گروه ادب و هنر- وقتي يكي از اعضاي هيأت انتخاب جشنواره اعلام كرد كه از ميان 90 فيلم متقاضي حضور در جشنواره، نزديك به نيمي از آنها با دوربين ديجيتال و ويديو ساخته شده اند، خيلي ها تعجب كردند؛ چون سابقه ندارد كه نزديك به 50 درصد توليدات سينماي حرفه اي يك كشور با دوربين ديجيتال ساخته شود، هرچند بايد اين نكته را لحاظ كرد كه بسياري از اين فيلم ها نه براي اكران در سينماها كه براي پخش از صفحه كوچك تلويزيون ساخته شده اند.
تصاوير مات
اين روزها، دوربين هاي ديجيتال در فيلم هايي استفاده مي شود كه قرار است در آنها تجربه هايي تازه و متفاوت صورت بگيرد. در واقع اين قابليت هاي متفاوت دوربين هاي ديجيتال است كه فيلمسازان را به استفاده از آن ترغيب مي كند؛ كاري كه با دوربين هاي 35 ميليمتري امكان پذير نيست ولي با دوربين كوچك ويديويي مي توان آن را به انجام رساند.منتها اولين كساني كه در سينماي ايران به استفاده از دوربين هاي ويديويي روي آوردند به چنين مسايلي فكر نمي كردند. اتفاقاً اولين كساني كه توجه شان به دوربين ويديو جلب شد، سازندگان آثار تجاري بودند. يكي بود، يكي نبود از اولين فيلم هاي سينماي ايران است كه با دوربين ويديويي تصويربرداري و بعد براي نمايش در سينماها از آن كپي 35 ميليمتري تهيه شد. سازندگان فيلم هم صراحتاً دليل اين كار را پايين آوردن هزينه هاي توليد دانستند. قيمت نگاتيو 35 ميليمتري افزايش پيدا كرده بود و با استفاده از دوربين ديجيتال مي شد هزينه ها را تا حد قابل توجهي پايين آورد.منتها چون در مرحله تبديل به نگاتيو 35، دقت لازم مبذول نشد، اولين تجربه هاي سينماي ايران در اين زمينه تصاويري مات و رنگ پريده داشتند. يكي بود، يكي نبود يك موزيكال كودكانه بود ولي به جاي اين كه در آن رنگ هاي شارپ و چشم نوازي به چشم بخورد، همه چيز مات و رنگ و رو پريده بود. فيلم هم فروش قابل توجهي نكرد و استفاده از دوربين ويديويي در همان گام هاي اول توجه دست اندركاران سينماي بدنه را به خود جلب نكرد.
خداحافظي با نگاتيو
درست در روزهايي كه عباس كيارستمي مشغول ساخت فيلم باد ما را با خود خواهد برد بود، دوربين ديجيتالي به دستش رسيد كه قابليت هاي قابل توجهي داشت. آن هم در شرايطي كه اختلاف سليقه هايي ميان او و فيلمبردارش به وجود آمده بود. البته در نهايت همكاري كيارستمي و كلاري به چشم  نوازترين و به تعبيري شاعرانه ترين تصاوير آثار فيلمساز جهاني سينما ايران ختم شد.كيارستمي بعد از باد ما را خواهد برد اعلام كرد كه فيلم هاي بعدي اش را با دوربين ديجيتالي خواهد ساخت.او گفت اگر در سال هاي قبل به چنين دوربيني دست مي يافت، هيچ وقت با نگاتيو كار نمي كرد. او فيلم بعدي اش را با دوربين كوچك ديجيتال ساخت كه البته منتقدان آن را ضعيف ترين كارش خواندند؛ چنان كه منتقدي نوشت: در ABC آفريقا كيارستمي بيش از هر چيز از تصاوير تخت و فاقد بعد ديجيتال لطمه خورده است. سادگي كار با دوربين ديجيتال با كمي لغزش مي تواند به ساده انگاري بينجامد. كيارستمي البته بعدها در فيلم ده نشان داد كه مي تواند به بهترين شكل از قابليت هاي دوربين ديجيتال استفاده كند.
او بعدها البته دوباره به دوربين 35 ميليمتري روي آورد و گفت اين نوع فيلم هاست كه تعيين مي كند بايد با چه دوربيني آن را ساخت. بعضي از فيلم ها را فقط بايد با دوربين 35 ساخت و بعضي ها هم تنها با دوربين ديجيتال درست از كار درمي آيند. خداحافظي با نگاتيو هم به فراموشي سپرده شد؛ به خصوص اين كه اين حرف كارگرداني بود كه اعتقاد دارد فقط احمق ها حرفشان را عوض نمي كنند!
يك بار براي هميشه
ابراهيم حاتمي كيا وقتي تصميم گرفت موج مرده را بسازد سراغ دوربين ديجيتال رفت. بخش قابل توجهي از فيلم در داخل قايق مي گذشت و دوربين جمع و جور و كوچك ديجيتال امكان بهتري براي تصويربرداري فراهم مي كرد. منتها در مرحله تبديل به نگاتيو 35 ميليمتري تصاوير مات از كار درآمدند. هرچند عده اي از منتقدان استفاده از دوربين ديجيتال را يك دستاورد قابل توجه در موج مرده ارزيابي كردند ولي حاتمي كيا ديگر حاضر نشد فيلم هايش را به اين شيوه بسازد.
نهضت سينماي ارزان
وقتي در اواخر دهه چهل، فيلمسازاني چون امير نادري و كامران شيردل به ميدان آمدند و فيلم هاي خياباني ساختند، سردبير يك نشريه سينمايي با عكس فيلم خداحافظ رفيق تيتري را روي صفحه اول برد كه بعدها تبديل به يك جريان شد: نهضت سينماي ارزان خياباني. ويژگي بارز اين فيلم ها هم اين بود كه سازندگانشان به تأسي از سينماگران موج نو فرانسه، فيلم هايشان را با دوربين روي دست و در مكان هاي واقعي مي ساختند. نزديك به سه دهه بعد، فيلمسازان جواني به ميدان آمدند كه آثارشان تداعي كننده فيلم هاي خياباني دهه پنجاه بود؛ فيلم هايي كه در تداوم سينماي ارزان خياباني و براي پايين آمدن هزينه ها با دوربين ديجيتال ساخته مي شدند. هرچند ماجرا فقط اين نبود و آنها مي كوشيدند از قابليت هاي دوربين كوچك ديجيتال بهترين بهره را بگيرند. مهدي نوربخش كه در فيلم راي باز از اين تمهيد استفاده كرد، بعدها گفت بعضي از بازيگران به اين دليل حاضر به بازي در فيلم من نشدند كه نمي خواستند مقابل دوربين كوچك ديجيتال حضور يابند.حميد نعمت الله هم تنها به شرطي كه فيلمش را با دوربين ويديويي بسازد، توانست رضايت تهيه كننده را براي كارگرداني بوتيك به دست آورد.
جالب اين كه هم راي باز و هم بوتيك فيلم هاي فوق العاده اي از كار درآمدند.
بعد از موفقيت اين فيلم ها، فيلمسازان جوان زيادي گرايش به دوربين هاي ديجيتال پيدا كردند. گدار سال ها پيش آرزوي روزي را كرده بود كه همه بتوانند با دوربين هاي شخصي شان فيلم خود را بسازند. حالا هر كس مي توانست با دوربين ديجيتال، ذهنيات خود را به تصوير بكشد.
فتح سينما با ديجيتال
نقطه اوج رويكرد فيلمسازان به دوربين هاي ديجيتال را مي شد در فيلم هاي جشنواره امسال مشاهده كرد؛ به طوري كه انبوهي از فيلم هاي ايراني حاضر در بخش هاي مختلف جشنواره با دوربين هاي ويديويي ساخته شده بودند. آن سه ساخته نقي نعمتي، نيما يوشيج كار نادر كجوري، آن كه دريا مي رود به كارگرداني آرش معيريان، رمز ساخته محمدعلي سجادي، پايان راه (افسانه منادي)، روايت هاي ناتمام (پوريا آذربايجاني)، روز باران (اسماعيل بهاري)، ساعت 25 (مسعود آب پرور)، اتوبوس شب (كيومرث پوراحمد) و خون بازي (رخشان بني اعتماد) از جمله فيلم هاي جشنواره بيست و پنجم بودند كه با دوربين ويديويي ساخته شده بودند.
مسير آسان
خيلي از فيلم هايي كه امسال در جشنواره به نمايش درآمدند، در واقع توليداتي تلويزيوني هستند كه تهيه كنندگانشان با تهيه يك كپي 35 ميليمتري، آنها را در جشنواره شركت دادند. اين فيلم  ها يا قرار است مسير سازندگانشان در ورود به سينما را آسان كنند يا اينكه اساساً تله فيلم هستند.
در بسياري از اين فيلم ها استفاده هنرمندانه اي از قابليت  اين دوربين ديجيتال نشده است. حتي در مرحله تبديل به نگاتيو هم دقتي صورت نگرفته و تصاوير فاقد كيفيت مطلوب هستند.دوربين هاي ارزان قيمت ديجيتال در كنار اينكه امكان ورود فيلمسازان مستند به سينماي حرفه اي را فراهم مي كنند، مسير آساني هم براي كساني محسوب مي شوند كه بدون توانايي چنداني، روي صندلي كارگرداني سينما مي نشينند.
زيبايي شناسي تصوير
كيومرث پوراحمد هم در اتوبوس شب ، به استفاده از دوربين ديجيتال روي آورده است. اگر در خون بازي رنگ ها خاكستري اند، اتوبوس شب اصلاً به صورت سياه و سفيد ساخته شده است. بخش قابل توجهي از فيلم در فضايي محدود مي گذرد و دوربين ديجيتال به تنوع تصويري فيلم ياري رسانده است. مثل خون بازي ، در اتوبوس شب هم قابليت هاي فيلمبردار سهم قابل توجهي در توفيق فيلم داشته است.
در اين ميان البته استفاده دو فيلمساز باتجربه از دوربين  ديجيتالي مي تواند، آموزه هاي فراواني را به همراه داشته باشد.در خون بازي رخشان بني اعتماد قصد داشته به تصاويري مستندگون از معضل اعتياد برسد كه اين كار با دوربين كوچك ديجيتالي به بهترين شكل صورت گرفته است. دوربين پرتنش بني اعتماد در خون بازي نوعي كيفيت ژورناليستي به تصاوير داده و به واقع نمايي آن كمك فراواني كرده است. به خصوص اينكه در رنگ  آميزي  نماها هم كار خلاقانه   اي صورت گرفته. اين كه تعمداً همه رنگ ها به سمت خاكستري رفته اند و فيلم در عين رنگي بودن، سياه و سفيد به نظر مي رسد.تفاوت عمده خون بازي و اتوبوس شب با ديگر فيلم هايي كه اين روزها با دوربين ديجيتال ساخته مي شوند، در اين نكته نهفته است. بني اعتماد و پوراحمد به دلايل زيبايي شناسانه سراغ دوربين ديجيتالي رفته اند. نكته اي كه اگر فيلمسازان جوان آن را رعايت كنند، به دستاوردهاي به مراتب قابل توجهي در اين عرصه دست خواهيم يافت.

در حالي كه ورود دوربين هاي ديجيتالي به سينماي ايران با كار گرفتن اكثر فيلمبرداران برجسته و با سابقه مواجه شد، كلاري جزو اولين كساني بود كه با اين دوربين ها كار كرد.يك فيلمبردار برجسته چند سال پيش مي گفت: من چه طور با اين سابقه، دوربيني را به دست بگيرم كه اين روزها مردم عادي هم با آن از همديگر فيلم مي گيرند.
شايد به همين خاطر بود كه اغلب فيلم هايي كه قرار است با دوربين ديجيتال ساخته شوند با حضور تصويربرداران تلويزيون مقابل دوربين مي روند.
كلاري اما جزو معدود فيلمبرداران حرفه اي سينماي ايران است كه خيلي سريع خود را با فناوري  تازه وفق داد و از دست گرفتن دوربين كوچك ديجيتال خجالت نكشيد. او چه در كارهايي كه براي كيارستمي انجام داد و چه در فيلم بوتيك نعمت الله، نشان داد كه اندازه و مدل دوربين چندان اهميتي ندارد و مهم توانايي فيلمساز و فيلمبردار است.كافي است آخرين كار كلاري با دوربين ديجيتال را مورد بررسي قرار دهيم كه بحق سيمرغ بلورين جشنواره را هم دريافت كرد.در خون بازي آن تصاوير گرين دار و خاكستري و آن حركت هاي بُعد آخرين دوربين كلاري، حيثيت تازه اي به سينماي ديجيتال ايران مي دهد.استفاده خلاقانه كلاري از يك دوربين كوچك ديجيتال در خدمت خلق تصاويري تكان دهنده و نزديك به واقعيت ملموس، از تلاش تحسين برانگيز هنرمندي خبر مي دهد كه پويايي و به روز بودن را سرلوحه خود قرار داده است.

مستند ساز باسابقه سينماي ايران كه امسال هم با خاطرات يك 75 ساله در جشنواره حضور داشت، به زودي دومين فيلم بلند سينمايي اش را مقابل دوربين مي برد. اين فيلم كه آتش سبز نام دارد، توسط قاسم قلي پور تهيه خواهد شد.
اصلاني كه فعاليت حرفه اي اش در سينما را با نگارش فيلمنامه هاي صبح روز چهارم  (كامران شيردل) و تنگنا (امير نادري) آغاز كرد، در سال 1356 فيلم شطرنج باز را مقابل دوربين برد. در سال هاي پس از انقلاب، اصلاني بيشتر در عرصه سينماي مستند فعاليت داشت.