|
به مناسبت ماه جهاني آگاهي از هپاتيت
هشداري براي 12تا۲۵ ساله ها!
صدف كوه كن
|
|
|
گروه هاي در معرض خطر
به طور كلي گروههاي در معرض خطر، گروههايي هستند كه بيشتر از همه با خون سر و كار دارند. از همه مهمتر پرسنل بيمارستاني هستند، دندانپزشكان ، پزشك ها و پرستاران و اينها به اصطلاح همه واكسينه شده اند به طور كامل و افرادي كه همودياليز مي شوند آنها هم واكسينه شده اند، افرادي كه مبتلا به تالاسمي هستند، بستگان درجه اول آنهايي كه ناقل هستند. طبق يك بررسي كه از سال 1370 تصميم گيري شد، تمام گروههاي پرخطر به صورت رايگان واكسينه شدند، مگر اينكه خودشان نيامدند يا نخواستند بنابراين توصيه بر اين است كه تمام كساني كه مبتلا نشده اند، واكسينه شوند و بعد از واكسيناسيون هم بايد خودشان را چك كنند و مطمئن باشند كه به اندازه كافي، آنتي بادي (پادتن) پيدا كرده اند و مصونيت را به دست آورده اند. يكي از گروههاي پرخطر براي هپاتيت C، معتادان تزريقي هستند و يكي از دلايلي كه هپاتيت C در سالهاي اخير در جامعه ما توسعه پيدا كرده است، در گذشته اعتياد در جامعه ما بيشتر به صورت كشيدن يا خوردن بود كه در عرض 30 سال گذشته ، به تدريج اعتياد تزريقي در جامعه ما بالا رفته و نزديك به 10 درصد معتادان را تشكيل مي دهد.
وقتي كه اعتياد به شكل تزريقي درمي آيد، علاوه بر خود اعتياد، بيماري هاي منتقله از خون مثل هپاتيت C،B و ايدز هم به اين شكل اضافه مي شود و اتفاق ديگري كه در كشور ما افتاد كه خيلي تأثير منفي داشت اين بود كه در يك فاصله زماني، همين معتادين را در جايي كنار هم نگهداري مي كردند و بعد اين افراد در آنجا به شكل گروهي از مواد مخدر و سرنگ هاي مشترك استفاده مي كردند و تعداد زيادي از افراد كه در زندان ها بودند، معتاد مي شوند و زندان ها پر مي شد و تعدادي از آنها را آزاد مي كردند، اين افراد در جامعه رفت و آمد مي كردند، به آرايشگاه مي رفتند، يا در خانواده هايشان و اين را به جامعه منتقل مي كردند. ما در چند سال گذشته، بعد از اينكه اين پديده را مشاهده كرديم تماس هاي زيادي با مسئولين زندان ها و مسئولين كشور برقرار كرديم كه واقعاً به اين موضوع توجه كنند.
برگه آزمايش، علامت مثبت، دنياي رنگ باخته... مردي كه بي تفاوت به چراغ قرمز، بوق ماشين ها و هشدار عابران به سمت افق پيش مي رود.
سلام هاي بي جواب فردا، دست هايي كه از ترس در جيب ها باقي مي مانند، نگاه هايي كه هرگز به معني شدن نمي رسند و... ذهنش را چكش كاري مي كنند.پس از سرطان معده كه مهمترين عامل مرگ و مير ناشي از بيماري هاي گوارشي در ايران است، هپاتيت هاي ويروسي نيز علت عمده اي براي مرگ و مير نوع بشر در شرايط كنوني محسوب مي شوند و از اين لحاظ كه بخشي از آن به وسيله واكسيناسيون و بخش ديگر آن با رعايت دستورالعمل ها و برنامه هاي بهداشتي قابل پيشگيري است، يكي از اولويت هاي بهداشتي كشور محسوب مي شود.با توجه به اهميت پيشگيري از هپاتيت و عواقب بيماري در صورت درگيركردن افراد، گفت وگويي را با دكتر رضا ملك زاده- فوق تخصص بيماري هاي گوارش و رئيس مركز تحقيقات گوارش ايران- ترتيب داده ايم كه از نظرتان مي گذرد:
* بهتر است از نوع A شروع كنيم! هپاتيت A هم به اندازه ساير انواع آن خطرناك است؟
- خير! در حقيقت تقريباً تمام ايراني ها تا به سن 30 سالگي برسند هپاتيت A را تجربه مي كنند و عملاً 99درصد از جمعيت را دربرمي گيرد. خوشبختانه اين بيماري از هر هزار فرد مبتلا، تنها ممكن است يك نفر را دچار مشكل كند.اين نوع از هپاتيت از طريق دهاني- مدفوعي (انتقال ويروس از راه خوراكي است) منتقل مي شود و در بسياري از افراد، بي علامت يا با علائم خفيف است و با بهبودي فرد، ايمني دائمي نسبت به آن به وجود مي آيد و در اين رابطه بايد ذكر كنم كه در ايران همه مي گويند: ما وقتي بچه بوديم يرقان گرفتيم. كه در واقع همين هپاتيت A است و معمولاً وقتي فرد يك بار بگيرد تا آخر عمر نسبت به آن ايمني پيدا مي كند و در حال حاضر به دليل پيشرفت هايي در زمينه سالم سازي آب آشاميدني، نرخ ابتلا به آن بسيار كاهش يافته است.
* يعني مزمن نمي شود؟
- مزمن كه به هيچ وجه. در حالت حاد هم اگر مثلاً در هپاتيت B امكان فوت، 10درصد باشد، در هپاتيت A يك درصد است و به همين دليل هم هست كه اولويت محسوب نمي شود.
* واكسن آن به تازگي توليد شده، آيا در ايران موجود است؟
- امروزه شاهد آن هستيم كه واكسن هپاتيت A توليد شده. واكسن ديگري هم فراهم شده كه ايمني عليه A و B را با هم دارد، اما به دليل اينكه در اولويت دوم نسبت به ساير هپاتيت ها قرار دارد، فعلاً سرمايه گذاري خاصي انجام نشده است.
* چرا؟! با توجه به شيوع بالايي كه دارد؟
- چون فوق العاده گران است و اگر بخواهيم دست به انتخاب بزنيم، با توجه به بودجه اي كه داريم، بهتر است اولويت را به هپاتيت B بدهيم، بنابراين واكسن هپاتيت A اولويت بعدي است.
* راجع به دسته دوم هپاتيت ها، بحث كنيم يعني نوع Bو C:
- دسته دوم هپاتيت ها، آنهايي هستند كه توسط خون و مشتقات آن منتقل مي شوند، يعني در حقيقت اين دو دسته ويروس، فقط بر اساس روش انتقال شان تقسيم بندي مي شوند؛ يعني هپاتيت A و E ، دسته اول يعني هپاتيت A و E از طريق خوردني ها و آشاميدني هاست و به اصطلاح مدفوعي- دهاني است، در حالي كه هپاتيت B و C فقط از طريق خون است.در حقيقت ويروس هپاتيت B ،C وD در طبيعت فقط در بدن انسان زندگي مي كند، در حالي كه هپاتيت A و E در جاهاي ديگر طبيعت هم داراي حيات هستند يا به طور كلي بايد گفت مخزن اين نوع از هپاتيت ها (B و C) خود انسان ها هستند.در ايران به دليل نبود آمار دقيق، آمار ناقلان را چيزي حدود 2ميليون نفر برآورد مي كنند و اينها هستند كه قادرند بيماري را به افراد ديگر جامعه منتقل كنند.
* اين بيماري دوره كمون (دوره نهفتگي) دارد؟ مدت زماني كه بيماري شناخته نشود، ولي قابل انتقال باشد، وجود دارد؟
- بله، دقيقاً! دوره كمون خيلي طولاني دارد... .
* هپاتيت C چطور؟
- در رابطه با هپاتيت C، برآورد ما اين است كه شايد رقمي نزديك به سيصد هزار نفر ناقل داشته باشيم كه در واقع آنها مخزن بيماري و عاملان انتقال بيماري به جامعه هستند. هپاتيت D هم داريم كه اهميت كمتري دارد، چون اين نوع هپاتيت فقط در كساني اتفاق مي افتد كه هپاتيت B داشته باشند و اگر داشتند، اين بر آن سوار مي شود.
* با توجه به اهميت پيشگيري از هپاتيت B، چه اقداماتي در اين زمينه انجام شده است؟
- خوشبختانه ما در رابطه با هپاتيت B، اقدام اساسي انجام داده ايم. زماني كه من در وزارتخانه بودم، اين موضوع را بسيار پيگيري مي كردم و در همان زمان (در سال 1370) براي اولين بار واكسيناسيون همگاني عليه هپاتيت B را شروع كرديم و خوشبختانه تمام بچه هايي كه در ايران به دنيا آمدند و سنشان به حدود 12 سال مي رسد، نسبت به هپاتيت مصونيت دارند، ولي آنهايي كه از 12 سال به بالا تا 30-25 سال هستند، هنوز در معرض خطرند چون با بالا رفتن سن، خطر هپاتيت كم مي شود.
* واكسيناسيون جمعيت 12 تا 25 سال كه در معرض خطرترين افراد هستند، انجام شده است؟
- در عرض اين چند سال، بحث طولاني اي با وزارت بهداشت داشتيم كه بعضي وقت ها، مطبوعات هم كمك نكردند و محور آن اين بود كه اگر بودجه اي هم براي اين كار نداريم به شكل آزاد وارد كنند و به دليل اهميت آن، مردم مسلماً با رضايت اقدام به واكسيناسيون خواهند كرد چون هر جور كه در نظر بگيرند به نفع آنهاست و هزينه اي به اندازه پول ميوه در بر دارد! و چون هر ساله جمعيت زيادي از اين 25-12 ساله ها مبتلا مي شوند و پس از ابتلا درگير مشكلات بي شماري خواهند شد، بايد در اولويت قرار بگيرد.
* اين كار در حال حاضر انجام مي شود؟
- قرار است كه اتفاق بيفتد، منتها بحث بر سر اين است كه بگذاريد واكسن را در ايران توليد كنيم، بعد انجام دهيم!! اما من معتقدم اين واكسن هر چقدر هم قيمت داشته باشد، بايد خريداري شود و حتي اگر دولت نتواند، مردم هزينه اش را بپردازند. اين كار منطقي است، با وجود اينكه وظيفه دولت است كه اين كار را بكند.
* مدتي پزشكان در مطب هاي خصوصي، اقدام به واكسيناسيون مي كردند. سلامت اين واكسن ها تا چه اندازه قابل تاييد است؟
- از آنجا كه پزشكان، افراد مسئولي هستند تصور من اين است كه واكسن ها توسط پزشكان از نظر تاريخ انقضا چك مي شوند، اما اين واقعاً پيشنهاد خود ما بود كه پزشكان هم در مطب هايشان اين كار را انجام دهند، چون زماني كه فردي به هپاتيت مبتلا مي شود، كار زيادي براي او نمي توان انجام داد و اگر پزشكي در زمينه واكسيناسيون اقدامي انجام بدهد، كار مفيدي انجام داده است، به خصوص افراد خانواده فردي كه مبتلا به هپاتيت است.
* همچنان هم اين كار انجام مي شود؟
- بله! هم در مطب پزشكان و هم در بعضي از بيمارستان ها، اقدام به واكسيناسيون مي كنند و من هنوز هم توصيه مي كنم تمام كساني كه سنشان از 12 تا 30 سال است و واكسن هپاتيت را نزده اند، همين امروز اين كار را انجام دهند (قضيه را جدي بگيرند!) و از يك بيماري شايع در ايران كه مي تواند منجر به سرطان شود، پيشگيري كنند.البته ما در كشورمان كار اساسي كه واكسيناسيون نوزادان بوده است را از سال 1370 شروع كرده ايم و تمام كودكاني كه تا 12 سال سن دارند در ايمني به سر مي برند و قرار بر اين است كه از امسال واكسيناسيون به شكل رايگان براي تمام 12 تا 25 ساله ها در برنامه دولت قرار گيرد و تا آن زمان باز توصيه به واكسيناسيون وجود دارد، زيرا بهترين كار براي پيشگيري از هپاتيت نوع B همين است. كسي كه به اين نوع هپاتيت مبتلا شود، ويروس در خون او باقي مي ماند و درمان ها بسيار سخت و گران است.
* گران؟
- به طور متوسط درمان موثري كه براي هپاتيت B وجود دارد قيمتي حدود 7-6ميليون را دربردارد و تا درمان فرد مبتلا به هپاتيت B – اگر جواب دهد به درمان، چون اكثر افراد به درمان اوليه جواب نمي دهند- داروهاي ديگري هم بايد مصرف شود كه هزينه درمان را تا 10ميليون تومان هم مي رساند. اين درحالي است كه پيوند كبد لازم نباشد!
* درمان قطعي وجود دارد؟
- درمان به هر حال مسئله اي است نسبي و ما براي هپاتيت B درمان هاي متعددي داريم. الان سه تا چهار نوع دارو وجود دارد كه گران هستند و عوارض دارند و علاوه بر آن نتيجه 50-50 است، يعني افرادي كه دوا- درمان را دريافت مي كنند، ممكن است 50درصد اصلاً جواب ندهند به درمان!
* در بين بيماران، افرادي كه صددرصد بهبودي پيدا كنند، وجود دارند؟
- بله، ما موارد متعددي داريم. حداقل 40 درصد از افرادي كه درمان ها را دريافت كرده اند به بهبودي كامل مي رسند و برخي نسبت به داروها مقاومت نشان مي دهند.
* هپاتيت C چطور؟
- هپاتيت C پاسخش به درمان خيلي بهتر از B است.تقريباً به جرأت مي توان گفت (البته به نوع آن هم بستگي دارد) حدود 70درصد كساني كه هپاتيت C دارند، وقتي معالجه مي شوند، براي هميشه بهبودي حاصل مي شود.
* مردم چه اقداماتي بايد انجام دهند؟
- روش هاي انتقال هپاتيت B و C عين روش هاي انتقال ايدز است، چون همه ويروس هايي هستند كه فقط در خون انسان هستند و انتقال آنها زماني است كه خون و مشتقات خون به بدن فرد ديگري انتقال پيدا كند، البته انتقال تنها از طريق رفتارهاي پر خطرجنسي، از مادر آلوده به جنين ، دريافت خون و فرآورده هاي خوني آلوده ، استفاده از سرنگ آلوده در معتادان تزريقي، ورود اجسام تيز آلوده به پوست و يا تماس ويروس با پوست در محل هايي كه زخم باز وجود دارد انجام مي شود و حتي اگر روي پوست سالم بريزد ممكن است منتقل نشود. به همين علت روش انتقال هپاتيت B در ايران در گذشته از مادر بوده و بعد وسايل دندانپزشكي آلوده ، حجامت ،سوراخ كردن گوش و... تغيير يافت كه خوشبختانه با واكسينه كردن همه بچه ها، راه انتقال مادر به فرزند قطع شد، اما همچنان معضل معتادان تزريقي وجود دارد.نكته ديگر اينكه افراد مبتلا بايد بسيار احتياط كنند و در پيشگيري از انتقال ويروس به ديگران اصول كلي بهداشتي را رعايت كرده و وسايل شخصي خودشان مثل ناخن گير، حوله و تيغ صورت تراشي، ماشين هاي ريش تراشي و... را استفاده كنند و هرگز از وسايل خود به شكل مشترك با ساير افراد استفاده نكنند.
* مواردي مثل خالكوبي ها كه امروزه بسيار رايج شده، خطري دربردارد؟
- بعضي از اعمالي كه امروزه بسيار هم متداول شده مثل حجامت و انواع و اقسام خالكوبي هايي كه انجام مي شود يا بايد انجام نشود يا با استفاده از وسايل يكبار مصرف استفاده شود. در دندانپزشكي بايد توجه لازم صورت گيرد تا از انتقال آلودگي جلوگيري شود.
* ترشحاتي مثل اشك يا بزاق، قادر به انتقال دادن ويروس هستند؟
- مي توانند! ولي احتمال بسياربسيار كمي دارد، چون غلظت ويروس در آنها بسيار كم است، به همين علت ما به افرادي كه ناقل ويروس هستند، توصيه مي كنيم از بوسيدن (خصوصا بچه ها) تا جايي كه مي توانند خودداري كنند و كمي بيشتر رعايت اصول بهداشت فردي را انجام دهند.
* فصل گرما و استخر رفتن است، ممكن است هپاتيت B يا C از اين طريق منتقل شود؟
- خيلي بعيد است. البته هيچ چيزي غير ممكن نيست، اما بسيار بسيار بعيد است ريسك آن بيشتر براي هپاتيت A و E است كه از طريق خوراكي منتقل مي شود. در اينجا باز تاكيد مي كنم كه تمام افراد عليه هپاتيت B واكسينه شوند، براي هپاتيت C هنوز هيچ واكسني وجود ندارد.
* ناقلين سالم چه كساني هستند؟
- ناقلين سالم يعني افرادي كه به سازمان انتقال خون رفته اند و بعد به آنها گفته اند شما هپاتيت داريد ولي فعلا خطري شما را تهديد نمي كند، برو زندگيت را بكن! به اينها ناقلين سالم مي گويند كه بيشتر ناقل هپاتيت B هستند. اين افراد بايد تحت نظر پزشك قرار گيرند و هر 6 ماه يكبار براي انجام معاينات لازم به پزشك مراجعه كنند، زيرا بيماري آنها ممكن است فعال شود كه به محض فعاليت بايد معالجه شود.لازم به ذكر است كه گاهي اوقات اين بيماري به اين دليل معالجه نمي شود كه افراد دير مراجعه مي كنند. بنابراين مراجعه زودهنگام و تحت درمان قرار گرفتن به موقع از اولويت هاست. اگر فرد مبتلا به هپاتيت C باشد، پاسخ به درمان خيلي بهتر است و اگر B هم باشد، باز همان 40 درصد، خيلي خوب است.
* علايم بيماري چيست؟
- متأسفانه اكثر افراد هيچ علامتي ندارند و زماني خبردار مي شوند كه خيلي دير شده است، بنابراين شايد بد نباشد در بررسي ها و چكاپ هايي كه انجام مي دهيم هپاتيت هم مورد بررسي قرار گيرد و فرد زماني متوجه شود كه امكان معالجه و پيگيري براي درمان وجود داشته باشد.
* آيا هپاتيت ترسناك است؟
- نكته خيلي مهم اين است كه ما نبايد از هپاتيت بترسيم و بايد واقع بين باشيم و بدانيم كه هپاتيت يك بيماري مثل خيلي از بيماري هاي ديگر است و با رعايت دستورات و اصول بهداشتي و واكسيناسيون قابل پيشگيري است و اگر هم اتفاق بيفتد و زود تشخيص داده شود، تا حدود زيادي معالجه پذير است. بنابراين بيشتر از اينكه وحشت داشته باشيم و از ترس آزمايش واهمه كنيم بايد واقع بين باشيم.
* شما در صحبت هايتان به اين نكته اشاره كرديد كه داروها، عوارض دارد، عوارض اين داروها با توجه به گراني آنها چيست؟ آيا بيمه بخشي از هزينه را تقبل مي كند؟
- عوارض تقريباً قابل تحمل است، يك سري از داروها به شكل قرص هستند كه هيچ عارضه اي ندارند، مثل قرص هايي كه براي هپاتيت B آمده است ولي آمپول ها (داروهاي اينترفرون) يك سري عوارض دارد مثلاً ممكن است باعث خستگي ، بي حالي ، علائمي شبيه سرماخوردگي ودر بعضي مواقع ريزش مو بشود، ولي خوشبختانه 95 درصد بيماران، عوارض را تحمل مي كنند، دارو را مي خورند و وقتي بهبود پيدا كنند، عوارض برمي گردد يعني در درمان، درمان عملي است، يك سري مشقت دارد ولي اكثر بيماران تحمل مي كنند و مشكلي پيش نمي آيد، يك نكته خيلي مهم اين است كه داروها فوق العاده گران است ولي متاسفانه بخش عمده اي از آنها هنوز بيمه نيستند البته بيمه بخشي از آنها شامل داروهاي نسل اول را بيمه قبول كرده و داروهاي نسل دومي آمده اند كه براي افرادي استفاده مي شود كه به نسل اول مقاوم باشند. شما فرد مبتلا به هپاتيت B يا C را كه بخواهي معالجه كني چيزي حدود 10 ميليون هزينه دارد يا قرص هايي روزانه هست كه حدود 30 ، 25 هزار تومان است (اديفووير adefovir) قرصي است كه در ايران نيست و بايد از خارج بخرند و يا به شكل تك نسخه اي وارد مي كنند.
* وقتي فرد به دارو جواب ندهد، چاره چيست؟
- وقتي به انتها برسند، تنها معالجه براي افراد آن است كه پيوند كبد انجام دهند، در بهترين شرايط كه همين امسال بوده است ما فقط 100 نفر را توانسته ايم تحت پيوند كبد قرار دهيم.
* شرايط پيوند كبد چيست؟
- پيوند كبد به هر حال يك درمان مؤثر است براي همه بيماراني كه به آخر مي رسند (اعم از هپاتيت يا چيزهاي ديگر) ولي اگر ما بخواهيم واقعا صبر كنيم تا كساني كه هپاتيت دارند به آنجا برسند و پيوند بزنيم هم هزينه بالايي دارد هم امكان پذير نيست بنابراين يكي از اولويتها در برنامه ريزي هاي وزارت بهداشت و يا در مركز تحقيقات گوارش و كبد، پيشگيري از هپاتيت است.
* در پايان اگر ذكر مطلبي را لازم مي دانيد بفرماييد:
- در هر صورت به نظر من سرمايه گذاري كه وزارت بهداشت در هپاتيت كرده، قابل توجه بوده ولي اشكال بزرگ اين است كه وزارت بهداشت براي بيماران كليوي، بودجه و سرمايه گذاري هنگفتي كرده ولي براي بيماران كبدي، هيچ كاري نمي كند. در صورتي كه هر دو بيماران ايراني هستند و نياز به كمك دارند.پيوند كبد نتيجه خيلي بهتري از پيوند كليه دارد و معمولا پس نمي زند ولي سرمايه گذاري خيلي كمي برايش شده يا داروهايي كه براي هپاتيت خوب است معمولا دولت و بيمه پوشش نمي دهد، مخصوصا نسل دومش را و فكر مي كنم عدالت اين است كه داروي بيماران ديگر را كم نكنيم ولي داروي اين بيماران هم برسانيم.
|
