|
آشنايي با رشته طراحي صنعتي
ماندگاري هويت فرهنگي
افشيد ريحاني فرد
|
|
|
طراحي صنعتي يك هنر سه بعدي است، تركيبي از مهارت هاي فني، انديشه پردازي خلاق و طراحي كاربردي و از همه مهمتر فعاليت هاي بشري در دنيا از ديرباز تا كنون در خلق محصولات مصنوع دست انسان جهت مرتفع ساختن كليه نيازهاي او در طول چرخه زندگي از تولد تا انتها.
تجربيات و توانايي هاي يك طراح صنعتي بايد به گونه اي دقيق از راه برنامه ريزي و همراه با به كارگيري دانستني هاي متخصصان صنايع ديگر در يك كار گروهي، توسعه يابد تا او بتواند خود را با انواع گوناگوني از پروژه ها نظير طراحي محصول، طراحي بسته بندي، تحقيقات مواد و متريال، طراحي دكوراسيون و خلق محيط و فضاهاي مختلف، خلق وجهه و هويت سازماني براي شركت ها،توسعه تكنولوژي اطلاع رساني و... مرتبط سازد؛ وي به همان اندازه كه در طراحي اتومبيل، طراحي محيط، محصولات خانگي، اسباب بازي ها و... نقش دارد، گاهي حتي در طراحي جلوه هاي ويژه و طراحي صحنه، شخصيت پردازي و طراحي هيأت ظاهري بازيگران واقعي يا تخيلي و... در پشت صحنه نمايش، فيلم و سينما نيز حضور مي يابد.
طراحي صنعتي يك سرويس حرفه اي و سريع در جهت توسعه و بهينه سازي روش هاي برآوردن تمامي نيازهاي انسان در قالب طراحي يك محصول است، لذا با توجه به محوري بودن نقش انسان در روند طراحي محصول، مؤلفه هاي بسياري از جمله مسايل اجتماعي و فرهنگي خود را در اين مكان مطرح مي سازند، به گفته كريستوفر جونز نظريه پرداز معروف در زمينه طراحي مهندسي دهه 50 و نويسنده كتاب روش هاي طراحي Desig Methods : طراحي عبارت است از تفكر، انديشه، هنر، خلاقيت، شناخت، احساس، علم، فرهنگ و... .
توليد به محيط يك كارخانه محصور نيست، مراحل توليد يك محصول پيش از حضور در كارخانه با تأثيرپذيري از عوامل مختلف انساني، فرهنگي و اجتماعي آغاز مي شود، در اينجا اين محصول است كه از معماري هاي اجتماعي نقش مي پذيرد، اما پس از توليد و حضور در بازار، حال اين محصول است كه بر جامعه تأثير مي گذارد. در واقع صنايع مختلف در جهت برآورده كردن خواسته هاي استفاده كنندگان خود به طور همزمان با تمامي نيازهاي يك جامعه ارتباط دارند، طراحان صنعتي متخصص، در اين صنايع به مطالعه و تحقيق مي پردازند و با طرح فهرستي از بايدها و نبايدهاي طراحي، ايده هاي خلاقانه خود را با امكانات و شرايط موجود براي توليد وفق مي دهند و به اين ترتيب محصولي جديد خلق مي شود، اين توليد يك ارزش است كه برگرفته از جامعه بوده و با حضور در بازار مصرف و در چرخه استفاده مجدداً به ايجاد ارزش مي پردازد.
پس توليد از جامعه شروع و به آن ختم مي شود و در اين چرخه فرهنگ به عنوان يك عنصر حياتي مي تواند در تعيين سرنوشت يك محصول و در ايجاد كنش هاي اصيل در زندگي اجتماعي مؤثر باشد. طراحي صنعتي به عنوان پايه و زيرساختي بسيار مهم در صنعت به صورتي پويا در جهت رفع نيازهاي زندگي انسان گام برمي دارد؛ انساني كه در زندگي خود متأثر از مجموعه آداب و رسوم، سنن و فرهنگ جامعه خود است و اينجاست كه تأثير متقابل فرهنگ و صنعت با ايفاي نقش انسان به عنوان يك رابط، به خوبي خود را مي نماياند.
مي دانيم كه فرهنگ مجموعه اي است از مواريث اجتماعي نظير اخلاق، ادبيات، هنر، آداب و رسوم و... كه از نسلي به نسل ديگر منتقل مي شود، با توجه به پيشرفت سريع تكنولوژي و به موازات آن دامنه اطلاعات بشري، عصر حاضر تبديل به عصري فراتكنولوژيكي و اطلاعاتي گشته است، در اين ميان به واسطه حضور ابزارهاي متفاوت جهت برقراري ارتباط بين جوامع در اقصي نقاط دنيا، بحث تقابل فرهنگ ها، ضرورت نگرشي جديد بر مفهوم حفاظت از ارزش هاي فرهنگي يك ملت را بيشتر مي نماياند.
خوشبختانه امروزه در كشور ما بحث فناوري اطلاعات (IT)، اينترنت و موضوعات وابسته به آنها، به يكي از بحث هاي مطرح بدل گشته، اين امر علاوه بر امكان دستيابي به رخدادهاي علمي، صنعتي و تكنولوژيكي روز در جهان، مسأله مواجهه با ديگر فرهنگ ها را نيز مطرح مي سازد و حالا اين طراح صنعتي ايراني است كه به عنوان يكي از عوامل مؤثر بايد با ذهني هوشيار به كارگيري مؤلفه هاي فرهنگي در طراحي محصولات و ايجاد ارتباط ميان آنها و روند طراحي، به ماندگاري، تقويت و توسعه هويت فرهنگي كشور همت گمارد.
از آنجا كه يكي از مباني تحقيق در روند توسعه محصول براي شناخت كامل استفاده كننده آن مردم شناسي Ethography است، يك طراحي هوشيار مي تواند به راحتي رفتارهاي اخلاقي و آداب اجتماعي نادرست را كه به سازه هاي فرهنگي جامعه آسيب مي رسانند، شناسايي كرده و با طرح يك ايده ناب به اصلاح اين عادات و به بسترسازي براي ايجاد فرهنگي صحيح و مبتني بر هنجارهاي اصيل اجتماعي بپردازد و با طراحي يك محصول به طور غيرمستقيم و نامحسوس در اجتماع تأثير مثبت بگذارد. به عبارتي ديگر با حضور طراحان صنعتي در صنعت مي توان نه تنها به نيازهاي بازار پاسخ داد، بلكه محدوده اي گسترده از فرصت ها براي خلق معاني جديد و بهينه از يك زندگي كامل براي بشر از طريق تفكر طراحي خلاق ايجاد كرد.
امروزه در دنيا هر لحظه شاهد خلق محصولات جديد و يا ارتقا يافته هستيم، اينجا ديگر در فرايند توليد، سخن از ماه هاست نه سال ها؛ وقت همه چيز است؛ براي اينكه صنايع بتوانند خود را در بازار رقابت مطرح سازند، داشتن سرعت عمل در كنار توجه به عامل خلاقيت، در طي فرآيند توليد و عرضه مي بايد مدنظر قرار گيرد و البته ما نبايد فراموش كنيم كه مصرف كنندگان امروز بسيار باهوش هستند، زيرا آنها در مورد طراحي مي دانند و علاوه بر توجه به ويژگي هاي كيفي كالا به ابتكار و خلاقيت نيز توجه دارند.
صنعت عرصه اي است براي توليد و ايجاد چرخه اقتصادي يك كشور كه به مقادير فراواني سرمايه گذاري نياز دارد براي آنكه بتواند سودي را حاصل نمايد، يكي از مهمترين مكان هاي سرمايه گذاري در بخش توليد، راه اندازي سايت هاي طراحي صنعتي در كارخانجات است، در اين واحدها متخصصان طراحي صنعتي به صورت گروهي در يافتن راهكارهاي جديد و خلاق جهت رفع مشكلات موجود در طرح محصولات به بحث و بررسي مي پردازند و محصول، محيط و يا روشي را خلق مي كند كه نيازهاي تعريف شده مخاطب را در جهت حصول به اهدافي نظير: كاربرد مناسب ، عملكرد بهتر، لذت، امنيت، سهولت استفاده، آسايش، قيمت مناسب، زيبايي فرم و...، فراهم سازد. طراحان صنعتي در تكميل چرخه صنعت و اقتصاد با به كارگيري ابعاد هنري و تفكر خلاق در طراحي، حلقه اتصالي بنيادين هستند و فرآيند طراحي صنعتي اولين مرحله از توليد صنعتي يك كالا بوده و معادله اي است جامع براي رسيدن به وضعيت مطلوب و متعادل در طراحي و توليد انبوه محصول، كه در حقيقت هدف نهايي آن دستيابي به راهي براي غلبه بر احساسات و رفتارهاي واقعي استفاده كنندگان و برقراري رابطه اي عميق ميان كاربر و محصول مي باشد.
متأسفانه از آنجا كه صنعت كشور ما صنعتي وارداتي است. مرحله طراحي و تفكر خلاق درتوليد محصول در اين ميان كاملاً حذف شده و تنها طراحي مهندسي است كه در مرحله توليد انجام مي شود و آن هم در نوع خود وابسته به فناوري هاي محدود توليد در داخل كشور و يا ماشين آلات وارداتي بوده كه امكان ايجاد هر گونه نوآوري و ابداع در طرح محصولي جديد را از ميان مي برد. سرمايه داران، صنعتگران و مديران بخش هاي توليدي خصوصي و دولتي، در بازديد از نمايشگاه هاي خارجي محصولاتي را براي توليد يا توزيع در بازار ايران انتخاب مي كنند. اين كالاها بسته به نوع محصول و يا سرمايه در نظر گرفته شده و سياست هاي وارداتي، وارد كشور شده و يا با خريداري امتياز از خط توليد از كارخانجات اصلي در داخل كشور كپي مي شوند، فارغ از آنكه طراحي اين محصولات در كشور مبدا كاملاً بدون در نظر گرفتن مولفه هاي اجتماعي، فرهنگي و حتي ابعاد انساني ايراني صورت گرفته و اين صنعت وارداتي هيچگونه مناسبت و همخواني با جامعه مصرف كننده خود در داخل ندارد بسياري از اين كالاهاي وارداتي باتوجه به نبود قانون كپي رايت يا حقوق انحصاري توليد و تكثير، پس از مدتي به وسيله گروه هاي مختلف صنعتي در داخل كشور عيناً كپي يا با تغييراتي جزيي با قيمت كمتر و البته كيفيتي بسيار پايين تر توليد مي شوند.
البته در زمينه طراحي مهندسي، مهندسان و متخصصين چيره دست ما در رشته هاي مكانيك و صنايع با تلاشي بي وقفه سعي در رفع مشكلات دارند اما باتوجه به مطالب فوق غيبت مرحله طراحي در توليد ايراني، به وضوح احساس شده و آنچه در خلق محصول و طرحي شايسته براي فرهنگ خاص مصرف كننده ايراني از نظر دور مي ماند تفكر خلاق است كه تنها در تخصص طراحان صنعتي است.
در بسياري از شركت هاي نام آور بين المللي در كشورهاي پيشرفته، به لحاظ برخورداري از تيم ها و واحدهاي بزرگ طراحي، مطالعه و تحقيق در مورد فرهنگ و نيازهاي مصرف كننده و يا مشتركان بازارهاي ديگر، نظير ايران انجام مي شود، شركت هايي كه با سرمايه گذاري مناسب براي ايجاد اين واحدها نشان مي دهند كه به اهميت طراحي صنعتي در توسعه محصول پي برده اند، به عنوان مثال مي توان از ماكرويوهايي نام برد كه در آنها دستورالعمل و كليدهايي براي پخت كباب تابه، شله زرد و پلوي ايراني در نظرگرفته شده كه اين مويد در نظر داشتن نقش كليدي فرهنگ در طراحي محصول بوده كه از سوي توليدكننده آن با مطالعه و تحقيق بر روي نوع تغذيه ايراني، در نظر گرفته شده است، اين گونه روندها حجم زيادي از سرمايه را به سرعت از راه فروش خوب و مؤثر در بازارهاي از پيش تحقيق و تعيين شده، امكان پذير ساخته و به ادامه گامهاي پژوهشي براي گسترش توليد كمك مي كنند.
و اما، امروز زمان آن رسيده ما خود بتوانيم سرنوشت بازارهايمان را به دست بگيريم، مصرف كنندگان ايراني را تكريم نموده و با به اجرا درآوردن خواسته هاي ايشان در قالب طرح هاي اصيل و برگرفته از نيازهاي واقعي يك ايراني، مهارت هاي خود را به نمايش درآوريم.
طراحي، چيزي بالاتر از لحاظ كردن معيارهاي زيبايي در يك محصول است. طراحي به محصول شخصيت مي دهد، به آن عشق، روح و جاذبه مي بخشد و علاوه بر برقراري ارتباط ميان مصرف كننده با محصول، مي تواند بين گروه هاي متفاوتي از مردم در يك جامعه و حتي در سراسر دنيا ارتباط ايجاد كند و اين نه تنها به معني حذف شالوده هاي فرهنگي يك جامعه نيست، بلكه مي تواند مروج آن باشد، پس ما مي توانيم با به كارگيري اين تخصص در صنايع كشور زمينه تحقيق در ريشه هاي فرهنگ غني كشور عزيزمان را جهت بكارگيري در طراحي محصولاتي با هويت ايراني فراهم ساخته، علاوه بر جلوگيري از واردات فرهنگ، حتي به توسعه و صادر كردن فرهنگ خود بپردازيم؛ بنابراين حذف طراحان صنعتي از پروسه توليد صنعتي مي تواند علاوه بر ضربه زدن به پايه هاي اقتصاد و صنعت كشور، در ساختارهاي فرهنگي اجتماع لطمات جبران ناپذيري وارد سازد و در مقابل ورود آنان به اين چرخه در توسعه و بالندگي جامعه بسيار مؤثر خواهد بود.
با اين وجود، در كشور ما، هنوز توليدكنندگان زيادي وجود دارند كه نمي توانند به مهارتهاي حرفه اي يك طراح صنعتي اعتماد كنند و متأسفانه اين امر به يكي از مشكلات مهم در صنايع ما بدل گشته و جاي خالي اين متخصصين در بسياري از صنايع و واحدهاي توليدي به چشم مي خورد، توانايي هاي اين رشته و حتي نام آن نيز هنوز در بسياري مراكز و در نزد صاحبان صنعت كشور ناشناخته باقيمانده است و اين در حالي است كه اين صنعتگران با تكيه بر توانمندي هاي حرفه اي يك طراح صنعتي مي توانند در حرفه خود يك استراتژي جديد خلق كنند، در توسعه طرح يك محصول جديد فعال باشند، يك بازار گسترده براي خود بسازند و شهرت خود را افزايش دهند.
|
