نگاهي به آداب، رسوم و جاذبه هاي ميمند
سفر به اعماق سنگ ها
علي مومني
|
|
|
|
ايران ديار شگفتي هاست، سرزمين جاذبه ها و تضاد ها، نماد اسطوره ها، بطن فرهنگ و تمدن و از همه جالب تر كشور روستاهاي شگرف و اعجاب انگيز. در دل اين سرزمين به همت تيشه فرهادها و عشق مجنون ها روستاهايي در دل سنگ و كوهپايه و كوير خلق شده كه اكنون در زمره شاهكارهاي بشري به شمار مي روند و به يقين كه ميمند يكي از اين شاهكارهاست.
ميمند كه بايد در سفر به اعماق سنگ ها رفت و آن را ديد، سرزميني است با مردان فرهادگونه كه با تيشه عشق در دل سنگ خانه هايي آكنده از مهر بنا كرده اند. اينجا ميمند است. يكي از باستاني ترين و باشكوه ترين سكونتگاه هاي بشري در ايران و جهان. راستي شما از روستايي كه در سال ۲۰۰۵ جايزه نخست ملينامركوري را به سبب حفظ تعامل خود با طبيعت در بين كشورهاي جهان به خود اختصاص داده، چه مي دانيد؟
اين روستاي باستاني كه با شماره ۴۱۳۵ در فهرست آثار ملي به ثبت رسيده، از معدود موارد معماري صخره اي است كه به شكلي گسترده در تمامي ساختار روستا استفاده شده است. نمونه هاي معماري صخره اي هرچند كه در ديگر كشورها نيز به طور معدودي به چشم مي خورند، اما هيچ كدام جاذبه هاي فرهنگي، تاريخي و گردشگري ميمند را ندارند. به عنوان نمونه مهمترين شاخصه اين روستا در مقايسه با مواردي چون دهكده كاپادوكيه تركيه، مسكوني بودن واحدهاي صخره اي ميمند است كه اين خصوصيت در سايت هاي مشابه ميمند كمتر به چشم مي خورد. به عبارت ديگر زندگي هنوز معنا و بافت خود را در ميمند از دست نداده است و اين يعني پيوند ميراث فرهنگي، تاريخ و تمدن و عشق با زندگي امروزي.
ميمند با ۳۷۴ واحد مسكوني در دل صخره ها، منحصر به فردترين نوع معماري را داراست. مردم اين روستا نيز نوع ويژه اي از كوچ را داشته و سه فصل از سال جابه جا مي شوند، كه اين امر به نوبه خود بر جاذبه هاي اين روستا مي افزايد، چرا كه اكنون توريسم كوچ در سطح مبادلات جهانگردي تبديل به يكي از طيف هاي پرطرفدار صنعت توريسم شده است.
اهميت كنده كاري در ميمند زماني آشكار مي شود كه بدانيم خانه هاي قديمي اين روستا مانند مناره هايي در دل كوه كنده شده اند. جنس كوه از سنگهاي رسوبي و سخت بوده و اتاق هايي كه در آن كنده شده اند، بسيار مستحكم اند كه با توجه به ابزارهاي آن زمان، اين امر بسيار حايز اهميت است و معماري روستايي ويژه اي را پيش روي گردشگران و بازديدكنندگان به نمايش مي گذارد.
ميمند كه در ۳۶ كيلومتري شرق شهرستان شهر بابك از توابع استان كرمان قرار دارد، مجموعه اي از خانه هاي دست كند است با بيش از دو هزار اتاق و همچنين مسجد، حسينيه، حمام و مدرسه كه همگي در دل كوه كنده شده اند.
محققان مي گويند كه هسته هاي اوليه اين روستا متعلق به زماني است كه ايرانيان مهر پرست بوده و كوه ها را مقدس مي شمرده اند. مجموعه اي از آثار بسيار قديمي همچون خانه ها و آثار دست كند پراكنده، معبد موسوم به اوستا در پيش استا، قلعه و ... وجود دارد كه ميمند را از يك روستا به يك مجموعه با تمدن خاص تبديل مي كند.
طبيعت اطراف ميمند نيز شگفتي هاي چشمگيري دارد از جمله اشكفت لاشكورگوئيه و تيرخورين كه صخره هايي با تخلخل هاي شگفت انگيز فراوان دارد.
آثار دستكند در روستاهاي ديگري از دهستان ميمند مانند پيش استا، قلعه كمرمرج، و همچنين حمام كرم و پاكش نيز قابل توجه هستند.
اهالي ميمند طي سال در سه مكان مختلف زندگي مي كنند، چهار ماه در ميمند اقامت دارند، چهار ماه در مرتع دامداري مي كنند و چهار ماه در باغات به باغ داري مي پردازند. آنچه اين روستا و مردم آن را بسيار ويژه كرده است، مركزيت در ميمند و حيات به شيوه هاي مختلف زندگي است.
مسجد ميمند را در بين بناهاي اين روستا بايد اثري شاخص به شمار آورد. بناي مسجد ميمند كه با توجه به اسناد موجود به سال ۱۲۴۰هجري قمري برمي گردد، مانند ديگر بناهاي ميمند در دل كوه كنده شده و مولود تغييراتي است كه در يك يا چند واحد مسكوني داده شده است.
در واقع مسجد، جديدترين بنا در اين مجموعه حفره هاست و تنها خانه اي است كه سفيد مانده و آتشي در آن افروخته نشده است. حجاران ميمندي كه آثار و نشانه هاي تيشه آن ها بر روي ديوارها و سقف مسجد هنوز به خوبي نمايان است، تاقچه ها، محراب و منبر سنگي را در مسجد ايجاد كرده اند.
مسجد ميمند هيچ گونه منفذي براي نورگيري ندارد و نور آن از طريق در ورودي مسجد تامين مي شود.
اين تنوع و جذابيت ها را كساني در عالم واقعيت درك مي كنند كه اين مسجد و روستاي زيباي ميمند را از نزديك ديده باشند.
ميمند آن قدر زيباست كه وصف آن بي نظاره ممكن نيست. به واقع مي توان گفت كه ميمند، موازي تاريخ است، ميمند همزاد تاريخ و حتي قطب تاريخ است. به قول يكي از پژوهشگران: اگر به روستاي ميمند با فاصله اي كمتر از نيم كيلومتر نگاهي بيفكنيم ، به نظر مي رسد كه تاريخ را از درون استوانه اي عميق نظاره مي كنيم. اين استوانه آن قدر هيجان انگيز است كه ما را هر چه حريص تر به درون خود مي خواند و تشنه تاريخمان مي كند.
به عبارت ديگر نظر به ميمند يعني نظر به تاريخ و قرنها زندگي مردم عادي به صورت قابل لمس و درك براي كساني كه به تاريخ و گذشته و مسائل آن علاقمند هستند. ميمند، جايي است كه تاريخ در آن ورق نخورده است.
ميمند هر چند كه جزو ديدني ترين نقاط كرمان و حتي ايران به شمار مي آيد؛ اما با تاسف دو دهه انزواي صنعت گردشگري باعث شده تا اين روستاي تاريخي، به لحاظ استانداردهاي گردشگري هنوز به مرحله رشد و بالندگي خود نزديك نشود.
همان گونه كه اشاره رفت كليه فضاهاي معماري اين مجموعه مشتمل بر حمام، حسينيه، مسجد و ... بيش از ۳۵۰ واحد مسكوني با دستان هنرمند و سخت كوش ساكنان آن به گونه اي شگفت انگيز در دل كوه كنده شده و زيبايي اين كنده كاري ها هر گردشگري را به اعجاب وامي دارد، به گونه اي كه جهانگردان خارجي در خاطرات خود نتوانسته اند تا اعجاب خود را از ديدن اين روستاي ايراني پوشيده نگه دارند.
اين مجموعه اثري شكوهمند از معماري، قدرت خلاقيت و آفرينش زيبايي ها را به نمايش گذاشته و نمايش اين جاذبه ها براي گردشگران بدون يك برنامه مدون امكانپذير نيست.
از سوي ديگر اكنون توريسم روستايي وارد فاز جديدي از فعاليت خود مي شود و ايران نيز مي تواند با داشتن روستاهاي شگفت انگيز در اين حوزه به جايگاه خوبي دست يابد.
در نگاهي ديگر، اگر توريسم روستايي را به عنوان يكي از مولفه هاي گسترش گردشگري ايران به شمار آوريم، آنگاه بايد پذيرفت كه در اين ميان، روستاهايي چون ميمند و كندوان نقش بارزي در پويايي اين حوزه ايفا مي كنند، نقشي كه اگر متناسب با آن، امكانات در اختيارش قرار گيرد، بي شك راه خود را در ميان تنگناهاي موجود پيدا خواهد كرد.
تنها نكته اين است كه نبايد توسعه صنعت توريسم،بافت تاريخي و آداب و سنن ميمند را عوض كند. امكاناتي نظير توسعه آب و برق هرچند كه نياز امروزين ميمند است، اما اين امكانات نبايد بگونه اي باشد كه ميمند را عوض كند، فرهنگ آنها قدمت زيادي دارد و ما كه اطلاع خاصي از گذشته اين ديار نداريم، نبايد به آنها بگوييم چگونه زندگي كنند.
|