كاهشاست به رو طلايسفيد سرزمين در "سفيدي"
گلستان استان در پنبه زيركشت سطح تنزل با
(امروز گلستان و ديروز دشت و گرگان) سفيد طلاي سرزمين در پنبه كشت زير سطح بيسابقه كاهش
.دارد ديگر مفهومي و معنا است ، خورده پيوند پنبهكاران دل سفيدي با پنبه سفيدي كه
را پنبه سفيدي خود پنبهزار در ميكرد كار چشمش تا سالها آن در كه گلستاني پنبهكار
.ميبيند را ديگر رنگهاي سفيدي جاي به امروز ميديد
آن با عاشقانه خود فرزند بسان پنبه ، برداشت تا كشت زمان از سالها ، كه پنبهكار اين
گم را خود فرزند كه پدري مانند امروز ميتپيد ، پنبه براي و پنبه با دلش و ميكرد زندگي
.است آواره و سرگردان كرده ،
سن 53 در امروز بود ساله جواني 25 سال 1353 در كه گلستاني پنبهكار محمدرضايي ، علي
سخن دور گذشتههاي از محمد حسين سالهاش ، فرزند 20 براي كشاورزي زمين دركنار سالگي
نظر به سياه و خشك امروز كه زمين اين آمدي ، دنيا به تو كه زماني !فرزندم":ميگويد
هر و هركس همه ، زمان آن در !تولدت هنگام در تو بدن سفيدي به.سفيدبود سفيد ميرسد ،
."بود سفيد بود ، زمين اين در كه چيز
ما !بخير يادش روزها آن:ميدهد ادامه كند پنهان را چشمهايش نم ميكند سعي كه محمد علي
روستاي در كس هيچ.ميآورد حركت خود با و بود بركت پنبه.پنبه نام به ميكاشتيم محصولي
سالمند و كودك مرد ، زن ، پسر ، ميرفتند ، دختر ، زمين سر به زود صبح از همه نبود ، بيكار ما
...ما همه دل بود سفيد چه و روزها آن بود زيبا چه
سفيد طلاي سرزمين در پنبه كشت زير سطح
يافته كاهش درصد گذشته86 سال طول 28 در
رسيده هكتار هزار به25 هكتار واز188هزار است
برايش ميگويد آن از پدر كه چه آن ميداد گوش پدرش حرفهاي به تعجب با محمد ، حسين
.دهد ادامه را افسانه اين ميخواهد پدر از نيست ، بيش افسانهاي
پسرش دستسياهي و خشكي و صحراست ميكند كار چشم تا ميدوزد ، دوردستها به را نگاهش پدر
تاروپود با پنبه پود و تار نيست افسانه ميگويم آنچه پسرم:ميدهد ادامه و ميگيرد را
.است دشوار بسيار پسر براي پدر سخنان هضم.بود آميخته هم در ما همه
با هم دوش به دوش اخير سالهاي در دو اينبرميگردند خود روستاي سوي به پسر و پدر
.ميكنند مبارزه زندگي مشكلات
گذشته ، سالهاي در برداشت و داشت كشت ، هزينههاي صعود و پنبه قيمت تدريجي سقوط با كه پدر
شده متضرر قبل سال به نسبت سال هر و داده اختصاص ديگر محصولات كشت به را خود پنبهزار
.بود پرداخته را قولهاش و قرض و فروخته را كشاورزياش زمين قطعه تنها سرانجام بود ،
او به كرده تمام را سربازياش خدمت كه نيز پسرش اخيرا.است بيكار كه است سال چندين او
كه اين اميد به ميروند خود شهر نزديكترين در ميداني به صبح روز هر دو آن.است پيوسته
خود روستاي به خالي دست با غالبا ولي كنند پيدا دستمزد حداقل با هرچند كاري
.بازميگردند
در و آنها اكثر سرنوشت كه گلستاني پنبهكار يك تنها نه غمبار سرنوشت رفت ، شرحش كه آنچه
.است پنبه خود غمبارتر سرنوشت واقع
بهعبارتي 5/7 يا درصد گذشته 750 سال طول 28 در سفيد طلاي سرزمين در پنبه كشت زير سطح
.است يافته كاهش برابر
سال 1353 در ميخوانند گلستان امروز و ميشد ناميده دشت و گرگان زماني كه سرزمين اين در
.رسيد هكتار هزار يعني 188 سرزمين ، اين تاريخ در خود حد بالاترين به پنبه كشت زير سطح
.است رسيده سال 81 در هكتار هزار به 25 كاهش درصد با86 رقم اين
خاطر به كه سرزمين اين در پنبه روز به چه.است افتاده غريب گلستان استان در پنبه امروز
ميگويند؟ چه كارشناسان است؟ آمده ميخواندندش ، سفيد طلاي زماني پنبه ، وفور
در و پنبه زيركشت سطح كاهش باعث كه را مشكلاتي و مسائل كشور پنبه تحقيقات موسسه رئيس
-مديريتي" و "زيربنايي -اقتصادي" بخش دو در را است شده كشور در آن توليد نتيجه
.ميدهد قرار ارزيابي مورد "سياستگذاري
ديگر توليد با مقايسه در پنبه توليد نبودن صرفه به مقرون جز چيزي اول بخش:ميگويد وي
.نيست كشاورزي محصولات
هر مانند پنبه توليد اقتصادي درآمد كه اين به باتوجه:ميافزايد اسدي بيات هوشنگ دكتر
جزئيات با آشنايي است ، "قيمت" و "راندمان" ،"توليد هزينههاي" عامل سه تابع ديگر محصول
.سازد روشن را قضيه اين واقعيات از بسياري ميتواند عوامل اين
بنابراين.است پركاربر و پرهزينه محصولي پنبه:ميگويد پنبه توليد هزينههاي درباره وي
سرمايه سود و توليد نهادههاي ديگر و آببها زمين ، اجاره كارگري ، هزينههاي شديد افزايش
محصول ، اين توليد بودن نيمهمكانيزه و برداشت و داشت كاشت ، دوره بودن طولاني همچنين و
.است شده اساسي محصول اين كشت به زارعان تمايل كاهش سبب
و ميليون هفت مبلغ سال 1380 در پنبهكاري هكتار يك توليد هزينههاي متوسط وي گفته به
آبي ، مزارع هكتار هر براي كيلوگرم توليد 2100 راندمان با كه بود ريال و 900 هزار 513
.ميشود ريال و 578 هزار سه وش ، كيلوگرم هر توليد هزينه
و ميكند اعلام كيلوگرم با 616 برابر سال 80 در را كشور محلوج پنبه راندمان متوسط وي
و 323 هزار يك مرز به تا كه كشورها برخي مقابل در ميزان اين بودن پايين:ميگويد
.است بوده كشور در پنبه كشت زير سطح كاهش عوامل از يكي ميرسد ، نيز كيلوگرم
كشور در پنبه فعلي وضعيت در تاثيرگذار عامل مهمترين را پنبه پايين قيمت بيات دكتر
و ميگيرد اختيار در را زمين سال از ماه كه 9 است زراعتي پنبه ، :ميدهد ادامه و ميداند
بعد كه درحالي.است محصوله يك عمدتا مييابد اختصاص پنبه كشت به كه زميني لحاظ همين به
است امكانپذير كاملا برنج و ذرت سويا ، همچون محصولات ديگر كشت گندم ، برداشت و كشت از
.(زراعي سال يك در محصول دو برداشت)
صنايع با پنبه فراگير وابستگي به باتوجه
و روغنكشي ازجملهصنايع آن با مرتبط
درصدي كاهش86 پنبهپاككني ، كارخانههاي
قطعا گلستان دراستان پنبه كشت زير سطح
اين در را متعددي بحرانهاي ميتواند
كند ايجاد آنها به
وابسته بخشهاي و واحدها
كاهش مهم دلايل از يكي رقيب ، و جايگزين محصولات به نسبت وش قيمت بودن پايين وي گفته به
.است پنبه زيركشت سطح
و گندم كيلوگرم هر بابت زارعان به پرداختي قيمت به باتوجه درسال 1380:ميشود يادآور وي
و 660 هزار سه ميبايست وش كيلوگرم هر قيمت منطقي تناسب يك در (ريال 10502000) سويا
.ميبود ريال
هر تحويلي وش بابت زارعان به پرداختي واقعي قيمت كه آنجا از اما:ميسازد خاطرنشان وي
زير سطح است ، داشته فوق رقم با زيادي نسبتا تفاوت كه بوده ريال و 630 هزار دو كيلوگرم
هكتار هزار به 25 و يافته كاهش شديدا پنبهكاران نارضايتي علت به سالجاري در پنبه كشت
.است رسيده گلستان استان در
" مسائل بخش در پنبه كشت زير سطح كاهش دلايل درباره كشور پنبه تحقيقات موسسه رئيس
بر نساجي صنعت از حمايت تقدم پنبه ، صادرات ممنوعيت:ميگويد نيز "سياستگذاري و مديريتي
پنبه ، بازار هدايت و تضميني قيمتهاي از حمايت در موجود تشكيلات كارآنبودن و پنبه توليد
.ميرود شمار به بخش اين مشكلات مهمترين از
نبودن كارآ پنبه ، صادرات و مصرف توليد ، درخصوص كامل و منسجم برنامهاي نداشتن وي
در نسبي مزيت اصل نشدن رعايت و جديد وضعيت با تقابل در موجود مقررات و قوانين تشكيلات
.ميداند بخش اين مشكلات ديگر از را كشاورزي محصولات توليد
و ميدهد قرار تاكيد مورد مشكلات اين رفع در را پنبه صادرات و مصرف توليد ، از حمايت وي
پنبه از درصد ميگويد59 مختلف كشورهاي دولتهادر حمايتي برنامههاي به اشاره با
برنامههاي مشمول دلار ميليارد اختصاص 4/4 با سالهاي 20022001 دوره در جهان توليدي
.است بوده دولتها درآمدي يا حمايتي مستقيم
از سنت تا 165 پنبه كيلوگرم توليدهر براي اسپانيا مانند كشورها از برخي در وي گفته به
.ميشود پرداخت يارانه دولت سوي
پنبه؟ بلاي يا ناجي نساجي ،
به يك هر حيات يكديگرند ، ملزوم و لازم دو اين درواقع.است پنبه زاييده خود نساجي ، صنعت
.است وابسته ديگري حيات
.ندارند را يكديگر ديدن چشم دو اين ميرسد نظر به وابستگي اين بهرغم
:ميگويد و ميداند آيندهنگر و منسجم برنامهاي فاقد را نساجي صنعت پنبه كارشناس يك
تعيين و پنبه صادرات ممنوعيت عمومي سياست به عنايت با سال 1378 تا ما كشور در صنعت اين
قيمتهايي با را خود مصرفي پنبه آن ، بر توافقي و تعزيراتي صادراتي ، تثبيتي ، قيمتهاي
.است كرده تامين (كمتر برابر پنج تا سال 1366 در) بينالمللي نرخهاي از كمتر مراتب به
كهنه و فرسودگي بهرغم صنعت اين سالها ، اين در لحاظ همين به:ميافزايد ناظري عطاالله
و بوده برخوردار خوبي بسيار سود از صنعت ، اين فراروي مشكلات ديگر و آن ماشينآلات بودن
عموما مانده ، پنهان كارخانه فعاليت كارآيي و مديريتها در ضعف كه آن ضمن رو اين از
.است نداشته خود بهرهوري سطح افزايش و برنامهريزي به نيازي
بار اولين براي پنبه سال 1358صادرات آذرماه در
سال كهتا صورتي در شد ، اعلام ممنوع
كشورمان در
و پنبه صادرات درمورد محدوديتي چنانچه 1378
نداشت آنوجود صادراتي ارز تسعير روش و نرخ
گردد صادر راحتي به
ميتوانست توليدي پنبه
با همراه جهاني بازارهاي در پنبه قيمت شديد نسبتا كاهش سال 1378 ، از:ميكند تصريح وي
را خود نياز مورد پنبه نساجي صنعت كه گرديده موجب داخلي بازار در پنبه قيمت افزايش
.نمايد خريداري بينالمللي قيمتهاي سطح در تقريبا
پنبه خريد به عادت كه نساجي صنعت مشكل اكنون شده ، باعث موضوع اين:ميشود يادآور وي
.شود نمودار كشور صنعتي بخشهاي ساير از حادتر داشته قيمت ارزان
عرصه در ما كشور فعلي شرايط در كه اين به اشاره با نيز ايران نساجي صنايع انجمن دبير
پا و دست خود براي دنيا در مكاني ميتواند برتر ، كيفيت و كمتر قيمت با تنها پنبه تجارت
.باشد آن جهاني قيمت معادل حداكثر بايد پنبه صادراتي قيمت:ميگويد كند ،
قيمت از بيشتر سنت تا 40 حدود 35 كشور در پنبه قيمت حاضر درحال بصيري جمشيد گفته به
.است ليورپول بازار در پنبه
هر پنبه داخلي قيمت نبود مطرح صادرات موضوع كه قبل زمانهاي در گرچه:ميكند تصريح وي
.بود پايينتر پنبه جهاني قيمت از ريال هزار سه ميزان به دلار
نساجي ، صنعت عديده مشكلات به باتوجه سالجاري و گذشته سال در:ميسازد خاطرنشان وي
توانستند فقط آنها ولي كردند صادرات به تهديد را نساجي صنايع مرتب كشور پنبه مسوولان
.كنند صادر تمامشده قيمت از پايينتر را پنبه تن هزار يك تنها
مرتبا ايران پنبه توليد برابر با 35 چين كشور ميبينيم كه صورتي در:-ميافزايد وي
را پنبه صدور اجازه و ميآورد پايين كشور نساجي صنايع نفع به را كشور داخل پنبه قيمت
.نميدهد
كشت سطح كاهش عمده دلايل از يكي را پنبه صادرات ممنوعيت كشور پنبه تحقيقات موسسه رئيس
كالاهاي مهمترين ازجمله پنبه دور چندان نه گذشتهاي در:ميگويد و ميداند كشور در پنبه
به و ميشد صادر خارج به كشور توليدي پنبه از نيمي تقريبا و است بوده كشور صادراتي
.است داشته پنبه توليد افزايش در مهمي و مستقيم نقش پنبه صادرات دليل همين
اولين براي پنبه سال 1358صادرات آذرماه در متاسفانه:ميافزايد اسدي بيات هوشنگ دكتر
صادرات درمورد محدوديتي چنانچه سال 1378 تا كه صورتي در شد ، اعلام ممنوع كشورمان در بار
صادر راحتي به ميتوانست توليدي پنبه نداشت وجود آن صادراتي ارز تسعير روش و نرخ و پنبه
.گردد
در پنبه قيمت شديد كاهش سالجاري در خصوصا اخير سال دو در اما:ميدهد ادامه وي
.شود روبهرو مشكل با آن آزادشدن رغم به پنبه صادرات كه است شده سبب جهاني بازارهاي
چين كشور ميلادي درسال 1999 پنبه بينالمللي مشورتهاي كميته گزارش براساس وي گفته به
جمعا 261 صادراتي ، پنبه كيلو هر براي سنت پرداخت 2/13 با آمريكا و سنت پرداخت 6/28 با
.نمودهاند پرداخت پنبه صادرات به يارانه دلار ميليون
دولت نگاه از پنبه
را دولت پاي قاعدتا توليد مختلف بخشهاي در دولت
بلامنازع حضور و دولتي اقتصاد
.ميكشد پيش پنبه مسائل بحث در عمده طرف يك بهعنوان
اداره ، مركز ، موسسه سازمان ، دهها وجود كشاورزيو بخش در دولت طويل و عريض تشكيلات
پنبه فعلي سرنوشت در دولت انكار غيرقابل تاثير از حكايت پنبه با مرتبط شورا و كميته
.ميكند
و نمو و رشد نياز مورد شرايط جميع وجود كشاورزيگلستان جهاد سازمان اجرايي فني معاون
كشور روغني دانههاي و پنبه سازمان اصليشكلگيري دليل را استان اين در پنبه موفق زراعت
.ميداند گلستان استان مركز گرگان در
كارخانه واحد به 35 نزديك ايجاد موضوع اين كنار در:ميافزايد اسفندياريپور اسماعيل
و كشوري دستاندركاران نزد در پنبه اهميت بودن بالا نشانه استان ، اين در پاككني پنبه
.است بوده آن استاني
پنبه كشت سطح كه سال 5352 در:ميگويد استان در پنبه كشت روند نزول دلايل تشريح در وي
اين در برنج كشت سطح بود ، رسيده هكتار هزار يعني 188 خود سطح بالاترين به استان در
.يافت كاهش هكتار هزار يعني 5 ممكن حداقل به استان
طول در كيلوگرم به 40 از 15كيلوگرم برنج مصرف سرانه رشد و مردم رفاه افزايش وي گفته به
سال در هكتار هزار به 45 سال 53 در هكتار هزار از 5 برنج كشت سطح شد باعث گذشته ، دهه دو
.برسد 81
زراعت براي استان آبي منابع اعظم بخش گذشته دهه دو از قبل در كه اين به اشاره با وي
به 500 نزديك استان در برنج كشت سطح جهشي رشد با:ميسازد خاطرنشان ميشد ، مصرف پنبه
.شد داده تخصيص برنج زراعت به و كسر پنبه زراعت از آب مترمكعب ميليون
در پنبه كشت زير سطح از هكتار هزار بر 75 بالغ تا شد باعث موضوع اين:ميگيرد نتيجه وي
.شود افزوده برنج يعني رقيب زراعت به نسبت همان به و كاسته استان
وي گفته به كه نساجي صنايع يكطرفه نگاه را دراستان پنبه كشت زير سطح كاهش اصلي عامل وي
و معقول درآمد و پنبهكار كشاورزان حقوق و حق نظرگرفتن در بدون درآمد كسب به صرفا
از قبل درسالهاي:ميگويد ارتباط اين در ميداندو است ، بوده متكي زارع براي اقتصادي
است ، ميشده خريداري كشاورزان از كه داخلي پنبه قيمت از بيش پنبه جهاني قيمت عمدتا 1379
.است يافته كاهش حدودي تا پنبه جهاني قيمت گذشته سال دو وليدر.بود
از جهاني قيمت به را پنبه كه است مدعي نساجي صنايع اخير سال سه در:ميدهد ادامه وي
داخلي قيمت از بالاتر خيلي پنبه جهاني قيمت كه سال 79 از قبل كه صورتي در ميخرد ، زارع
.نميكرد خريداري جهاني قيمت به زارع از را پنبه نساجي صنايع بوده ، آن
حضور زمينه نشدن فراهم و كشور نساجي در شايسته صنعتي مديريت اعمال نبود به اشاره با وي
كشت زير سطح شديد كاهش باعث عوامل اين همه:ميكند تصريح صنايع اين در صنعتي متخصصان
.است شده استان در پنبه
پنبه سقوط براي معكوس شمارش آغاز
و روغنكشي صنايع ازجمله آن با مرتبط صنايع با پنبه فراگير وابستگي به باتوجه
قطعا گلستان استان در پنبه كشت زير سطح درصدي كاهش86 پنبهپاككني ، كارخانههاي
.كند ايجاد آنها به وابسته بخشهاي و واحدها اين در را متعددي بحرانهاي ميتواند
واحدها اين در را بحرانها اين گلستان ، پاككني پنبه كارخانههاي تعاوني شركت مديرعامل
پنبهپاككني كارخانههاي ظرفيت:ميگويد و ميداند آنها فعاليت ظرفيت درصدي كاهش 90
سالجاري ، در پنبه توليد ميزان اين با كه است تن هزار بر 320 بالغ وش تصفيه در استان
هم را استان روغنكشي ظرفيت پاكسرشت اسداللهمييابد كاهش تن هزار به 32 ظرفيت اين
خود ظرفيت درصد با 10 تنها فعلي شرايط در وي گفته به كه ميكند برآورد تن هزار 300
.هستند كار مشغول
پنبه قيمت شديد نسبتا كاهش سال 1378 ، از
پنبه قيمت افزايش با همراه جهاني بازارهاي در
نساجي صنعت كه گرديده موجب داخلي بازار در
سطح در تقريبا را خود نياز مورد پنبه
نمايد خريداري بينالمللي قيمتهاي
كارخانههاي است ، شده آغاز استان در پنبه سقوط براي معكوس شمارش كه اين به اشاره با وي
:ميگويد و ميداند ورشكستگي و تعطيلي شرف در را استان روغنكشي صنايع و پنبهپاككني
را خود كار استان در فصلي و دائم كاركنان از نفر هزار حدود 3 واحدها اين تعطيلي صورت در
.ميپيوندند استان بيكاران لشكر به و داده دست از
ميليارد بر 400 بالغ نيز واحدها اين در شده انجام سرمايهگذاري مجموع:ميكند تصريح وي
عظيم سرمايه اين آنها تعطيلي و كاري ظرفيت بيسابقه كاهش با كه است شده برآورد ريال
.ماند خواهد بلااستفاده
از يكي اخير دهه دو طي را پنبه براي نازل قيمت تعيين و قيمتگذاري در دولت دخالت وي
سالهاي طي كلي بهطور:ميگويد و ميداند دراستان پنبه كشت سطح سقوط و تنزل اصلي عوامل
فوب براساس) بوده آن جهاني قيمت درصد حدود 56 داخلي پنبه براي شده تعيين قيمت 791359
صنايع به هنگفتي يارانه كشاورزان جيب از گذشته سال طي 20 راستا اين در و (بندرعباس
.است شده حكمفرما آنها بر قانونمند فقري و شده پرداخت نساجي
قيمتهاي اخير سال در 24 كه شرايطي در ميدهد نشان بررسيها:ميكند تصريح "پاكسرشت"
و برابر مذكور 8/38 مدت طي وش قيمت يافته ، افزايش برابر و 5/81 ترتيب 65 به سويا و گندم
قيمت يافته ، افزايش درصد سويا 55 قيمت و درصد گندم 100 قيمت كه اخير سال در 4 بهويژه
پنبه توليد به نسبت تبعيضآميز سياست اعمال نشانه كه يافته افزايش درصد حداكثر 10 پنبه
.است
كرد؟ بايد چه
و سرمايهگذاري كه اين به باتوجه كرد؟ بايد كار چه گلستان استان در پنبه نجات براي
و بيكاري فزاينده موج با مقابله براي راهكار مهمترين و فوريترين بهعنوان شغل ايجاد
اين با پنبه غمبار سرنوشت است ، شده پذيرفته دستگاهها همه سوي از آن منفي پيامد دهها
.است خورده پيوند بحرانناخواسته
هزار بر 60 بالغ گلستان استان در پنبه كشت زير سطح درصدي كاهش 750 كارشناسان برآورد طبق
.است برده بين از را شغلي فرصت
از 100 بيش حاضر درحال كه استان اين در پنبه سفيد دوران به نيل براي اصولي برنامهريزي
بازار جذب را بيكاران اين درصد كوتاه 60 دوره يك در حداقل دارد ، شده ثبتنام بيكار هزار
.كرد خواهد كار
پنبه كيلو هر به ريال هزار سه و توليدي پنبه كيلو هر به يارانه سنت حداقل 50 تخصيص
سويا و گندم قيمت مجموع در ضريب 2/1 كردن لحاظ و پنبه قيمتگذاري در تجديدنظر و محلوج
گفته به ميشود ريال كيلويي 4600 آتي سال پنبه وش قيمت ضريب اين اعمال براساس كه
سفيد تن گذشته سالهاي طول در كه است مشكلاتي و معضلات همه شاهكليد پنبه ، كارشناسان
.است نشانده سياهي به را گلستاني پنبهكاران
دارند ، و داشته سفيدي اين زدودن در سهمي كه دستگاههايي همه و مجلس دولت ، آيا
علي ديگر بار و كنند شركت گلستانيها پنبه جشن در شده كه هم بار يك براي نميخواهند
پسر محمد حسين دوش به دوش كه كنند مشاهده خود پنبهزار در را گلستاني پنبهكار آن محمد ،
من سفيدي من ، از تو سفيدي:ميخوانند و ميخورند غوطه سفيد پنبههاي ميان در خود ارشد
!تو؟ از
شماره 162 -اسلامي جمهوري خبرگزاري اقتصادي بولتن:منبع