بي توجهي به تالاب هاي كشور، از جمله خشكاندن اراضي حاشيه اي اين مناطق و تبديل كاربري آنها به كشاورزي، بهره برداري از تالاب ها بدون در نظر گرفتن كوچكترين ملاحظات زيست محيطي و ورود پساب هاي كشاورزي آغشته به سموم دفع آفات به تالاب ها، اين مناطق را با بحران مواجه ساخته است.
دكتر برهان رياضي، استاد دانشگاه در گفت وگو با همشهري افزود: در حال حاضر، همه نوع جفايي در حق تالاب ها روا مي شود به طوري كه هر جا ميسر بوده اراضي حاشيه اي تالاب ها را خشكانده و آن را تبديل به اراضي كشاورزي كرده اند. افزون بر اين از آنجا كه تالاب ها اغلب در پايين ترين بخش از حوزه آبريز خود قرار دارند، به وسيله منابع بالادست تغذيه مي شوند، اين در حالي است كه امروزه كمتر آبي را مي توان در كشور يافت كه بهره برداري و استفاده از آن با ملاحظات زيست محيطي و حق آبه زيست محيطي پايين دست همراه باشد. به عبارت ديگر، كوچكترين ملاحظات زيست محيطي در اين بهره برداري ها لحاظ نمي شود و در نتيجه ميزان ورودي به تالاب ها سال به سال كمتر مي شود و اين به يك روند در سطح كشور تبديل شده كه به شدت تالاب ها را تهديد مي كند.
رياضي ضمن انتقاد از اينكه برخي خشك شدن درياچه پريشان و يا بخشي از خشك شدن اخير زاينده رود را ناشي از خشكسالي مي دانند، گفت: درياچه پريشان كه حدود 6سال پيش خشك شد ناشي از خشكسالي نبود، چرا كه ما در طول تاريخ خشكسالي هاي متعددي را پشت سر گذاشته ايم، اما هيچ سندي مبني بر خشك شدن درياچه پريشان و زاينده رود در دست نيست و اين نشان دهنده آن است كه طي سال هاي اخير همواره بدون در نظر گرفتن حق آبه زيست محيطي پايين دست، آب به شديدترين وجه مصرف شده است. ضمن آنكه وقتي كه ميزان دبي آب كم شد، اين فرآيند باعث غلظت آلاينده ها مي شود كه نتيجه آن آلودگي شديد و غيرقابل تحمل بودن آب پايين دست است.
وي با اشاره به وضعيت نامطلوب تالاب گاوخوني افزود: با اطمينان مي توان گفت در حال حاضر به جز در اواخر زمستان، هيچ آب مستقيمي از رودخانه زاينده رود وارد اين تالاب نمي شود. بلكه آنچه امروز تحت عنوان آب وارد اين تالاب مي شود، در حقيقت پساب هاي آغشته به سموم شيميايي كشاورزي است كه حداقل يك بار اراضي كشاورزي با آن آبياري شده سپس به داخل زاينده رود بازگشته است. چرا كه امروز در منطقه ورزنه كه در پايين ترين نقطه زاينده رود واقع شده اراضي زيادي را زير كشت برده اند كه متاسفانه زمين آن شور است اما با تصور اينكه آب زاينده رود مفت است با آبياري بيش از حد، آن را شيرين مي كنند و پساب هاي آن وارد باتلاق گاوخوني مي شود.
تالاب اميركلايه در معرض نابودي
اين كارشناس محيط زيست، وضعيت نامطلوب تالاب اميركلايه را نمونه ديگري از تخريب تالاب هاي كشور ذكر كرد و گفت: اين تالاب كه در حد فاصل لاهيجان، لنگرود و درياي خزر واقع شده در شمار تالاب هاي بين المللي است كه به كنوانسيون رامسر نيز معرفي شده، در عين حال يكي از پناهگاه هاي حيات وحش و منطقه حفاظت شده است.
اين تالاب از جمله تالاب هايي است كه استثنائاً از پساب هاي بيروني تغذيه نمي شود، بلكه مجموعه اي از چشمه هاي جوشان آب شيرين كه در زير اين تالاب قرار گرفته، آن را تغذيه مي كند. با اين همه، در حال حاضر، دور تا دور اين تالاب خاكريز احداث شده و با نصب بيش از 100 لوله، آب موجود در اين تالاب را براي آبياري شاليزارهاي اطراف آن پمپاژ مي كنند و دوباره اين آب به تالاب بازمي گردد كه نتيجه آن تهديد حيات گونه هاي گياهي و جانوري منحصر به فرد در اين تالاب است، چرا كه آنچه وارد اين تالاب مي شود، پساب مزارعي است كه به شدت آلوده به سموم شيميايي است.
اين استاد دانشگاه مي گويد: در كشورهاي توسعه يافته، مردم نقش مهمي در حفاظت از تالاب ها و مناطق تحت حفاظت دارند چرا كه از اين مناطق به طور اصولي و مطابق با استانداردهاي زيست محيطي استفاده تفرجي مي شود، يعني قبل از آنكه از اين مناطق به عنوان تفرجگاه استفاده شود، نخست با مطالعات دقيق مشخص مي شود كه مردم از كدام نقطه و چگونه وارد اين مناطق شوند، تاسيسات كجا احداث شود و سپس اقدامات اجرايي صورت مي گيرد، اما در كشور ما هر جا كه تفرجگاه درست شده، اين تفرجگاه مساوي با تخريب محيط زيست بوده است. به اعتقاد اين استاد دانشگاه، با يك مطالعه حقيقي و دقيق زيست محيطي زيرنظر يك سازمان حفاظت محيط زيست دلسوز، مي توان نقاط گردشگري را مشخص كرد، سپس با تمهيدات لازم حضور مردم را در اين مناطق فراهم ساخت. اينكه امروز تالاب هاي ما نابود مي شوند به خاطر آن است كه اكوتوريسم در جايگاه واقعي خود قرار ندارد.
به گفته اين استاد دانشگاه، براساس ضوابط اتحاديه جهاني حفاظت يكي از مهمترين اهداف ايجاد پارك ملي، توريسم است چرا كه در درازمدت اين افكار عمومي است كه مي تواند به معناي واقعي از زد و بندها و تخريب زيستگاه ها و تبديل اراضي مناطق حفاظت شده جلوگيري كند، يعني وقتي مردم وارد اين مناطق شوند و آگاهي آنها بالا برود ديگر اجازه نخواهند داد يك منطقه حفاظت شده بي نظير جهاني دستاويز اهداف سودجويانه شود.
اكو توريسم كليد حفاظت است
رياضي ضمن انتقاد از وضعيت موجود صنعت توريسم در كشور مي گويد: من با توريسم به شكلي كه الان وجود دارد مخالفم، اما آنچه مسلم است باز كردن پاي مردم به مناطق حفاظت شده تنها راه حفظ پايدار و طولاني مدت مناطق تحت حفاظت از جمله تالاب هاي كشور است. بر اين اساس مسئله توريسم، مسئله اي كليدي است. اكوتوريسمي كه جوامع محلي درگير آن باشند نه اينكه تمام سود بهره برداري آن متوجه يك نهاد باشد.
وي مي افزايد: يكي از شرايط اصلي اكوتوريسم، ايجاد تعاوني هاي محلي و حضور آنها در اين چرخه است، يعني بايد ابتدا با راهكارهاي زيست محيطي، محل قرارگيري تاسيسات از شكل ظاهري و زيبايي شناسي گرفته تا اينكه پساب اين تاسيسات به كجا ريخته شود، مشخص شود. ضمن آنكه ديدگاه هاي مهندسي محيط زيست و اكولوژي در اين فرآيند لحاظ شود. در اين صورت اكوتوريسم با موفقيت همراه خواهد بود .
رياضي با اشاره به اينكه اكوتوريسم راه حل و بهترين گزينه براي حفظ طبيعت است، مي گويد: مردم حق دارند از طبيعت استفاده كنند منتهي استفاده به شيوه اي كه در تعريف توسعه پايدار مورد نظر است، يعني اين استفاده باعث محروم شدن نسل آتي از طبيعت نشود. براي نمونه، اگر بستر لازم براي حضور عموم مردم به عنوان گردشگر در پارك ملي خجير فراهم نشده بود به طور قطع امروز تا اين اندازه شاهد تخريب و تجاوز و تعدي به اراضي اين پارك نبوديم.
وي در پايان تصريح كرد: غفلت از تاثير افكار عمومي در نگاهداشت و پاسداري از مناطق تحت حفاظت و طبيعت نكته اي است كه تا امروز مسئولان به آن توجه نكرده اند و متاسفانه اين روند همچنان ادامه دارد.

كارشناسان، اكوتوريسم را بهترين گزينه و راه حل براي حفظ طبيعت مي دانند،چراكه اكوتوريسم با رعايت ضوابط و استانداردهاي بين المللي از يك سو، بستر بهره برداري مناسب از طبيعت را براي نسل حاضر فراهم مي سازد و از سوي ديگر، باعث افزايش آگاهي عمومي مي شود كه نتيجه آن حفظ و نگاهداشت مناطق حفاظت شده براي نسل آتي است، زيرا وقتي مردم در طبيعت حضور داشته باشند افكار عمومي مانع از شكار غيرمجاز، تخريب، آتش سوزي و چراي بي رويه دام مي شود.

گروه شهري-ظرف دوسال ونيم آينده يعني تا پايان برنامه چهارم توسعه، طرح عقب نشيني 60متري از حريم درياي خزر به طور كامل به اجرا در خواهد آمد.
مدير كل دفتر محيط زيست دريايي سازمان حفاظت محيط زيست در گفت وگو با ايسنا اعلام كرد: راهكارهاي آزادسازي سواحل كشور تا پايان امسال مشخص مي شود.وي با اشاره به اينكه بر اساس پيش بيني هاي انجام شده، تا سال 2020ميلادي آب درياي خزر يك و نيم متر بالا مي آيد، افزود: بايد هر چه سريع تر نسبت به رعايت حريم درياي خزر اقدام شود.
وي با اشاره به اينكه از 7هزار كيلومتر ساحل خزر، حدود يك هزار كيلومتر متعلق به ايران است، افزود: بر اساس ماده 63 قانون برنامه چهارم، دولت موظف است حداكثر تا پايان سال اول برنامه چهارم، به منظور ساماندهي و جلوگيري از آلودگي و تخريب سواحل- با اولويت درياي خزر- طرح جامع ساماندهي سواحل را تدوين سازد. اين طرح متضمن اقدام هاي ضروري همچون تعيين و آزادسازي حريم، استقرار مديريت يكپارچه سواحل، ضوابط و استانداردهاي زيست محيطي و دريانوردي، صيادي و آبزي پروري، بازبيني و اصلاح و تكميل قوانين و مقررات را همراه با تعيين مسئوليت دستگاه هاي ذي ربط است. مدير كل دفتر محيط زيست دريايي سازمان حفاظت محيط زيست تصريح كرد: بر اين اساس، همچنين دولت موظف است كليه وزارتخانه ها و مؤسسات دولتي را به شكلي ساماندهي كند كه تا پايان برنامه چهارم، عقب نشيني 60 متري از حريم دريا صددرصد انجام پذيرد. وي با اشاره به اينكه بيش از 60درصد ساخت وسازها در سواحل خزر متعلق به ارگان هاي دولتي است به ايسنا گفت:  در حال حاضر جلسات مكرري در خصوص آزادسازي حريم دريا در دولت در حال برگزاري است.
نبوي با اشاره به اينكه در بسياري از استان هاي شمالي متاسفانه هيچ گونه حريمي براي دريا در نظر گرفته نشده و با اينكه دسترسي به دريا يك حق عمومي است، بسياري با اختصاصي كردن سواحل، نسبت به ساخت ويلا اقدام كرده اند، گفت: اين امر قانوني نبوده و در بسياري از كشورهاي دنيا براي استفاده توريست ها، سواحل به هيچ عنوان به صورت اختصاصي در اختيار هيچ كس قرار نمي گيرد. وي با اشاره به اينكه متاسفانه بسياري دريا را حريم خصوصي خود كرده اند، گفت: آزادسازي سواحل به لحاظ ورود توريسم، هم به نفع مردم محلي و هم دولت است.