ۵ درصد نيز دانشجو بوده اند.
وضع تأهل
۸۵ درصد پاسخگويان متأهل و ۱۵ درصد آنان مجرد بوده اند.
تشرف به حج تا چه حد برايتان مهم است؟
۶/۷۲ درصد پاسخگويان در اين طرح نظرسنجي، تشرف به حج برايشان خيلي مهم است. ۸/۸ درصد آنان اين موضوع برايشان مهم و ۱۵ درصد، تا حدي مهم است. ۸/۳ درصد پاسخگويان نيز هنوز قصد مشرف شدن به حج را نكرده اند.
آيا به حج مشرف شده ايد؟
معادل ۵۵ درصد پاسخگويان به زيارت خانه خدا (شامل تمتع واجب يا عمره مستحب) مشرف شده اند و معادل ۴۵ درصد هنوز به اين سفر بزرگ نرفته اند.
چگونه به زيارت خانه خدا رفته ايد؟
۲/۲۱ درصد آنان، هم به حج تمتع واجب مشرف شده و هم عمره مستحب را به جا آورده اند. حدود ۵/۳۱ درصد نيز فقط خانه خدا را به شكل عمره مستحب زيارت كرده اند و معادل ۳/۲درصد فقط به حج واجب تمتع مشرف شده اند.
تاكنون چند بار به زيارت خانه خدا مشرف شده ايد؟
از ميان پاسخگويان كه در اين طرح نظرسنجي به خانه خدا مشرف شده اند حداقل هر نفر يك بار تا حداكثر هر نفر ۱۲ بار به اين زيارت نائل آمده اند.
۵/۳۷ درصد پاسخگويان فقط يك بار به زيارت خدا مشرف شده اند كه بخش قابل توجهي از آن مربوط به زيارت عمره مستحب است. ۵ درصد ۲ بار، ۸/۳ درصد ۳ بار، ۳/۱ درصد ۴ بار، ۵/۲ درصد ۵ بار، ۳/۱ درصد ۶ بار، ۳/۱ درصد ۷ بار، ۳/۱ درصد ۹ بار و ۳/۱ درصد ۱۲ بار به خانه خدا مشرف شده اند.
اگر بيش از يك بار به خانه خدا مشرف شده ايد، انگيزه اصلي شما چه بوده است؟
معادل ۵۰ درصد پاسخگوياني كه به زيارت خانه مشرف شده اند، انگيزه اصلي خود را كسب آرامش عنوان كرده اند. معادل ۴۰ درصد آنان عشق به خانه خدا و ۱۰ درصد نزديكي به خدا را براي تشرف ذكر كرده اند.
سفر شما به خانه خدا چگونه بوده است؟
معادل ۵ درصدپاسخگويان به تنهايي به اين سفر بزرگ مشرف شده اند. معادل ۵/۲ درصد به تنهايي يا با خانواده خانه خدا را زيارت كرده اند.معادل ۵/۴۷ درصد نيز با خانواده به اين زيارت نائل آمده اند.
اگر براي بار دوم و يا بيشتر است كه به زيارت خانه خدا نايل مي شويد آيا حاضريد آن سفر را به شخصي كه هنوز مشرف نشده است و توان مالي آن را هم ندارد، اهدا كنيد؟
از ميان پاسخگويان در اين طرح نظرسنجي معادل ۸/۳۳ درصد در پاسخ به اين پرسش گفته اند كه بله تمايل داريم كه هزينه زيارت خود را اهدا كنيم. معادل ۲۵ درصد نيز پاسخ منفي داده اند. البته فقط يك نفر از آنها به اين موضوع اشاره كرده است در صورتي كه خودم حج واجب را به جا نياورده باشم ترجيح مي دهم، خود به اين تشرف نايل آيم. معادل ۸/۳۸ درصد نيز به اين موضوع فكر نكرده اند.
در صورت پاسخ مثبت به اهداي سفر زيارت
خانه خدا، آيا حاضريد داوطلبانه سفر حج خود را
به شخص مشتاق پيشنهاد دهيد؟
از ميان كساني كه مايل به اهداي سفر خود بوده اند، معادل ۵/۳۲ درصد پاسخ گفته اند كه بله حاضريم داوطلبانه سفر خود را به فرد مشتاق اهدا كنيم و ۳/۱ درصد نيز پاسخ منفي داده اند.
در صورت پاسخ مثبت براي اهداي داوطلبانه، آيا با اين عمل مواجه شده ايد؟
معادل ۳/۶ درصد كساني كه مايل به اهداي داوطلبانه سفر خود به خانه خدا به افراد مشتاق و داراي عدم توانايي مالي هستند گفته اند با اين موضوع مواجه بوده اند و آن را به جا آورده و قبلاً آن را يك بار اهدا كرده اند.
معادل ۸/۲۳ درصد نيز گفته اند كه هنوز با اين موضوع مواجه نشده اند تا آن را عمل كنند و در صورت مواجهه با افراد مشتاق فاقد توان مالي حاضر به اهداي آن هستند.
به جز هزينه سفر به خانه خدا، ميزان هزينه هاي خريد شما در اين سفر چه قدر است؟
معادل ۲/۲۱ درصد پاسخگويان كه به زيارت خانه خدا مشرف شده و يا در حال تشرف بوده اند در پاسخ به ميزان هزينه خريد خود گفته اند كمتر از ۲ ميليون تومان سوغات مي خرند. معادل ۸/۸ درصد گفته اند بيش از ۲ ميليون تومان هزينه خريد سفر داشته اند. معادل ۵ درصد كمتر از يك ميليون تومان، معادل ۲/۱ درصد بين ۵۰۰ هزار تومان تا يك ميليون تومان، ۵/۱۲ درصد كمتر از ۵۰۰ هزار تومان و ۸/۳ درصد نيز كمتر از ۲۰۰ هزار تومان ميزان هزينه خريد سفر خود را عنوان كرده اند.فقط ۲‎/۵ درصد پاسخگويان گفته اند كه خريد نمي كنند.
۴۵ درصد نيز كه هنوز مشرف نشده اند به اين پرسش پاسخي نداده اند.
آيا از شرايط لازم براي تشرف به زيارت خانه خدا اطلاع داريد؟
معادل ۵/۵۲ درصد پاسخگويان گفته اند از شرايط لازم براي تشرف به خانه خدا كاملاً اطلاع دارند. معادل ۲۵ درصد از شرايط لازم براي تشرف اطلاع دارند و ۵/۱۲ درصد پاسخگويان نيز تا حدي از شرايط تشرف به خانه خدا اطلاع دارند. ۸/۸ درصد نيز از اين شرايط اطلاعي ندارند.
آيا در زمان سفر به زيارت خانه خدا
از همه شرايط لازم آن برخوردار بوده ايد؟
معادل ۵۵ درصد پاسخگوياني كه به زيارت خانه خدا رفته اند و يا قصد آن را دارند در پاسخ به اين پرسش گفته اند كه بله از همه شرايط لازم براي تشرف به خانه خدا برخوردار هستند.
به كدام جمله زير اعتقاد راسخ داريد؟
معادل ۸/۳ درصد پاسخگويان گفته اند تشرف به حج واجب تمتع تحت هر شرايطي ضروري و الزامي است.
در مقابل معادل ۹/۵۸ درصد پاسخگويان در اين طرح نظرسنجي گفته اند تشرف به حج واجب و يا زيارت عمره مستحب شرايط لازم خود را مي طلبد.
۳/۳۶ درصد پاسخگويان گفته اند حج واقعي در ابتدا برآوردن نياز نيازمندان كناردست من است و در صورت وجود نيازمند هزينه سفرم را صرف آن فرد مي كنم.