Hamshahri Newspaper

اشاره؛ وقتي سخن از پيش كسوتان به ميان مي آيد، سرها به نشانه احترام پايين مي آيد و لب ها خاموش مي شوند. اما هنگامي كه در احوال استادي گفته مي شود كه در كنج انزوا به سر مي برد، افسوس و دريغ. استاد رضا رحيمي بيش از شصت سال است كه كمانچه مي نوازد و در اين سال ها تجربه هاي فراوان اندوخته است و شاگردان زيادي در اين زمينه تربيت كرده، اما همچنان ناشناخته و منزوي است. اين انزوا انزوايي خودخواسته نيست، كه جبر زمانه است. او در سال ۱۳۰۸ متولد شده و از هشت سالگي آموختن هنري به نام موسيقي را آغاز كرده است. از تنبك در محضر استاد حسين تهراني گرفته تا آموختن سازي چون كمانچه در حضور استاداني چون علي اصغر بهاري، روح افزا و...
اولين اجراي راديويي را با تنبك و در پانزده سالگي آغاز كرده است. كمانچه در ۱۸ سالگي به او رخ نمود و اكنون نيز همدم و همراه هميشگي اوست. او دوست دارد كمانچه را با لهجه ايراني بنوازد و درد دلش را در ساز و با ساز خالي كند. اما جبر روزگار، ساز او را مهجور داشته و صداي ساز او كم تر به گوش رسيده است. درد دل هاي استاد رضا رحيمي را با هم مي خوانيم:
گفت وگو: داود عزتي -صادق عزتي
* چه طور شد كه با ساز كمانچه آشنا شديد؟
- ده ساله بودم كه مادرم كمانچه اي به قيمت ۳۰۰ تومان برايم خريد. اين براي من يك موقعيت استثنايي بود. چرا كه آن وقت ها براي ما كه از خانواده اي كم درآمد بوديم، خريدن يك كمانچه با قيمت ۳۰۰ تومان، يك اتفاق بزرگ بود. به هرحال من با همان كمانچه خودم كار كردم، چون كه موقعيت كلاس رفتن براي من به دليل مشكلات مالي و غيره وجود نداشت. من خودم كار مي كردم، كتاب مي خريدم و در ضمن كلاس ضرب هم مي رفتم.
* آموزش ضرب، مشكلي براي شما به وجود نمي آورد؟
- نه، به هرحال ريتم خواني و ضرب و چيزهاي ديگر را اين طور ياد مي گرفتم.
* وضعيت آموزش در آن دوره چه طور بود؟
- نت براي تنبك نبود، وقتي صبا آمد، نت خواني براي ضرب هم در كلاس ها متداول شد.
* استاد بهاري چه تأثيري روي شما گذاشتند؟
- استاد بهاري از دوستان صميمي من بود. اول با او آشنا شدم و وقتي كه صداي ساز مرا شنيد، خيلي تشويقم كرد و سفارش كرد كه نوازندگي با كمانچه را به طور جدي ادامه بدهم. بعد آقاي روح افزا را به من معرفي كرد. من هم نزد آقاي روح افزا كمانچه را به طور كلاسيك يعني با نت كار كردم، هفت تا هشت سال نزد آقاي روح افزا شاگردي كردم و تا آن زمان كه ايشان زنده بود، من هم آموزش كمانچه را در محضر درس ايشان ادامه دادم. اما همچنان با استاد بهاري تماس داشتم. مرحوم بهاري حرف قشنگي به من مي زدند، ايشان مي گفتند من از يكي ديگر ياد گرفتم و تو چون استعداد داشتي از من ياد گرفتي، پس بايد همين روند را ادامه بدهي تا به مقصودت برسي.
تا موقعي كه استاد بهاري زنده بود، ما با هم رفت وآمد خانوادگي داشتيم و با هم ساز مي زديم، ايشان درآمدهاي زيبايي در افشاري، اصفهان و قطعاتي در چهارگاه، بيات ترك و ابوعطا و... داشت كه من همه را از او ياد گرفتم. در هر صورت او استاد بزرگي بود و معلومات موسيقايي فراواني داشت كه بيشتر گوشي و تجربي بود.
* شما ويولون هم مي زنيد؟
- بله من ويولون مي زنم. هركسي كمانچه مي زند، نوازندگي ويولون برايش راحت تر مي شود. چون شخصي كه در اين دوساز سر رشته اي داشته باشد، مي داند كه به دلايلي نواختن كمانچه از نواختن ويولون مشكل تر است.
* چه سبكي در كمانچه داريد؟
- سبكي كه ويژه خودم است: آهسته نوازي و شمردن نت ها، يعني بيان صدايي تازه از پس پرده هاي ساز و اين شمرده شمرده نواختن، باعث شده كه اين سبك در بين نوازندگان كمانچه منحصر به فرد باشد. حتي يك شخصي كه نوازنده گيتار كلاسيك بود، وقتي صداي ساز مرا شنيد گفت كه صداي اين ساز يك سوز خاصي دارد كه در ديگر نوازندگان كمانچه تا به حال نشنيدم.
* در حال حاضر چه سازهايي را تدريس مي كنيد؟
- كمانچه، سه تار، تنبك، ويولون و دف.
*علت كم اقبالي به اين ساز چيست؟ آيا به نظر نمي رسد خودساز، ساز مشكلي براي آموزش باشد؟
- مشكل اصلي آموزش كمانچه، سخت بودن شيوه هاي يادگيري است. چرا كه كمانچه نسبت به بقيه سازها، ساز سختي به شمار مي آيد و اين باعث شده فقط كساني كه پشتكار زياد دارند به سمتش كشش داشته باشند. از طرفي اين ساز، يك ساز ناشناس است. چرا كه به آن از طريق رسانه هاي جمعي كم تر توجهي نشان داده مي شود. در مغازه هاي سازفروشي نيز همه نوع ساز هست، الا كمانچه. چون كه فروشندگان ساز معتقد هستند كه با فروش كمانچه، چيزي عايد آنها نمي شود.
* مركز موسيقي چه حمايتي براي گرايش جوانان به سمت اين ساز به عمل مي آورد؟
- من فكر مي كنم از لحاظ تبليغاتي كار چنداني انجام نگرفته است. من چندين بار براي دونوازي تنبك و كمانچه در تالار وحدت اقدام كرده ام، ولي متأسفانه، تا الان نتوانسته ام هيچ كنسرتي برگزار كنم. علاقه بنده به كمانچه آن چنان زياد است كه براي به دست آوردن اين ساز، سختي هاي فراواني كشيده ام.
*درباره ويژگي هاي دوكمانچه تان بگوييد؟
- اين دو كمانچه تقريباً اگر اشتباه نكنم متعلق به ۲۰۰ سال پيش است و با استخوان و فوفل و صدف ساخته شده و در چندين سال پيش اروپائيان مي خواستند اين دوساز را از من بخرند، ولي من راضي نشدم كه آنها را بفروشم چون معتقد هستم كه اين سازها جزو ميراث فرهنگي اين مملكت است و بايد بعد از من به موزه برود تا همگان آنها را ديده و از زيبايي كه در ساخت آنها به كار رفته لذت ببرند.
* چه اقدام هايي در زمينه تهيه نوار انجام داده ايد؟
- متأسفانه از من تا به حال نواري منتشر نشده است، اما به تازگي براي دريافت يك نوار با قطعاتي در همايون، شور، ماهور و اصفهان، اقدام كرده ام، اما تا به امروز جوابي نگرفته ام. حتي رئيس مركز موسيقي هم تأييد كرده اند، اما سرمايه گذاري در اين زمينه متأسفانه وجود ندارد. همه به سمت توليد نوار در زمينه موسيقي پاپ (چه ايراني و چه غربي) گرايش دارند. انتظار دارم دولت از من حمايت كند تا سبكم را با خودم به گور نبرم. اما كسي مرا نمي شناسد، هفتاد و چهار سال از عمر من مي گذرد، اما هنوز نتوانسته ام صداي كمانچه ام را به گوش علاقه مندان برسانم. چرا براي من سالخورده كنسرت نمي گذارند تا كمانچه را با لهجه كاملاً ايراني به مردم بشناسانم؟
*علت بي توجهي جوانان و نوجوانان و ساير گروه هاي سني به موسيقي سنتي چيست؟
- اجازه بدهيد كه اين سؤال را اين گونه پاسخ دهم كه يك روزي از تني چند از جوانان محل خودمان پرسش هايي را درباره بي توجهي آنان به موسيقي ملي پرسيدم و آنها پاسخ دادند كه موسيقي ما به غير از رنگ هاي شاد، بقيه اش خالي از هيجان و متأثر كننده و غم انگيز است و انسان را به حالت ناراحتي مي رساند. از آنها پرسيدم كه آيا به آثار بزرگان موسيقي كلاسيك و كلاً به موسيقي كلاسيك گوش مي دهند و آنها پاسخ دادند كه موسيقي كلاسيك مخصوص آدم هايي است كه اعصاب گوش كردن به آن همه صداهاي سازهاي عجيب و غريب را دارند و من متوجه شدم كه اصلاً در جامعه فرهنگ گوش دادن به سبك هاي مختلف موسيقي وجود ندارد و توجه بيشتر به موسيقي پاپ است. به عقيده من بايد از همان دوران ابتدايي در مدارس مان اين فرهنگ را جا بيندازيم كه هر موسيقي به درد چه مكاني مي خورد و ما بايد به عقايد يكديگر در همه زمينه ها مخصوصاً در اين زمينه احترام بگذاريم.
خواست من از دست اندركاران و تهيه كنندگان برنامه هاي موسيقي راديو و تلويزيون اين است كه همانطور كه به موسيقي پاپ بها مي دهند به ساير سبك هاي موسيقي مخصوصاً موسيقي سنتي نيز بها دهند و طوري شود كه ميزان پخش اين برنامه ها با هم برابر باشد. چون من عقيده دارم كه هر انساني سليقه مخصوص به خودش را دارد و بايد به همه سليقه ها توجه كرد. البته در اينجا از تهيه كنندگان برنامه با كاروان شعر و موسيقي كه چند وقتي است از شبكه دوم تلويزيون پخش مي شود، تشكر مي كنم و تقاضا دارم كه همانطور كه يك فيلم در يك روز پخش مي شود و در روزهاي بعد چندين تكرار دارد، اين برنامه نيز در چند نوبت تكرار شود تا كساني كه موفق به ديدن آن نمي شوند، بتوانند در ساير روزها از آن استفاده كنند. همين طور از تهيه كنندگان برنامه راديو فرهنگ تشكر مي كنم كه در زمينه اشاعه موسيقي سنتي در راديو تلاش مي كنند و اميدوارم كه در آينده اي نه چندان دور اين قبيل برنامه ها در راديو و تلويزيون بيشتر شود تا موسيقي سنتي از اين ركود و بي علاقگي خارج شود و زمينه گرايش همه قشرها مخصوصاً قشر نوجوان و جوان به موسيقي سنتي و شناخت هر چه بيشتر درباره اين موسيقي بيشتر شود. در پايان اميدوارم از سازهاي سنتي و موسيقي سنتي و از استادان و پيشكسوتان اين عرصه حمايت بيشتر شود.