استخوان دختران تان؛ از همين امروز به فكر باشيد
نگاهي به شيوع بيماري پوكي استخوان در دنيا و ايران
فرانك روح الهي
تحقيق منتشرشده در نشريه سازمان بهداشت جهاني مي گويد حدود 40 درصد زنان و 10 درصد مردان در طول زندگي خود با خطر ابتلا به پوكي استخوان مواجهند
|
|
پوكي استخوان يا استئوپروز بيماري خاموش ناميده مي شود، چرا كه در آن، استخوان ها بدون هيچ علامتي پوك مي شوند و وقتي علائم درد و شكستگي بروز پيدا مي كند كه بيماري در مرحله پيشرفته است. حتي اگر شكستگي در استخوان هاي اندام ها رخ ندهد، پس از گذشت ساليان، علائمي چون درد كمر و خميدگي قامت ايجاد مي شود كه ناشي از شكستگي يا بهتر است بگوييم خردشدگي استخوان مهره هاي كمري است.
پوكي استخوان در واقع خالي شدن استخوان از مواد سازنده آن است. در اين بيماري گاهي فرد در تمام استخوان هاي خود احساس درد و سوزش مي كند و گاهي حتي فرد متوجه شكستن استخوان هم نمي شود؛ چنان كه گاهي فشارهاي كوچك مثل خم شدن يا بلندكردن يك وسيله سنگين يا حتي سرفه مي تواند موجب شكستگي استخوان شود.
طبق پيش بيني سازمان بهداشت جهاني، اين بيماري در سرتاسر دنيا در حال افزايش است؛ اين درحالي است كه تا 20سال پيش ناديده گرفته مي شد كه به علت نداشتن راهي براي اندازه گيري دانسيته استخوان و درمان بيماري بود.
آمارها مي گويند در ايران در طول يك سال، شاهد ازدست دادن 36هزار و۷۶۱سال از عمر كل جامعه به علت اين بيماري هستيم.
پوكي استخوان در كشور ما
اطلاعات در مورد شيوع پوكي استخوان در مناطق مختلف دنيا هنوز محدود است؛ به خصوص در كشورهاي در حال توسعه، آمار دقيقي وجود ندارد. شيوع اين بيماري از كشوري به كشور ديگر يا حتي در مناطق مختلف داخل يك كشور متفاوت است و بستگي به نژاد، وضعيت تغذيه، فعاليت بدني، سبك زندگي، بيماري ها و مصرف داروها و سابقه ابتلا در خانواده به اين بيماري و مصرف دخانيات دارد.
با اين حال، بعضي مطالعات در سطح محدود انجام شده است كه مي تواند تا حدودي وضعيت كشور ما را در مقايسه با كشورهاي ديگر روشن كند. مطابق آمار موجود، متوسط تراكم استخوان افراد سالم كشور ما در مقايسه با افراد ژاپني حدود 9/3دهم درصد بالاتر و 6/4دهم از آمريكا كمتر است. اين درحالي است كه آمارها در كشور آمريكا نشان مي دهد حدود 55 ?درصد آمريكايي ها به خصوص زنان، در معرض خطر شكستگي و پوكي استخوان هستند و حدود 8?ميليون زن و 2ميليون مرد در آمريكا پوكي استخوان دارند.
مطالعه اي كه چندي پيش توسط وزارت بهداشت انجام شده نشان مي دهد 47 درصد زنان و 44 درصد مردان بالاي 50?سال در ايران دچار كمبود تراكم استخوان هستند و 6/4 افراد 20 تا 70 سال در ايران به پوكي استخوان در ستون فقرات مبتلا هستند. همچنين از هر 4 زن ايراني بالاي 50?سال، يك نفر به پوكي استخوان مبتلاست. اين در حالي است كه آمارهاي جهاني، فاصله معني داري با آمار كشور ما دارد. در سرتاسر دنيا از هر 3 زن، يك زن و از هر 5 مرد يك مرد بالاي 50?سال دچار پوكي استخوان هستند.
مطالعه ديگري در ايران نشان داده است نيمي از زنان بالاي 45سال و 90 درصد زنان بالاي 75سال در ايران به پوكي استخوان مبتلا هستند.
تفاوت زنان و مردان
ميزان پوكي استخوان در زنان، 4برابر مردان ذكر شده است و شكستگي ناشي از آن در زنان، تقريبا دو برابر مردان شايع است. البته از 75سالگي به بعد، پوكي استخوان در زنان و مردان به يك اندازه شايع است ولي اين بيماري، اغلب بيماري زنان شناخته مي شود. زناني كه زودتر دچار عادت ماهانه و ديرتر يائسه شوند، احتمال بروز بيماري در آنها كمتر است. تحقيق منتشرشده در نشريه سازمان بهداشت جهاني مي گويد حدود 40 درصد زنان و 10 درصد مردان در طول زندگي خود با خطر ابتلا به اين بيماري مواجهند.
آمار شكستگي استخوان ها
مهم ترين عارضه پوكي استخوان، شكستگي است. بيشترين شكستگي در اين بيماري، در ناحيه مفصل ران در محل اتصال به لگن و در ستون فقرات كه معمولا وزن بدن را تحمل مي كنند رخ مي دهد. شكستگي در ناحيه مچ دست نيز شايع است. در ناحيه لگن در اثر زمين خوردگي شكستگي ايجاد مي شود كه سبب ناتواني شديد و حتي مرگ پس از جراحي مي شود.
آمارها در ايران مي گويند۵۰?درصد افراد مبتلا به پوكي استخوان، شكستگي ران داشته اند كه پس از اين اتفاق۲۰، درصد از نظر زندگي وابسته به ديگران شدند و 20درصد ديگر زندگي شان به خطر افتاد. طبق اين آمار، در يك سال، 5هزار شكستگي در استخوان ران در زنان و 500مورد شكستگي در ستون فقرات و 2هزار شكستگي در ناحيه مچ اتفاق مي افتد.
اين درحالي است كه مطابق آمار سال۲۰۰۳ در آمريكا هرساله حدود 5/1ميليون زن يعني 4 نفر از هر 10زن دچار شكستگي استخوان شده و حدود 20 درصد در سال فوت مي كنند. در آمريكا، موارد شكستگي ناشي از پوكي استخوان از بيماري هايي مثل سرطان و بيماري قلبي در افراد بالاي 65سال شايع تر است. در آمريكاي شمالي، اروپا، اقيانوسيه، استراليا و نيوزيلند عمدتا شكستگي در مفصل ران شايع است.
آينده پوكي استخوان
براساس تغييرات سال هاي اخير در ميزان اين بيماري در نقاط مختلف دنيا پيش بيني مي شود اين بيماري در۶۰سال آينده در بعضي مناطق كه اين بيماري شيوع كمتري داشته رو به افزايش خواهد بود و برعكس؛ مثلا امروزه آمريكاي شمالي و اروپا نيمي از موارد شكستگي مفصل ران را در افراد مسن شامل مي شوند ولي با اقدامات پيشگيرانه اي كه در حال حاضر روي دختران جوان متمركز شده است، تا سال۲۰۵۰ اين ميزان به يك چهارم خواهد رسيد. اين در حالي است كه پيش بيني مي شود در آسيا و آمريكاي لاتين، شيوع پوكي استخوان همچنان رو به افزايش باشد.
مصرف بالاي جوش شيرين در ايران
كلسيم و ويتامين D دو ماده مغذي لازم براي استحكام استخوان ها هستند و جوش شيرين مصرف شده در نان ها، يك عامل كمبود كلسيم و زمينه ساز پوكي استخوان است. مطابق اظهارات دكتر صفوي - مدير كل دفتر بهبود تغذيه جامعه وزارت بهداشت - جوش شيرين در نان، عامل اصلي كمبود كلسيم در ايران است و 58?ميليون نفر در كشور از كمبود كلسيم رنج مي برند. بيشترين مصرف جوش شيرين، اول در تهران و سپس در گيلان، مازندران، قم و مركزي است.
اين در حالي است كه نان يكي از مهمترين منابع تغذيه مردم كشورمان است؛ به طوري كه 43 تا 58 ?درصد انرژي و 56 ?درصد پروتئين مورد نياز افراد جامعه را تامين مي كند. از طرفي مصرف مواد لبني در كشور ما بسيار محدود است؛ بنابراين نياز به آموزش اصلاح عادات غذايي در زمينه مصرف لبنيات در خانواده ها از طريق متخصصين و پزشكان احساس مي شود. اين اصلاح عادات غذايي بايد از دوران كودكي شروع شود و طرح توزيع شير رايگان در مدارس نيز بر همين اساس است. آمار نشان مي دهد 70 تا 80 ?درصد افراد جامعه ما از كمبود شديد يا خفيف ويتامين D رنج مي برند. همچنين تمام زنان پس از سن يائسگي لازم است با نظر پزشك، مكمل كلسيم و ويتامين D مصرف كنند. نكته قابل توجه براي دختران جوان اين است كه بيشترين رشد استخوان در سنين بين 11 تا 17سالگي است و تا 30سالگي بر دانسيته استخوان هاي بدن افزوده مي شود؛ بنابراين در سنين جواني بايد براي پوكي استخوان فكري كرد و نبايد فراموش كرد الگوهاي مدرن امروزي براي زيبايي اندام مانند مانكن ها و نيز پيروي از شيوه هاي جديد لاغري، مي تواند به استخوان هاي دختران آسيب بزند و زمينه اي براي خطر پوكي استخوان در سال هاي بعد باشد.
|