تفكيك زباله بايد از زير سيني آشپزخانه آغاز شود. اين جمله را دكتر محمدباقر قاليباف در روز زمين پاك گفته بود؛ با اين نوع تفكر، هر فرد در داخل خانواده بايد بتواند قدم هاي ابتدايي و اصلي را در كمك به پاكسازي زميني كه در آن زندگي مي كند، بردارد.
شايد خواندن آمار زير شما را متعجب كند؛ اما جاي تعجب نيست، لطفا با چشم هاي باز آمار زير را بخوانيد: ايراني ها هر روز حدودا 40 هزار تن و تهراني ها بيش از 7 هزار تن زباله توليد مي كنند. شايد آمار زير جالب تر و تكان دهنده تر باشد؛ چرا كه وقتي اسم نفت در جايي مي آيد، عرق ملي ما ايراني ها كمي مي جوشد: تهراني ها سالانه 30 ميليون و 350 هزار دلار پلاستيك، 55 ميليون دلار پسماند غذايي آشپزخانه، 35 ميليون دلار كاغذ و مقوا و فقط 50 ميليون دلار نان در مركز دفن كهريزك زير خروارها خاك دفن مي كنند كه بازيافت آن سالانه بيش از 200 ميليون دلار صرفه جويي ارزي به دنبال خواهد داشت. به عبارت ديگر، اين رقم معادل 12 ميليون و 850 هزار بشكه نفت خام است!
بله، آمار عجيبي است. اما وقتي اسم طرح بازيافت زباله به ميان مي آيد، ميزان اين شگفت زدگي كمتر مي شود.
بهمن ماه 84، همايش بازيافت با هدف ارتقاي مشاركت شهروندان در منطقه 19 شهرداري تهران برگزار شد. در اين همايش كه از اولين اقدام هاي جديد شهرداري تهران به شمار مي رفت، وضعيت بازيافت زباله هاي شهري بررسي شد. پس از آن و در سالروز زمين پاك، برنامه هاي مهم شهرداري تهران در پايتخت مطرح شد: تفكيك زباله در مبدا به صورت تر و خشك از طرح هاي شهرداري است. دكتر مسعود كرباسيان، معاون خدمات شهري شهرداري تهران، در ارديبهشت ماه 85 گفت كه در سيستم سنتي، تنها بعضي از اقلام باارزش مانند پلاستيك، كاغذ و نان خشك توسط عوامل و زباله يابان، آن هم به صورت موردي از مبادي خاص و يا غيراصولي از سطح معابر، تفكيك و جمع آوري مي شود. اما در رويكرد جديد، اولا جداسازي بايد در محل توليد باشد كه شامل كليه مواد خشك است و جمع آوري آن توسط پيمانكاران واجد شرايط انجام شود و تمام مراكز و مبادي را پوشش دهد. در صورت اجراي كامل اين طرح، حدود دويست فرصت شغلي در تهران ايجاد مي شود. كرباسيان از واحدهاي مختلف بازيافت و پردازش در مجتمع آرادكود هم گفته بود: با وجود واحدهاي مختلف بازيافت و پردازش در اين مجتمع، حدود سه هزار تن از زباله هاي ورودي به مركز دفع،  وارد فرايند بازيافت و پردازش شده، سپس نسبت به جداسازي ساير موارد خشك اقدام و باقي مانده به درصد بالاي مواد آلي وارد پروسه كمپوست سازي مي شود كه بهينه سازي سيستم هاي موجود و بالا بردن ظرفيت  آنها تا پنج هزار تن در روز از برنامه هاي در دست اقدام سازمان بازيافت است.
در كنار بحث هاي علمي مربوط به اين طرح، شهرداري تهران مجموعه برنامه هايي فرهنگي را هم در راستاي آموزش به شهروندان در نظر گرفته بود. تيزرهاي تلويزيوني آموزش تفكيك زباله هاي خانگي از اين برنامه ها بود. علاوه بر آن، آموزش چهره به چهره به تهراني ها و آموزش در مناطق و برگزاري همايش ها و جشنواره هاي بازيافت از سلسله برنامه هاي فرهنگي شهرداري تهران به شمار مي رفت. خردادماه 85 جشنواره بازيافت زباله در پارك چيتگر برگزار شد و تعدادي از شهروندان كه در طرح تفكيك زباله مشاركت مستمر داشتند، جوايزي را دريافت كردند. حتي شهرداري منطقه 14 تهران هم تصميم به آموزش طرح تفكيك زباله و بازيافت مواد در مدارس منطقه گرفت. شهرداري منطقه 14 دانش آموزان را سفيران اطلاع رساني به خانواده ها دانسته بود كه نقش مهمي در آگاه سازي اطرافيان دارند.
برگزاري جشنواره تفكيك و بازيافت زباله، تجربه خوبي بود. اين جشنواره ها و اهداي جوايز به شهروندان مشاركت جو انگيزه خوبي براي بسياري از تهراني ها شد.
از سوي ديگر، اين طرح باعث شد كه تعدادي از گروه هاي مردمي و سازمان هاي مردم نهاد از آن استقبال كنند. مديرعامل سازمان بازيافت و تبديل مواد شهرداري تهران در مردادماه 85، مشاركت تشكل هاي مردمي و سازمان هاي مردم نهاد را در امور زيست محيطي شهري و در زمينه روشن سازي افكار عمومي و آموزش خانه به خانه حائز اهميت دانست. شايد بر پايه همين طرز تفكر بود كه قرار شد تا پايان سال 85، دو ميليون خانوار تهراني تحت آموزش چهره به چهره طرح بازيافت قرار بگيرند. تا پايان شهريورماه امسال 700 هزار خانوار تحت آموزش قرار گرفته بودند. همزمان كيسه هاي زباله رايگان، مخصوص زباله هاي تر و خشك، بين شهروندان توزيع مي شد تا طرح تفكيك زباله از مبدا بين خانوارها نهادينه شود.
طرح تفكيك و بازيافت زباله ها علاوه بر آن كه مي تواند تهران را از آلودگي هاي زيست محيطي نجات دهد، در رونق بخشيدن به اقتصاد شهري هم تاثيرگذار خواهد بود؛ چرا كه از سويي گفته مي شود اجراي كامل طرح تفكيك زباله از مبدا، 40 ميليارد تومان درآمدزايي به دنبال دارد. چون از هزينه هاي جمع آوري زباله كاسته مي شود و نيز در ايجاد اشتغال و ايجاد توسعه پايدار موثر است. از سوي ديگر، طي گفته شهردار تهران، بازيافت زباله هاي شهر تهران مي تواند سالانه خوراك دام، از جمله بيش از 75هزار راس گاو گوشتي را تامين كند.
به خوبي مشخص است كه امروزه زباله هاي شهري يكي از بارزترين معضل هاي بهداشتي و زيست محيطي شهر به حساب مي آيند كه نمي توان بر اين مشكل بزرگ شهري با رويكرد سنتي فائق شد. اما اگر به همين مشكل شهري نگاهي علمي داشت، مي توان پسماند هاي مخرب شهري را به فرصتي طلايي براي شهر تبديل كرد. مديريت عاقلانه پسماندهاي شهري امروز يكي از راه هاي موثر حفاظت از محيط زيست است.

چرخه ماده در طبيعت به گونه اي است كه هيچ اشكالي براي محيط زيست بوجود نمي آورد.
اما بشر با دستكاري در نظام طبيعي تعادل چرخه مواد را برهم زده است. توليد روزانه ميليونها تن زباله و مشكلات مرتبط با دفع آن ها انسان را به گونه اي جدي به چالش كشيده است، چنان كه امروزه يكي از بحث هاي اصلي در حوزه محيط زيست، بازيافت است.
مديريت صحيح پسماندها علاوه بر كاهش اثرات سوء اين مواد، مي تواند زباله را تبديل به منبع درآمد كند.

براساس آمارهاي سازمان جهاني بهداشت سالانه از طريق كشورهاي منطقه خاورميانه مبلغي حدود 40 تا 50 ميليارد دلار ارز در امور درماني به كشورهاي اروپايي و آمريكايي صادر مي شود. اين درحالي است كه ايران پتانسيل هاي مناسبي براي ارايه خدمات درماني به كشورهاي همسايه و جذب درصد قابل توجهي از اين ارزها را دارد.
دكتر شاهين محمدصادقي، عضو هيأت رئيسه مجلس شوراي اسلامي و نماينده مردم كازرون، در سال هاي گذشته تحقيقات گسترده اي را در زمينه توريسم پزشكي انجام داده است او اعتقاد دارد: هزينه هايي كه كشورهاي همسايه ايران صرف معالجه هاي درماني شان در اروپا و آمريكا مي كنند مبلغي حدود دو سه برابر بودجه ارزي كشور است و ما با ايجاد هماهنگي ميان دستگاه هاي ذي ربط مي توانيم سهم مهمي در جذب درصدي از اين هزينه ها را داشته باشيم. درباره توريسم پزشكي با دكتر شاهين محمدصادقي در دفتر كارش در ساختمان ديدارهاي مردمي مجلس گفت وگويي انجام داده ايم كه در ادامه مي خوانيد:
* چه ضرورت هايي باعث طرح مسأله اي با عنوان گسترش صنعت توريسم پزشكي در كشور شده است؟
- موضوع توريسم پزشكي بحث مهمي است كه اگر خوب روي آن كار شود و جا بيفتد، به نظر يكي از راه هاي بسيار سريع الوصول و ارزشمند ارزآوري در كشور ما خواهد بود. يعني راهي است كه نسبت به ساير موارد، سرمايه گذاري خيلي كمتري مي خواهد و همچنين تأثيرات اجتماعي، سياسي، فرهنگي و اقتصادي فراواني به دنبال خواهد داشت. براي مثال شما وقتي كالايي را صادر مي كنيد خود به خود نوعي وابستگي اقتصادي و به دنبال آن سياسي در مصرف كننده نسبت به توليدكننده ايجاد مي كنيد. كما اينكه ما خيلي از كالاهايي را كه از خارج وارد مي كنيم خود به خود نوعي احساس وابستگي به كشور توليدكننده داريم.
وقتي اين كالاي صادراتي جنبه فرهنگي يا خدماتي به خود مي گيرد تأثيرگذاري اش نيز خيلي بيشتر از يك كالاي ماشيني خواهد بود. دليلش هم اين است كه كالاي انساني با روح و جسم انسان ارتباط دارد. از جمله اقداماتي كه ما مي توانيم در زمينه هاي ارزآوري و ارتباط اجتماعي، اقتصادي و به خصوص فرهنگي با كشورهاي همسايه رويش كار كنيم بحث جذب بيماران كشورهاي همسايه است. آمارهاي سازمان جهاني بهداشت گوياي اين مطلب است كه كشورهاي همسايه ما سالانه حدود 40 تا 50 ميليارد دلار را براي امور درماني شان در كشورهاي اروپايي و آمريكايي هزينه مي كنند. اين مبلغي حدود دو سه برابر بودجه ارزي كشور است و ما با ايجاد هماهنگي ميان دستگاه هاي ذي ربط مي توانيم سهم مهمي در جذب درصدي از اين هزينه ها را داشته باشيم. با نظر به اعتباري كه اروپايي ها در اين زمينه دارند و با توجه به جاذبه هاي گردشگري، اقتصادي، تبليغاتي و خيلي از مسائل ديگر دارند قاعدتاً هميشه آنها سهم عمده اي از اين درآمدها به را خودشان اختصاص مي دهند، ولي اين طور نيست كه ميدان براي ما خالي باشد.
بسياري از همسايگان ما اعم از عرب و غيرعرب ايران را به نوعي دارالشفاء مي دانند و باتوجه به اعتقاداتشان فكر مي كنند در ايران خيلي راحت تر، ارزان تر و مؤثرتر درمان مي شوند كه نكته بسيار مهمي است.
ما مي توانيم براي جذب پنج درصد از كل هزينه هاي درماني كشورهاي همسايه كه رقمي در حدود 5/2 ميليارد دلار مي شود، برنامه ريزي كنيم.
جذب اين مقدار كه فكر نمي كنم توقع خيلي بالايي باشد، تقريباً مبلغي حدود يك سوم كل صادرات غيرنفتي ما است. اين درحالي است كه فقط بايد يكسري تسهيلات و تمهيدات را در داخل فراهم كنيم، چون همين تسهيلات است كه باعث جذب گردشگر درماني مي شود.
* شما از سرانه درماني كل كشور مطلع هستيد؟
- بله. تقريبا حدود 7/5 درصد از كل درآمد ناخالص ملي مان صرف بهداشت و درمان مي شود كه براساس برنامه چهارم توسعه اين عدد بايد به 2/7 درصد برسد. براي اينكه چنين امري تحقق پيدا كند بايد سرانه درماني از سه هزار و سيصد تومان به 5 تا 6 هزار تومان برسد كه در حال  حاضر چيزي حدود نصف آن است.
* با توجه به اين كمبودها و درحالي كه خيلي از هموطنان ما امكان درمان مناسب برايشان وجود ندارد آيا اين بي عدالتي نيست كه ما زمينه درمان يك عده پولدار خارجي را فراهم كنيم؟
- اگر قرار باشد منابع دولتي ما صرف اين كار شود حتماً كار غلطي خواهد بود. يعني اگر قرار باشد بودجه بهداشت و درمان ما در روستاها و بيمارستان هاي دولتي صرف خدمات و تجهيزاتي شود كه به جاي بيماران ايراني، خارجي ها از آن استفاده كنند مطمئناً كسي موافق اين قضيه نخواهد بود. اين افراد در يكسري مراكز خاصي بستري مي شوند كه هزينه اش براي عموم مردم ما هزينه بالايي است. ما مي گوييم بيمارستان ها و مراكز خصوصي و نيمه خصوصي مانند بيمارستان خاتم الانبياء(ص)، يا بيمارستان نمازي شيراز در اين خصوص فعاليت كنند. بخشي از پولي را كه از اين افراد دريافت مي شود بدون يارانه صرف خريد دارو و تجهيزات خواهد شد. به عبارت ديگر وزارت بهداشت بايد از اين راه كسب درآمد كند. يعني به ازاي بيماري كه وارد كشور مي شود مالياتي متناسب براي بيمارستان هاي خصوصي وضع كنيم و از بابت بيماران خارجي كه در بيمارستان هاي خصوصي بستري مي شوند دولت مالياتي را براي بهداشت عمومي مردم بگيرد.
نسبت بيماراني كه ما در سال مي توانيم جذب كنيم به كل بيماران خودمان بسيار كم است. در تهران آمارها نشان مي دهد كه در طول سال، 7 درصد از افراد جامعه بستري مي شوند، يعني حدود هفتصد هزار نفر.
* سيستم درماني كشور از نظر پتانسيل هاي موجود جوابگوي اين موضوع هست؟
- از نظر كادر پزشكي، پزشك متخصص و پرستار ورزيده قطعاً جوابگو است. توانمندي پزشكان ما به حدي است كه مطمئناً بجز در موارد خاصي قابل رقابت با كشورهاي اروپايي است. الان در پيوند كبد، پيوند كليه، در جراحي هاي پلاستيك و زيبايي، در جراحي هاي مغز يا در پيوند اعضا واقعاً ما كاري را مي كنيم كه اروپايي ها مي كنند. اما در كشور ما مشكلات ديگري مانند جوابگويي سيستم امكانات درماني، برخورد با بيمار و نوع رفتارهاي درون بيمارستاني وجود دارد. بايد بيماري را كه براي گرفتن خدمات درماني مي آيد حداقل مشابه رفتاري را كه در اروپا با او مي شود ما هم با بيمار داشته باشيم. يعني رسيدگي و تكريم نياز دارد؛ كاري كه ما متأسفانه در مراكز درماني بعضاً با بيماران خودمان درست انجام نمي دهيم. به هرحال ما چون در اين مراكز خاص به پرستارهايمان پول بيشتري مي دهيم بايد نوع رفتارمان هم عوض شود. بايد در اين زمينه به پرستارهايمان آموزش بدهيم. مطمئناً براي اينكه يك مريض چند نفر ديگر را نيز با خودش بياورد بايد نوع رفتارمان پسنديده باشد.
ضمن اينكه برخي از تجهيزات را ممكن است نياز داشته باشيم وارد كنيم كه خيلي زياد نيست. در مجموع من فكر مي كنم پتانسيل پزشكي مان اين توانايي را خواهد داشت.
* جنبه هاي مالي تا چه حد باعث جذب توريسم پزشكي مي شود و آيا قانون براي توجه به اين صنعت وضع شده است؟
- قطعاً فردي كه براي يك عمل جراحي در مراكز خصوصي اروپا 15 ميليون تومان هزينه مي كند از انجام همين عمل با يك سوم قيمت در ايران استقبال خواهد كرد و ارايه اين خدمات براي ما نيز بسيار مناسب است. يعني نه تنها براي پزشك، پرستار و سيستم درماني ما بسيار ارزشمند خواهد بود، بلكه هيچ باري را به دولت تحميل نمي كند.
براساس ماده 87 قانون برنامه چهارم توسعه، در چارچوب سياست هاي راهبردي تجاري، وزارت بهداشت موظف است تسهيلات لازم را درخصوص معرفي توانايي ها،  عرضه و بازاريابي خدمات سلامت و همچنين آموزش پزشكي و غيره ارايه كند، به نحوي كه مقدار ارز حاصل از صادرات خدمات و توليدات مزبور معادل 30 درصد مصارف ارزي بخش بهداشت و درمان در سال پاياني برنامه چهارم توسعه باشد،يعني رقمي حدود سيصد ميليون دلار كه در حال حاضر به نظر مي رسد ما در اين بخش كمتر از 20 ميليون دلار درآمد ارزي داريم.
* انجام چنين طرحي نياز به همكاري چه ارگان هايي دارد؟
- به طور مشخص چهار دستگاه و ارگان را در اين رابطه بايد دخيل بدانيم. اول وزارت بهداشت و درمان، دوم سازمان گردشگري و ميراث فرهنگي، سوم وزارت امور خارجه، چهارم وسايل ارتباط جمعي.
قبل از هر چيز مسئولان ذي ربط بايد بپذيرند كه اين فعاليت ضمن اينكه يك كار اقتصادي و درآمدزا است فعاليتي فرهنگي، اجتماعي، سياسي و تأثيرگذار است كه ايجاد علقه و رابطه با كشورهاي ديگر مي كند. به همين دليل باعث تحول در نوع رفتار همسايگانمان با ما مي شود.
ابتدا وزارت بهداشت براساس تكليف برنامه چهارم توسعه بايد به عنوان متولي اصلي شناخته شود و يكسري بيمارستان هايي را براي اين امر مشخص كند. همچنين بايد وسايل پزشكي و نيازها را شناسايي و نسبت به تأمين آنها اقدام كند. در مرحله بعد سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري بايستي بنگاه ها و آژانس هايي را ساماندهي كند كه در اول كارشان اين باشد كه در كشورهاي همسايه فعاليت هاي تبليغاتي انجام دهند و با بيمارستان ها و مراكز بهداشتي درماني ارتباط داشته باشند.
درست مانند آژانس هاي گردشگري كه افراد را براي زيارت و سياحت مي آورند وظيفه اين افراد نيز فعاليت در زمينه توريسم درماني است و با كار تبليغاتي مداوم بايد توانمندي هاي كشور ما را به عموم مردم آنجا معرفي كنند.
در داخل كشور نيز بايد تسهيلاتي فراهم شود. به طور مثال بيماري كه وارد فرودگاه شيراز مي شود براي دريافت انواع اطلاعات خدمات بيمارستان هاي مختلف و اينكه كجا برود يا مستقر شود به مشكلي بر نخورد. اين فعاليت ها بايد به گونه اي ساماندهي شده باشد كه بيمار پس از ورود دچار سرگرداني نشود.
وزارت خارجه نيز بايد با ايجاد روابط حسنه با كشورهاي همسايه و با رايزني هاي فرهنگي از طريق كنسولگري ها و سفارت ها بستر مناسبي را فراهم كرده، پزشكان و مسئولان درماني كشورهاي موردنظر را دعوت كند و توانمندي هاي جمهوري اسلامي ايران را به آنها معرفي نمايد. همچنين وزارت خارجه بايد تسهيلات لازم را براي صدور رواديد اين متقاضيان فراهم كند و از نظر ورود و خروج هم امكانات مناسبي را به وجود آورد. چنان كه اگر بيماري نياز فوري به عمل جراحي داشته باشد معطل گرفتن رواديد نشود.
از دستگاه هاي تأثيرگذار ديگر در اين زمينه صداوسيما است. با بردي كه اين رسانه در كشورهاي حوزه خليج فارس دارد بايد برنامه هاي خاصي در اين زمينه ساخته شود. سخنراني، مصاحبه، گزارش هاي خبري، گفت وگو با افراد صاحب نظر علمي و پزشكي ايراني يا خارجي زمينه پذيرش عمومي را به وجود مي آورد. دستگاه هاي ديگري مانند نيروي انتظامي، گمرك و بانك ها نيز جايگاه ويژه اي دارند كه بايد به آنها پرداخته شود. فردي كه براي درمان مي آيد نبايد يك چمدان پر از پول را با خودش حمل كند. كارت اعتباري و حساب هاي خاص بايد وجود داشته باشد كه فرد بتواند در كشور خودش پول را به حسابش ريخته و در بانك هاي ما آن را برداشت كند.
* برآوردي از ميزان درآمدهاي حاصله از اين بخش وجود دارد؟
- هر گردشگري كه وارد كشور مي شود براي سه نفر ايجاد شغل مي كند. حال اگر اين گردشگر براي مداوا بيايد پزشك و پرستار و غيره هم به اين سه نفر اضافه خواهند شد. براي اينكه ما يك ميليون دلار درآمد داشته باشيم كافي است حدود 200 تا 300 گردشگر درماني بستري شوند. البته اين در مورد اعمال جراحي ساده است. بعضي از اعمال جراحي سنگين هستند كه هزينه شان از صد هزار دلار هم تجاوز مي كند. مثلا عمل كبد كه در كشور حدود 35 هزار دلار انجام مي شود در انگلستان رقمي حدود 300 هزار پوند هزينه برمي دارد.

گرگر، شاخه اي از كارون است كه وارد شوشتر مي شود و در آن جا بي نظيرترين شبكه آبياري اعصار كهن را شكل مي دهد. محوطه آبشارها و آسياب هاي شوشتر كه به قول مادام ديولانوا، تنها بخشي از شهر شوشتر است كه فعاليت اقتصادي در آن جريان دارد در مجاورت بافت تاريخي شهر قرار گرفته است. اساس كار آن به اين صورت است كه سد گرگر، مسير رودخانه را مسدود كرده و سطح آب را براي آبگيري سه تونل حفر شده در تخته سنگ بالا مي آورد. تونل هاي سه گانه آب را به مجموعه اي هدايت مي كنند كه به كانال هاي متعددي تقسيم مي شوند و پس از گرداندن چرخ آسياب ها، آب به صورت آبشارهايي به محوطه اي حوضچه مانند سرازير مي شود. از آسياب ها براي تهيه آرد استفاده مي شد.
مجموعه آسياب ها و آبشارهاي شوشتر با توجه به زمان ساخت، از شاهكارهاي فني و مهندسي در جهان است كه جهت استفاده بهينه از آب در ادوار كهن مورد بهره برداري قرار گرفته است. درون اين محوطه حدود 40 آسياب وجود داشته و بزرگترين مجموعه صنعتي تا پيش از انقلاب صنعتي به شمار مي رود.
علاوه بر اهداف آبياري، سازندگان آن توانسته اند به اهداف ديگري همچون اهداف صنعتي، بازرگاني، دفاعي و معماري دست يابند. در خانه هاي بافت قديمي شوشتر، زيرزمين ها به خانه هاي همسايه راه داشته كه اين موضوع در زمان دفاع ارتباط مردم را با يكديگر حفظ مي كرده و آنها فعاليت هايشان را به دور از چشم دشمن انجام مي داده اند. يكي از مناطق زيبا و ديدني در اين مجموعه، محوطه سيكا مي باشد. تا چند سال پيش اهالي شهر از سيكا به عنوان تفرجگاه استفاده مي كردند. سيكا، شباهت زيادي با معابد صابئين دارد. بنابر اين احتمال دارد كه اين مكان عبادتگاه صابئين بوده باشد. در كنار اين مجموعه يك چهار طاقي بازسازي شده كه امروز به عنوان محلي براي نماز خواندن است، نيز ديده مي شود. احتمال دارد اين چهار طاقي، آتشكده اي در كنار آب باشد. در سال 1312 هجري شمسي، تأسيسات توليد برق در ضلع شمالي محوطه به وجود آمد كه با ولتاژ 110 ولت، برق بخشي از شهر شوشتر را تأمين مي كرد.

جيرفت؛ يك بار ديگر
آرش نورآقايي
با خبر شديم پروفسور يوسف مجيدزاده وارد كشور شده تا فصل جديدي از كاوش هاي منطقه جيرفت را آغاز كند. جيرفت علاوه بر ارزش هاي ميراث فرهنگي، از نظر گردشگري هم مي تواند از قطب هاي مهم گردشگري كشور محسوب شود. از طرفي قرار است در دي ماه سال جاري، همايشي به منظور شناساندن تمدن جيرفت با همكاري سازمان ميراث فرهنگي استان كرمان و انجمن خانه فرآوران ايران در تهران برگزار شود.
به همين بهانه، گفت وگويي انجام داده ايم با دكتر مجيدزاده كه خلاصه اي از آن در پي مي آيد.
نخستين پرسش ما از دكتر مجيدزاده درباره انگيزه هاي او از تأليف جيرفت؛ كهن ترين تمدن شرق است. او دراين باره به موضوعات جالبي اشاره مي كند. وي معتقد است اين كتاب باعث جلوگيري از فروش بعضي از اشياء به تاراج رفته جيرفت در بازارهاي جهاني شده است. بنا به اظهارات وي تاكنون 118قطعه شيء با كمك و استناد به اين كتاب، از انگلستان به ايران بازگردانده شده است. بنابراين كتاب جيرفت؛ كهن ترين تمدن شرق يك كتاب علمي نيست كه در آن به مباحث باستان شناسي جيرفت پرداخته شده باشد، بلكه به معرفي بعضي از آثار مكشوفه منطقه پرداخته تا بر اساس آن بتوان در دادگاه هاي بين المللي از حق و ادعاي مالكيت اشياء به تاراج رفته دفاع كرد. از طرفي چاپ چنين كتابي كه در رابطه با يكي از كشفيات سال هاي اخير در زمينه باستان شناسي است، افتخاري براي خود ايرانيان خواهد بود، چرا كه تاكنون نويسندگان چنين كتاب هايي، باستان شناساني بوده اند كه در ايران حفاري كرده اند و نتايج تحقيقات را به نام خودشان منتشر كرده اند. اين كتاب تاكنون به سه زبان فارسي، فرانسه و انگليسي چاپ و منتشر شده است.
پروفسور مجيدزاده در مورد كارهايي كه براي شناسايي جيرفت انجام شده مي گويد: در حدود دو سال پيش، يك سمينار بين المللي به خواسته رئيس سازمان ميراث فرهنگي وقت برگزار شد كه در آن، هجده متخصص بزرگ شرق شناس دنيا شركت داشتند. متن سخنراني و مقاله هاي اين صاحب نظران، به زودي در يك كتاب به چاپ خواهد رسيد. اين كتاب در ايران به فارسي و در دانشگاه پنسيلوانياي ايالات متحده به زبان انگليسي منتشر خواهد شد.
دكتر مجيدزاده بيش از ده مقاله به منظور شناسايي تمدن جيرفت به زبان هاي مختلف منتشر كرده  و در مصاحبه مطبوعاتي وي كه در پاريس انجام شد، بيش از پنجاه خبرگزاري و شبكه اطلاع رساني، كشفيات جديد جيرفت را به سراسر دنيا مخابره كردند. همچنين يك فيلم مستند به نام اَرَتَ توسط يكي از مستندسازان تلويزيوني خارجي تهيه و پخش شده و به نظر مي رسد بينندگان اين فيلم 55دقيقه اي، حدود 2ميليارد نفر در سراسر دنيا بوده اند. سايت اينترنتي جيرفت نيز در حال طراحي است.
داستان جيرفت
تا قبل از حفريات جيرفت، در شرق ايران چندين حفاري و كاوش انجام شده است كه شامل تپه يحيي، تل ابليس، شهداد و حفاري هاي كوتاه مدت در تل بمپور مي شود. كل اطلاعات ما در مورد شرق ايران، منحصر به اطلاعات باستان شناسي اين حفريات بود تا اينكه خبر قاچاق اشياء جيرفت به گوش همگان رسيد. يك سال بعد، حفريات و كاوش در منطقه جيرفت شروع شد و البته طي يك سالي كه گذشت، قاچاقچيان بيكار نبودند و خدا مي داند چه مقدار از اشياء باارزش را از منطقه خارج كردند و به بيرون مرزها انتقال دادند.
شروع حفريات، همزمان با فرهنگسازي براي مردم منطقه بود تا آنها را با ارزش هاي ميراث فرهنگي كشور آشنا سازد. به گفته دكتر مجيدزاده اين فرهنگسازي تاثير زيادي داشته و از حفريات غيرمجاز كاست.
شگفتي هاي جيرفت
به اعتقاد پروفسور مجيدزاده تا همين مرحله هم بسياري از ديدگاه هاي باستان شناسي دنيا دگرگون شده است. وي مي گويد حدود 130سال است كه در منطقه بين النهرين كاوش و تحقيق صورت مي گيرد، اما در منطقه جيرفت تاكنون 4سال كاوش- آن هم در محدوده بسيار ناچيز- انجام شده است.
بنا به اعتقاد دكتر مجيدزاده، منطقه اي كه در حال حاضر در جيرفت كاوش مي شود، به اندازه اثر نوك يك مداد روي يك صفحه A4 است.
دكتر مجيدزاده عنوان مي كند سكويي كه در جيرفت از زير خاك بيرون آمده، از بزرگترين زيگورات هاي بين النهريني كه در حدود سال 200ق.م ساخته شده اند بزرگتر و قديمي تر است. اين موضوع بزرگترين باستان شناسان را به شك انداخته و اين ترديد آنها را به سويي هدايت مي كند كه خاستگاه زيگورات را شرق ايران عنوان كنند. از كشفيات ديگر جيرفت، پيدايش خطي متعلق به 2600ق.م است و بدان معناست كه خط يادشده از قديمي ترين خط عيلامي مربوط به 2000ق.م مقارن با پادشاهي كويترانيشورشناك، قديمي تر است. اين كشف باعث شده تا استاد زبان شناس دانشگاه هاروارد، استاين كلر در يك مقاله عنوان نمايد كه با كشف جيرفت بايد بگوييم كه خاستگاه خط در ايران، نه عيلام، بلكه شرق ايران است. تا به حال عقيده بر اين بوده كه در شرق ايران، تا قبل از هخامنشي ها خط نداريم ولي با اين كشف، تاريخ خط در ايران، همزمان با بين النهرين و مصر است.
حفاري ايراني
حفاري ها در جيرفت صددرصد ايراني است كه با هزينه و مديريت ايراني انجام مي شود. دكتر مجيدزاده به عنوان رئيس هيأت حفاري هاي جيرفت عقيده دارد كه ما در زمينه باستان شناسي از خارجي ها چندان عقب تر نيستيم و اين فاصله قابل جبران است. وي مي گويد چند كارشناس خارجي به پيشنهاد خودشان، به ايران آمده اند و در كارهاي كاوش و حفاري، همكاري مي كنند ولي هيچ فرقي با ديگر اعضاي ايراني ندارند و هم سطح آنها به كار و تحقيق مشغولند.
تمدن جيرفت چيست؟
دكتر مجيدزاده اميدوار است بتواند در حفاري ها تعدادي از استخوان ها و جمجمه هاي مردم اين سرزمين را به دست بياورد و از اين طريق اطلاعات نژادشناسي، تغذيه و نوع زندگي و تدفين آنها را روشن سازد. اما وجود تمدني به نام ارت در كشوري پادشاهي، مسلم است. متني سومري متعلق به 2500ق.م كه به زبان سومري نوشته شده، وجود اين تمدن را تاييد مي كند.
مجيدزاده جيرفت را محل تمدن ارت مي داند. علاوه بر اين موضوع، از متن مربوط به آكادمي ها كه سامي نژاد بودند، متني مربوط به 2100ق.م وجود دارد كه در آن از پادشاهي مرهشي (MARHASHI) نام برده شده. گروه ديگري معتقدند كه جيرفت، همان پادشاهي مرهشي است. در ارتباط با نابودي اين تمدن، دكتر مجيدزاده معتقد است اين سرزمين همواره در طول تاريخ دچار فرازونشيب شده است. سيلاب هايي كه گاهي زمين را به نمك زار تبديل كرده اند و همچنين قحطي و خشكسالي، از عوامل نابودي اين تمدن بوده اند.
جيرفت به لحاظ گردشگري
منطقه مورد بحث ما چيزي در حدود 400كيلومتر است. وجود هليل رود، ارتفاعات جبال بارز و قله 4465متري كوه هزار و همچنين وجود خليج فارس و درياي عمان در جنوب منطقه، تنوع اقليمي جالبي را پديد آورده است. باغ هاي مركبات و نخل نيز جذابيت اين محدوده را دوچندان مي كند. يك گردشگر در يك فصل مي تواند در شمال اين منطقه از كوهنوردي و اسكي روي برف لذت ببرد و در جنوب، تن به آب هاي خليج فارس و درياي عمان بسپارد.