دو چشم انداز از آينده ادبيات
محمد علي بهمني : شعر نيازي به دلشوره ندارد
|
|
|
|
گروه ادب و هنر- خبرگزاري دانشجويان ايران با دو تن از شاعران مطرح كشور درباره آينده شعر گفت و گوي كوتاهي كرده است كه واجد نكات قابل توجهي است.
دراين باره محمدعلي بهمني معتقد است: شعر ريسماني است كه يك سر آن، دست ديروز است و يك سر آن دست فردا. ما امروز كشاكش اين ريسمان را مي بينيم و دلشوره داريم كه مبادا اين ريسمان پاره شود. اما اين ريسمان قرن هاست كه كشيده شده و پاره نشده و نخواهد شد.
نمي توان براي شعر ايران دورنمايي را متصور بود يا نبود. براي اينكه شعر موجودي زنده است كه خودش مدافع خودش است. درست است كه نگراني هايي براي اين موجود زنده داريم، اما اين نگراني و دلشوره هاي ما است، نه دلشوره ها و نگراني هاي خود شعر.
اين شاعر مي گويد: شعر همانطور كه قرن ها توانسته خودش را از بن بست ها بيرون بكشد و خودش را نشان بدهد، باز هم خواهد توانست و فردا و فرداها هم اين كار را خواهد كرد. درباره قلم نمي توان پيش انديشي كرد. دولت فقط مي تواند فضايي را براي اهل قلم فراهم كند كه آنها با آزادي بتوانند خودشان را ارايه بدهند. اما حتي نمي توان آنها را در آزاد انديشي مجبور كرد. يعني به آنها گفت كه بايد آزاد بينديشند.
وي ادامه مي دهد: مهم ترين وظيفه نهادهاي دولتي درباره ادبيات اين است كه آنها در زمينه ادبيات يك سونگر نباشند. يعني زاويه ديد خودشان را سوژه خلق اهل قلم نكنند. چه در زمينه داستان و چه در زمينه شعر.
بهمني مي افزايد: نهادهاي دولتي در برگزار كردن مراسم ادبي نبايد به گونه اي عمل كنند كه تأثير اين اتفاق هاي ادبي فقط محدود به خود مراسم شود. يعني بايد به گونه اي برگزار شود كه تاثير گذاري بيشتري داشته باشند.
وي درباره نقش انجمن هاي ادبي در پيشبرد ادبيات معتقد است: انجمن هاي ادبي نمي توانند در محتواي ادبيات تاثير گذار باشند، اساسا نمي توان گفت كه انجمن ادبي بتواند محتواي فرداي ادبيات را تغيير دهد. آنچه اين انجمن ها مي توانند انجام دهند اين است كه از حقوق اهل قلم دفاع كنند. اين انجمن ها همچنين مي توانند به فضاي همفكري در ميان اهل قلم كمك كنند و اين همفكري به تعالي ادبيات مي انجامد.
قالب نيمايي دوباره احيا مي شود
اما عمران صلاحي معتقد است: شايد در آينده قالب نيمايي در قالبي ديگر و نامي جديد دوباره احيا شود؛ چراكه اين قالب هنوز ظرفيت بسياري دارد.
اين شاعر در ادامه عنوان كرد: قالب نيمايي همچنان جا براي كار كردن دارد؛ كما اين كه قالب هاي كلاسيك شعر بعد از گذشت هزار سال همچنان كاربرد دارند و در آن قالب ها هنوز شعر سروده مي شود. با توجه به اين موضوع، قالب نيمايي كه ديرزماني از آن نگذشته است، هنوز ظرفيت كار كردن دارد.
وي با بيان اين مطلب كه بيشتر شعرهاي امروز يا در قالب غزل اند يا سپيد، تصريح كرد: در بيشتر شعرخواني ها شعرهايي كه خوانده مي شوند، يا در قالب غزل هستند يا در قالب سپيد و كمتر شعر نيمايي ديده مي شود. اين موضوع براي خود من هم بسيار جالب است كه بدانم چرا شاعران امروز كمتر از قالب نيمايي استفاده مي كنند. البته شاعراني كه در دو قالب فوق شعر مي سرايند، شعرهاي بسيار خوبي سروده اند كه اين امر نشان مي دهد آنها توان گلاويز شدن با قالب نيمايي را هم دارند.
او استفاده نكردن شاعران امروز را از قالب نيمايي، مقطعي دانست و توضيح داد: در دوره اي شاعران به غزل توجهي نشان نمي دادند، اما امروز مي بينيم بيشتر شاعران در اين قالب كار مي كنند. به نظرم قالب نيمايي به زودي احيا خواهد شد و به صورت نوتر ظرفيت هاي خود را نشان خواهد داد؛ چراكه هنوز جاي بسياري براي كار كردن دارد.
وي يادآور شد: در اين قالب بسياري چيزها كشف نشده باقي مانده است. نيما راهي را باز كرد كه هنوز بايد در آن كشف هايي صورت گيرد؛ اما شاعران امروز فكر مي كنند در قالب نيمايي به اشباع رسيده اند؛ در حالي كه اين تفكر نمي تواند تفكر درستي باشد؛ چراكه فروغ فرخزاد در اين قالب كشف هاي تازه اي در وزن كرد يا كار تازه اي كه سهراب سپهري در اين قالب صورت داد و مصراع ها را به جاي اين كه زير هم بياورد، به دنبال هم آورد، نشان از ظرفيت بالاي اين قالب دارد. به اعتقاد صلاحي، شاعران چند سال بعد ظرفيت قالب نيمايي را درمي يابند و با تغيير بيان، مي توان به جاهاي ديگري رسيد. مثلا براي گفتن شعرهاي بلند و يا داستاني و منظومه سرايي اين قالب كاربرد دارد؛ چراكه ديگر با غزل اين كار را نمي توان انجام داد، ولي با قالب نيمايي اين امر امكان پذير خواهد بود.
او متذكر شد: شعر هر زمان دوره اي دارد و اين دوره ها طي مي شود، شايد در دوره اي هم منظومه سرايي مد شود؛ آن وقت است كه قالب نيمايي به داد شاعران خواهد رسيد. اگر در گذشته مثنوي جور منظومه سرايي را به دوش مي كشيد، امروز قالب نيمايي اين كشش را خواهد داشت و آن زمان است كه اين قالب احيا خواهد شد.
|