Hamshahri Newspaper

محيط زندگي مشترك با حيوانات، بيماري هاي مشتركي را رقم مي زند كه از آن با عنوان بيماري هاي مشترك بين انسان و دام نام مي برند. در اين ميان بيماري هاي نوپديدي نيز وجود دارند كه مداخله انسان ها در طبيعت، گاه به آن دامن مي زند. برخي از آنها مي توانند چنان فاجعه بار باشند كه تلفاتي نظير جنگ برجاي گذارند.اين بيماري ها از طريق حيوانات و موادغذايي و محصولات جانبي به دست آمده از آنها (گوشت، پوست، پشم و...) ممكن است به انسان، منتقل شود.13 تيرماه به عنوان روزملي مهار بيماري هاي مشترك انسان و حيوان نامگذاري شده است اما متأسفانه اهميت بيماري هاي مشترك در كشور ما چندان شناخته شده نيست، از آنجايي كه پيشگيري، مهمترين گام در مهار بيماري به شمار مي آيد و اين امر به سرويس هاي دامپزشكي ارتباط دارد، گفت و گويي را بادكتر سيد جاويد آل داوود - عضو هيأت علمي دانشگاه دامپزشكي تهران و رئيس جامعه دامپزشكي حيوانات كوچك - انجام داده ايم . وي در اين گفت وگو تأكيد مي كند وجود دامپزشك در مراكز توليد موادغذايي يك ضرورت اجتناب ناپذير است. دكتر آل داوود در عين حال يادآور مي شود در تماس با حيوانات حتماً بايد احتياط كرد.
* با ورود بيماري هاي جديد مشترك بين انسان و دام مثل آنفلوانزاي مرغي، آيا بيماري هاي قديمي تحت كنترل درآمده است؟
- بيماري هاي قديمي همچنان وجود دارند و نه تنها ريشه كن نشده بلكه بعضي از آنها افزايش نيز يافته اند! مثلاً سل و تب مالت (بروسلوز) افزايش نشان مي دهد، البته برخي اين افزايش آماري را به پيشرفت هاي تشخيصي نسبت مي دهند كه لازم است بدانيم همراه با پيشرفت هاي تشخيصي، در امر درمان نيز راهكارهاي نويني كشف شده است.
* و دليل اين اتفاق چيست؟
- عدم توانايي در اطلا ع رساني مشكل بزرگي است، اما مطلب ديگر با همان ميزان اهميت، مشكلي است كه در زمينه تحقيقات وجود دارد و معمولاً بودجه بسيار كمي را به اين امر اختصاص مي دهند، در ضمن، كار عملي و سيستماتيك نيز انجام نمي شود، در حقيقت لازم است كه سازمان دامپزشكي كشور متولي اين امر باشد اما عملاً وزارت بهداشت اين كار را انجام مي دهد و سهم بسيار زيادي از بودجه تحقيقاتي را در ارگانهاي اجرايي صرف مي كند، در حالي كه جامعه دانشگاهي از آن بي بهره مي ماند.مثلاً در رابطه با آنفلوانزاي مرغي از جانب وزارت بهداشت زحمت زيادي كشيده شد كه دامپزشك ها نقش بسيار پررنگي در اين بين داشتند و بيماري با توجه به هم مرزي با كشورهايي مثل تركيه ، افغانستان و عراق به خوبي مهار شد.
اما نه تنها از دامپزشك ها تقديري نشد بلكه نقش آنها به عنوان يكي از مهره هاي اصلي مهار اين بيماري ناديده گرفته شد و طبيعي است در اين شرايط افراد انگيزه هاي خود را از دست خواهند داد.
* آيا بيماري هاي مشترك بين انسان و حيوان قابل پيشگيري اند؟
- به طور كلي دامپزشكي از نظر بحث بهداشتي به دو قسمت كلي تقسيم مي شود: بهداشت بيماري هايي كه مستقيماً از حيوان منتقل مي شوند و بهداشت محصولات حيواني.همانطور كه مي دانيم برخي از حيوانات با انسان ارتباط مستقيم دارند به خصوص در سطح شهرها كه بسياري از آنها حيوانات خانگي به شمار مي آيند (سگ ، گربه ، موش ، پرنده هاي مختلف و...) كه مي توان گفت قادر به انتقال بسياري از بيماري ها هستند و در واقع وظيفه دامپزشك ها كنترل اين بيماري ها است. البته ميزان بيماري هاي منتقله از حيوان به انسان، بسيار كمتر از بيماري هاي انسان به انسان است و 100 درصد آنها قابل پيشگيري است.
* اين درصد را مي توان به بيماري هاي جديد هم تعميم داد؟
- بله، در مورد برخي از بيماري ها كه به آنها بيماري هاي نوپديد مي گويند مثل جنون گاوي ، تب كريمه كنگو و... كه اگر به انسان منتقل شوند و فرد نسبت به آنها ايمني نداشته باشد، مي تواند كشنده و غيرقابل پيشگيري باشد.
* ايدز را هم مي توانيم از بيماري هاي منتقله از حيوان به انسان به شمار آوريم؟
- بله! با توجه به منشاء يابي جديدي كه توسط محققان انجام شده است و منشاء آن را در گوريل ها تشخيص داده اند، مي توان چنين گفت.
* به جز مواد غذايي و ارتباط مستقيم آيا محصولات توليدي از حيوانات هم مي توانند بيماري را منتقل كنند؟
- بله، برخي از بيماري ها از طريق محصولات به دست آمده از حيوانات قابل انتقال هستند مثلاً برخي از لوازم آرايشي - بهداشتي كه در تهيه آنها از چربي هاي حيواني و... استفاده مي شود، مي توانند منشاء اين انتقال باشند.
* اقدامات پيشگيرانه قبل يا بعد از توليد محصولات انجام مي شود؟
- معاينات هم قبل از كشتار و هم بعد از كشتار و در واقع بعد از پروسه توليد اهميت دارند و بايد تدابيري انديشيده شود كه خطر كاهش يابد.اينجاست كه لزوم وجود يك دامپزشك در صنايعي مثل صنايع غذايي مشخص مي شود مثلاً براي كارخانه سوسيس، كالباس يا محصولات لبني بايد دامپزشك هم داشته باشند، چرا كه اطلاعات مهندسين صنايع غذايي در زمينه بيماري ها كم است.
* در زمينه واردات هم اين دقت صورت مي گيرد؟
- بايد اين كار انجام شود اما اين مشكل وجود دارد كه برخي اوقات به دليل ارزان بودن يك سري مواد، قصور در تاييدات بهداشتي صورت مي گيرد. مثلاً بعد از انفجار چرنوبيل يك سري از مواد غذايي به دليل ارزاني وارد ايران شد در حاليكه ساير كشورها اين كار را نكردند.
در رابطه با صادرات هم تبعيض وجود دارد مثلاً تن ماهي در داخل كشور با مجوز وزارت بهداشت توليد مي شود ولي همين محصول وقتي مي خواهد صادر شود بايد مجوز دامپزشكي داشته باشد.
* فكر كنم! بد نيست اندكي هم به بيماري ها بپردازيم، به عنوان اولين مورد به تب مالت اشاره كنيد!
- تب مالت در واقع يك بيماري باكتريايي است كه برخي از سويه هاي بروسلا آن را توليد مي كنند و به آن بروسلوز هم مي گويند، در واقع يكي از استثنائات بيماري هاي مشترك هم هست، چون انتقال انسان به انسان ندارد و اختصاصاً بايد از دام (گوسفند ، گاو و سگ) منتقل شود كه بيشتر از طريق خوراكي است مثل نوشيدن شيرخام يا آبي كه توسط سگ آلوده شده باشد.
* ساير محصولات لبني چطور؟ اين بيماري را منتقل مي كنند؟
- چون ساير محصولات لبني فرايند مي شوند و تحت حرارت قرار مي گيرند، مشكلي ندارد.
اگر حيواني دچار تب مالت باشد در پي درمان آن نيستند، زيرا درماني طولاني مدت و پرهزينه دارد، بلكه حيوان را علامت گذاري مي كنند و به كشتارگاه مي فرستند و در واقع روش هاي ريشه كني را اعمال مي كنند.
*آيا ريشه كني در ايران هم انجام مي شود؟
- البته بحث ريشه كني يكي از راههاي بسيارمهم و منحصر به فرد در زمينه بيماري ها بوده كه مستلزم مديريت خاصي است مثلاً زماني كه در انگليس جنون گاوي مطرح شد، دولت گاوهاي بيمار را گران تر مي خريد و اين باعث شد كه دامداران نه تنها تمايل به فروش داشته باشند حتي براي اين كار از يكديگر پيشي بگيرند ولي در ايران براي ريشه كني، هزينه خسارتي كه دولت متحمل مي شود بسيار پايين است، بنابراين دامدار سعي مي كند كه از علامت گذاري شدن دام خود جلوگيري كند تا آن را به قيمت بالاتري بفروشد.
* علائم بيماري تب مالت چيست؟
- در حيوان علامتي ندارد و در انسان دردهاي مفصلي را باعث مي شود معمولاً درمان آنتي بيوتيكي و چند دارويي دارد و طول درمان زياد است و برخي از عوارض مثل ناراحتي هاي مفصل و ستون مهره ها به جا خواهد ماند.
* ميكروب اين بيماري با حرارت از بين مي رود؟
- بله، اگر ميكروب تب مالت در شير باشد و بجوشانند از بين مي رود، معمولا مهمترين باكتري سل است كه آن هم در دماي 80 - 70 درجه سانتي گراد به مدت بيست دقيقه از بين مي رود.
* بيماري بعدي كه بسيار هم قابل بحث است توكسوپلاسموزيس است، دراين رابطه توضيح بفرماييد!
- توكسوپلاسما، تك ياخته اي است كه از طريق مدفوع انتقال مي يابد و اين بيماري نام گربه را يدك مي كشد اما عامل بيماري مي تواند هم در گربه اي كه آلوده شده وجود داشته باشد و هم در گوشت گاو و گوسفندي كه علوفه آلوده مصرف كرده باشند. روش انتقال هم از طريق مدفوع 3 روز مانده گربه است، در اينجا لازم است بدانيد كه احتمال انتقال از كباب و همبرگري كه خوب پخته نمي شود بيشتر است از مدفوع 3 روز مانده گربه!!كه اگر ميكروب در۳ ماهه اول بارداري وارد بدن فرد باردار شود باعث سقط مي شود كه البته به سطح ايمني افراد هم بستگي دارد و چون اكثر دام هايي كه كشته مي شوند، آلوده هستند بايد در زمينه مصرف گوشت بسيار احتياط كرد.