|
نخستين گام
نگاهي به استانداردهاي آموزشي- پرورشي پايه پيش دبستاني
|
|
|
سال هاي دور، آموزش يا دقيق تر بگوييم آموزش جدي زماني آغاز مي شد كه كودك وارد مدرسه مي شد و از آن زمان و از نخستين ساعت هاي حضور در كلاس درس اول ابتدايي، آموزش آغاز مي شد...
چند سال بعد، آموزش به پايه هاي پايين تر از كلاس اول ابتدايي راه يافت و كودكستان ها و آمادگي ها، آموزش هايي را هرچند ناقص و كم كيفيت، اعم از آموزش زبان دوم- عمدتاً انگليسي- سفالگري، موسيقي، خط و نقاشي و ... آغاز كردند. اما اكنون كودكان ملزم به گذراندن دوره پيش دبستاني و ارائه مدرك اتمام دوره پيش دبستاني براي ورود به مدرسه هستند؛ اما نكته قابل تأمل آن است كه اين آموزش ها بايد با چه كيفيت، چه ميزان و توسط چه كسي ارائه شود....آن چه در پي مي خوانيم ديدگاه پژوهشگران انجمن تحقيقات تربيتي آمريكا درباره آموزش هاي پيش دبستاني است.
حركت زود هنگام
حدود 60 درصد از كودكان زير 5 سال سراسر جهان- به ويژه كودكان كشورهاي اروپايي و آمريكايي- بخش اعظمي از ساعات زنده روز را خارج از منزل مي گذرانند كه اغلب اين ساعات صرف وقت كشي، بدون آموزش صحيح مي شود؛ از اين رو سياست گذاران آموزشي كشورهاي اروپايي و آمريكا قصد دارند تا با كاهش سن ورود به مدرسه و يا حداقل مقطع پيش دبستاني و آغاز آموزش هاي جدي و متمركز به كودكان مانع از وقت گذراني و صرف انرژي كودكان در راه هاي نادرست شوند.پژوهشگران معتقدند با اجراي برنامه هاي آموزشي با كيفيت بالا در پايه پيش دبستاني نه تنها كودكان براي پذيرش آموزه هاي دوره ابتدايي آماده مي شوند، بلكه حضور در اجتماع را نيز راحت تر مي پذيرند؛ از سوي ديگر با آموزش صحيح در مقاطع پايين تحصيلي به ويژه پايه پيش دبستاني، بسياري از شكاف هاي آموزشي ناشي از تفاوت هاي نژادي، خانوادگي، اجتماعي و... برطرف شده و راه ورود به دانشگاه و ادامه تحصيل براي همه دانش آموزان هموار مي شود.
شيوه حركت
ترديدي نيست كه با آغاز آموزش از سنين پايين، نتايج مثبتي حاصل مي شود اما پيش از هر اقدامي لازم است تا متوليان امر آموزش از نحوه اجراي برنامه ها و كيفيت آن مطمئن شوند تا تلاش و كوشش در جهت آموزش بهتر به كودكان ناكام نمانده و كودكان ناخواسته از آموزش دلزده نشوند.نخستين گام جهت طراحي طرح آموزشي آموزش برتر از دوران كودكي توجه به نكاتي چون: تصميم گيري درباره لزوم اجراي طرح هاي فراگير آموزشي، مدت زمان آموزش در هر دوره و در هر روز؛ سن مناسب شروع آموزش ها، نيمه وقت يا تمام وقت بودن مدت زمان آموزش ها و انتخاب كادر آموزشي مناسب است؛ كه با توجه به اين نكات مي توان تا حدي به كيفيت بالاي برنامه آموزشي مطمئن شد؛ بسياري از پژوهشگران از نوع طرح آموزشي- طرحي كه شرايط آن ذكر شد- با نام طرح آموزشي متمركز يا آموزش متمركز ياد مي كنند و معتقدند تنها طرح آموزشي متمركز مي تواند پاسخگوي نيازهاي آموزشي كودكان پيش دبستاني باشد.
مروري بر تجربه هاي موفق
مطالعات پژوهشگران نشان مي دهد اجراي برنامه آموزش متمركز از دوران كودكي به ويژه در مقطع پيش دبستاني تأثير بسزايي بر موفقيت تحصيلي- اجتماعي كودكان در سال هاي آتي و پس از گذراندن مقطع پيش دبستاني خواهد داشت. در يكي از اين پژوهش ها دو گروه از كودكان پايه پيش دبستاني انتخاب شدند كه گروهي تحت تعليم با برنامه هاي آموزشي متمركز و برتر قرار گرفته و گروه ديگر بدون آموزش هاي ويژه اي پايه پيش دبستاني را طي كردند. پژوهشگران پس از بررسي اين دو گروه دريافتند؛ هرچند كودكان از جهت ويژگي هاي فردي و خانوادگي، جايگاه اجتماعي، اقتصادي و فرهنگي، امكانات و حتي وضعيت سلامت (جسمي و روحي) متفاوت هستند؛ اما كودكاني كه تحت تعليم با برنامه آموزشي متمركز و برتر قرار گرفتند، در سال هاي نخستين آغاز مدرسه نسبت به همسالان خود در گروه ديگر از جهت فراگيري زبان مادري و زبان دوم، مهارت هاي شناختي و فراگيري درس رياضي، در سطح به مراتب بالاتري قرار دارند. اين كودكان نه تنها از جهت فراگيري و مهارت هاي ديگر سرآمد بودند، بلكه به مشكلاتي چون ترك تحصيل يا تكرار پايه تحصيلي نيز دچار نشده و براي جبران كمبودهاي درسي خود نيازي به حضور در كلاس هاي تقويتي نيز نداشتند. از سوي ديگر اشتياق به ادامه تحصيل و ورود به دانشگاه در اين كودكان دو برابر كودكان گروه ديگر بود.يكي ديگر از پژوهش ها و شايد جالب ترين آنها، بررسي وضعيت تحصيلي- اجتماعي- فرهنگي كودكان پيش دبستاني ايالت MI آمريكا پس از گذشت چهار دهه بود؛ به اين ترتيب كه چهار دهه پيش اين افراد در مقطع پيش دبستاني يكي از مراكز پيش دبستاني ايالت MI آمريكا تحصيل مي كردند و اكنون همان كودكان پس از گذشت چهار دهه تحت بررسي مجدد قرار گرفتند. بررسي ها نشان داد اين كودكان اكنون به افرادي تحصيلكرده با تحصيلات بالاي دانشگاهي و درآمد مناسب تا عالي تبديل شده اند و اكثر آنها در مسئوليت هاي خود افراد موفقي هستند. اين افراد در زندگي خصوصي خود نيز بسيار موفق هستند و وضعيت خانوادگي آنها- چه افراد مجرد و چه متأهل- از ثبات و شرايط بسيار مناسبي برخوردار است. پژوهش هاي اقتصادي در زمينه مسايل آموزشي نيز نشان مي دهد اجراي برنامه هاي آموزشي كارا و مناسب نه تنها از جهت اقتصادي مقرون به صرفه است بلكه نتيجه اي به مراتب بهتر از اجراي برنامه هاي بلندمدت آموزشي، برنامه هاي آموزشي مكمل (انواع كلاس هاي تقويتي)، كاهش پايه هاي آموزشي به بهانه كارآيي بيشتر و ... دارد. از سوي ديگر هر يك دلار ذخيره مناسب و به جا در هزينه هاي آموزشي، بين 3 تا 7 دلار بازگشت سرمايه را به دنبال دارد؛ چرا كه آموزش صحيح، كاهش هزينه هاي اضافي به دليل كاهش تكرار پايه آموزشي، كاهش هزينه هاي ناشي از جرم و جنايت به دليل بي كاري و يا درآمد ناكافي فارغ التحصيلان و يا دانش آموزان ترك تحصيل كرده و افزايش درآمد در دوره بزرگسالي را به دنبال دارد.
افزايش سطح كيفي برنامه هاي آموزشي
پژوهشگران عقيده دارند بهترين شيوه آموزشي پايه پيش دبستاني، استفاده از برنامه آموزشي متمركز است. اما آيا مي توان هر برنامه آموزشي را برنامه آموزشي متمركز دانست؟
برنامه هاي آموزشي بدون كيفيت يا كم كيفيت اغلب در مدارس اقتصادمحور و يا در جوامع توسعه نيافته يا در حال توسعه مشاهده مي شود و متأسفانه كودكان خانواده هاي متوسط، متوسط كم درآمد و كم درآمد، قربانيان اصلي اين برنامه ها هستند. نمونه يكي از طرح هاي آموزشي يا برنامه هاي آموزشي متمركز موفق، برنامه آموزشي اجرا شده در ايالت اوكلاهاما آمريكا، براي تمام كودكان 4 ساله است. اولين نكته درباره اين برنامه آموزشي، انتخاب آموزگاران مجرب با حداقل مدرك تحصيلي كارشناسي (ليسانس) و ارائه مدرك گذراندن دوره روش تدريس پايه پيش دبستاني بود. از طرفي برآيند كاري دانش آموزان و آموزگاران در پايان هر دوره به دقت بررسي مي شد و آموزگاران ناتوان يا كم توان در اجراي طرح آموزشي به سرعت اخراج مي شدند.
دومين نكته اين كه آموزش، با آموزش مقدماتي رياضي، مهارت نوشتن و آمادگي براي خواندن به مدت چهار تا هفت ماه آغاز و به تدريج تكميل شد؛ كه در پايان دوره آموزشي نه تنها كودكان بومي (آمريكايي الاصل) نتايج بسيار مطلوبي را نشان دادند، بلكه كودكان غيربومي (سياهپوستان، سفيدپوستان ساير كشورها و آسيايي ها) نيز نتايج رضايت بخشي داشتند. هر چند بسياري موفقيت برنامه آموزشي متمركز به اجرا درآمده در ايالت اكلاهاما را مديون كمك هاي مالي Head start (مركز سلامت و مطالعات اجتماعي- انساني آمريكا، بخش خانواده و كودكان) از سال 1965 ميلادي تاكنون (2006ميلادي) مي دانند، اما اجراي صحيح برنامه هاي آموزشي را نمي توان جدا از فعاليت هاي مثبت متوليان آموزشي اين ايالت دانست، هر چند بعضي از برنامه ها نيز به دليل رعايت نكردن بعضي اصول با شكست مواجه شده است.يكي ديگر از نقاط قوت برنامه هاي آموزشي ايالت اوكلاهاما، برقراري ارتباط آموزشي موثر بين اين ايالت و پنج ايالت ديگر است. بررسي نتايج حاصل از اجراي همزمان برنامه هاي آموزشي در اين ايالت ها نشان مي دهد استفاده از يك برنامه آموزشي هماهنگ در صورت انتخاب برنامه آموزشي برتر و استفاده از مجريان مجرب يا همان آموزگاران مجرب، مي تواند نتايج بسيار مثبتي را به همراه داشته باشد، حتي اگر برنامه ها در سطح گسترده به اجرا گذاشته شود.
منبع: انجمن تحقيقات تربيتي آمريكا
مترجم: مهتاب صفرزاده خسروشاهي
|
