گروه شهري فاطمه ستوده: پنجمين نشست مركز آموزش همشهري با عنوان همايش روزنامه نگاري و محيط زيست روز گذشته در فرهنگسراي مدرسه برگزارشد.
در اين نشست اسماعيل عباسي روزنامه نگار باسابقه محيط زيست ذيل عنوان روزنامه نگاران و محيط زيست چالش هاي دوران گذار گفت: رويكرد روزنامه نگاران ايران به عرصه هاي دفاع از محيط زيست از پاييز سال 1371 و به طور عمده در روزنامه همشهري آغاز شد و اكنون با برخي دستاوردها در حال گذار از يك دوره حساس و تعيين كننده است.
وي گفت: در آن سالها شور دفاع از محيط زيست ومنابع طبيعي ايران و آگاهي بخشي به جامعه توسط روزنامه نگاران در بستري از آزمون و خطا و آكنده از هيجانات و گاهي داوري هاي شتابزده جريان داشت و چالش هايي را نيز برانگيخت اما در مجموع حركتي نو و شجاعانه بود.
عباسي افزود: واقعيت جامعه امروز ايران، مدرن سازي در همه عرصه ها و توسعه شتابناك شهرهاست كه انبوهي از مشكلات زيست محيطي را در پي داشته است. آلودگي هواي شهرها به ويژه تهران، تخريب گسترده جنگل ها، انقراض برخي گونه هاي زيستي و گياهي، از ميان رفتن زيستگاه هاي طبيعي حيات وحش و آلودگي منابع آب و خاك، از جمله اين پيامدهاست.
در چنين شرايطي كار مشترك كارشناسان و خبرگان حوزه محيط زيست و روزنامه نگاران مي تواند بسيار مهم و تعيين كننده باشد. اطلاع رساني درست و آگاهي بخشي جامعه درباره وضعيت محيط زيست و منابع طبيعي كشور و سوق دادن طرح هاي توسعه به بستر توسعه پايدار به عنوان يك هدف عالي پيش روي چنين تلاش مشتركي قرار دارد.
از سوي ديگر ناآگاهي بسياري از مجريان طرح هاي توسعه از اهميت مقوله محيط زيست و حفظ منابع طبيعي كشور بر بار مشكلات افزوده است، از اين رو آشنا ساختن شمار بيشتري از روزنامه نگاران با مفاهيم و ارزش هاي محيط زيست و حتي پرورش نسل تازه اي از فعالان اين حرفه با بهره گيري از ذخاير ارزشمند كارشناسي اين حوزه بسيار ضروري است.
محمدعلي اينانلو روزنامه نگار با سابقه و مستند ساز از ديگر سخنرانان اين همايش، تحت عنوان تاريخچه توجه به مسائل زيست محيطي در مطبوعات ايران گفت: اگر بخواهيم فراتر از مطبوعات نگاه رسانه اي به مسائل زيست محيطي داشته باشيم سابقه اين نوع نگاه به 25هزار سال پيش برمي گردد چرا كه اجداد ما با استفاده از سنگ نگاره ها، علاقه به محيط زيست را نشان داده اند. وي افزود: حتي اگر بخواهيم به شكل اسطوره اي نگاه كنيم مي توان در شاهنامه هم مباحث مربوط به طبيعت را به وفور ديد. حتي اگر بخواهيم نگاه ديني هم داشته باشيم آموزه هاي زرتشت و پيامبر اسلام به حفظ طبيعت تاكيد دارد.
وي با اشاره به اين حديث نبوي كه هر كس شاخ درختي را بشكند بال ملايكه را شكسته است ،گفت: اولين منطقه حفاظت شده توسط انسان در طاق بستان كرمانشاه بوده است. در حجاري هاي طاق بستان چگونگي نگهداري از حيوانات و حفظ طبيعت حك شده است. اين كار اجداد ما دقيقا مثل همين هدف امروزي روزنامه نگاران است كه براي كمك به بقاي طبيعت  تلاش مي كنند.
وي در پايان افزود: خيلي از روزنامه ها به تبعيت از مد روز صفحه اي به محيط زيست اختصاص مي دهند، اين در حالي است كه خبرنگاران اين روزنامه بدون آگاهي در اين زمينه فعاليت مي كنند كه اين كاري نادرست است. مهندس هادي حيدرزاده مشاور شهردار تهران نيز در اين همايش با اشاره به ارتباط درون سازمان و بيرون سازمان كه معمولا روابط عمومي ها عهده دار آن هستند، گفت: كلان شهر پيچيده تهران مديريت شايسته اي را مي طلبد اما تهران با بحران هاي مختلفي روبه روست كه از جدي ترين آنها بحران هاي زيست محيطي است.
وي با ذكر آمارهايي مربوط به آلودگي هواي تهران تصريح كرد: طبق گزارش سازمان ملل، تهران روستاي بزرگي است در نتيجه مديريت دشواري را مي طلبد اين مديريت شهري نيازمند ارتباط با شهروندان از طريق رسانه هاست، رسانه ها بايد بتوانند با انعكاس فعاليت هاي مديريت شهري و نيز اولويت هاي شهروندان در درخواست از مديران، فرصت فرهنگ سازي را فراهم آورند و در مديريت بحران هاي زيست محيطي و اطلاع رساني براي فراهم آوردن مشاركت شهروندان در حل مشكلات زيست محيطي تلاش كنند. اگر بپذيريم كه مهمترين موضوعات هزاره سوم، محيط زيست است كه بايد مورد توجه جدي رسانه ها قرار گيرد اين موضوع را هم بايد بپذيريم كه بايد به محيط زيست به عنوان يك مقوله تخصصي نگاه شود نه به عنوان زير شاخه اي از موضوعات اجتماعي.
دكتر عبدالله گيويان، مدير مركز مطالعات و امور رسانه اي همشهري نيز در خصوص ضرورت روزنامه نگاري مردم نگارانه، حافظه جمعي و محيط زيست گفت: محيط زيست در حافظه اجتماعي مردم جايگاه مناسبي ندارد اگر مي خواهيم معناي محيط زيست را نزد مردم تغيير دهيم لاجرم بايد شناخت دقيقي از جايگاه آن تدارك ببينيم و به شكلي مناسب به ترميم حافظه جمعي بپردازيم. يكي از اصلي ترين نيازهاي ما براي تغيير جايگاه محيط زيست، توجه و بهره گيري از روزنامه نگاري مردم نگارانه است.
وي با تشريح خاستگاه توجه به محيط زيست گفت: توجه به محيط زيست در شكل جهاني و كنوني از نتايج مدرنيسم متأخر و پست مدرنيسم است و از مسائل دوران گذار نيست اما اين موضوع هنوز مسأله اصلي جامعه و دغدغه مشترك مردم و نخبگان نشده است.
وي با به دست دادن تعريفي از موضوع رسانه، ژورناليسم و محيط زيست به سه نقش محلي، ملي و جهاني رسانه اشاره كرد و گفت: در نقش محلي بايد به اسناد معناي خانه به محيط زيست و ايجاد تعلق خاطر نسبت به آن تكيه كرد. در نقش ملي نيز محيط زيست به مفهوم، ايجاد معنا و حس مشترك نه تنها نسبت به نمادهاي طبيعي بلكه نسبت به زيست بوم هاي متفاوت و فرهنگ آنهاست. چرا كه طيف بدون مردم مثل بهشت خالي از نيكان است. در نقش جهاني نيز، روزنامه نگاران بايد در اصلاح تصوير ايران بكوشند.وي در خصوص روزنامه نگاري مردم نگارانه خاطرنشان ساخت: اين نوع روزنامه نگاري ما را به بطن خرده فرهنگ هاي بومي مي برد از اين ديدگاه بايد به اين نوع روزنامه نگاري زاويه مردمي كه با آن زندگي كرده اند نگريست.
اين نوع روزنامه نگاري مي تواند فهم مشتركي بين بوميان مناطق مختلف و ديگران ايجاد كند. علاوه بر آن، اين نوع روزنامه نگاري ادعاي بي طرفي و خنثي بودن ندارد.
دكتر جمال معيني دبير كل جبهه سبز ايران با ذكر دشواري هاي ايجاد تشكل هاي زيست محيطي در ايران گفت: با شروع انقلاب عده اي نوع نگاه به مسائل زيست محيطي را نگاه بورژوا مي دانستند اما در دهه شصت اين نگاه تا حدي تغيير كرد كه در پي آن زمينه مساعد را براي تشكيل جبهه سبز فراهم ساخت.
وي تأكيد كرد: بايد خبرنگاران حوزه محيط زيست مسائل و موضوعات مرتبط با محيط زيست را به خوبي بشناسند تا دچار افراط و تفريط نشوند. اولين توقع از رسانه ها انعكاس اخبار درست و بجا و نقد منصفانه و آگاهانه است.
وي ضمن استفاده از ورود برخي واژه ها به حيطه روزنامه نگاري محيط زيست در سالهاي اخير گفت: اگر اشتراك در لحن را به معناي اشتراك در معنا در نظر بگيريم دچار اشتباه مي شويم. براي نمونه واژه GO به اين معناست كه در اصل به معناي تشكلي است كه شهروندان آن را به وجود آورده باشند و اين تشكل بايد ركن چهارم قدرت باشد اما متأسفانه در ايران، نه شهروندان آن را ايجاد مي كنند و نه ركن چهارم قدرت محسوب مي شود.
دكتر ناصر كرمي دبير سرويس شهري روزنامه همشهري با اشاره به چگونگي شكل گيري صفحه محيط زيست در روزنامه همشهري گفت: براي قوام گرفتن اين صفحه، مشكلات زيادي بر سر راه بود كه با مرور زمان اين مشكلات تعديل شد و صفحه محيط زيست در روزنامه جايگاه خود را بازيافت.
وي در ادامه با انتقاد از اين كه بسياري از افرادي كه در اين حوزه فعاليت مي كنند آشنايي كافي با مباحث نظري محيط زيست ندارند گفت: امروز بشر در آستانه بحران محيط زيست قرار داد كه شايد در اين ميان يكي از مقصران اين بحران، ما روزنامه نگاران باشيم چرا كه موضوع را به كاهش انواع گونه ها منحصر كرديم اما كم شدن متوسط قد ايراني ها و سوءتغذيه در سالهاي اخير هم جلوه هايي از بحران محيط زيست است كه بايد مورد توجه قرار گيرد.
وي با تعريف توسعه پايدار در عرصه هاي مختلف، افزود: دولت بايد در نگره  توسعه پايدار آبشخورهاي پاك را فراهم كند.
كرمي در خصوص روشهايي كه بايد در روزنامه نگاري محيط زيست مورد توجه قرار بگيرد، گفت: يكي از وظايف خبرنگاران اين حوزه افشاگري است، افشاگري آنچه در لايه هاي پنهان قدرت مخفي است. روزنامه نگاران اين حوزه ها، ديده بان هاي زمين به شمار مي آيند كه بايد خطرات بحراني ناشي از معضلات محيط زيست را گوشزد كنند. بايد بحران هر چه كه مربوط به حيات و بقاست، اصالت قائل شد و البته در دام سانتيمانتاليسم نيفتاد. براي نمونه، ماجراي جنگل لويزان و تخريب درختان آن، جرياني كاملاً  درست و منطقي بود اما متأسفانه اين موضوع ميان هياهوهاي غيرمنصفانه گم شد.
كرمي گفت: روزنامه نگار حوزه محيط زيست بايد به مثابه يك اهرم فشار عمل كند و لزوماً  حوزه محيط زيست را به خوبي بشناسد. اين در حالي است كه امروز برخلاف اين كه صفحات تخصصي محيط زيست زياد شده اند اما كمتر خبرنگاري را مي بينيم كه با تخصص و توانايي لازم در اين صفحات مشغول فعاليت باشند.
اين نشست با پرسش و پاسخ به پايان رسيد.
چشم انداز
اين براي نخستين بار بود كه روزنامه نگاران و خبرنگاران حوزه محيط زيست زير يك سقف دور هم جمع مي شدند و به همين خاطر روزنامه نگاران شركت كننده در اين نشست علمي از مركز آموزش روزنامه همشهري تقدير كردند.
دراين نشست گفته شد، روزنامه نگاران اين حوزه ها، ديده بان هاي زمين به شمار مي آيند كه بايد خطرات بحراني ناشي از معضلات محيط زيست را گوشزد كنند.
عكس ها: جوادگلزار