چه چيزهايي در زندگي باعث عمر طولاني مي شوند؟ تئوري هاي مختلفي در پاسخ به اين پرسش وجود دارد: تغذيه سالم، ثروت و رفاه، نداشتن استرس و زندگي آسوده، خانواده بامحبت و دوستان زياد.
واقعيت اين است كه طول عمر در ميان مردم يك كشور به طور مساوي توزيع نشده است. در حقيقت برخي گروه ها در هر جامعه اي به طور ميانگين بيش از ديگران عمر مي كنند، مثلاً ثروتمندان عمر درازتري از فقيران دارند. ملت هاي هر كشور دنيا يك ميانگين طول عمر كلي دارند و ميانگين هاي ديگري نيز براي گروه هاي مختلف هر كشور بر حسب نژاد، محل زندگي، تحصيلات و حتي ميزان پايبندي به مذهب وجود دارد. اما كدام علت است و كدام معلول؟ چطور مي توان اين دو را از هم جدا كرد؟ پرسش اساسي براي پژوهشگران اين است كه چه چيز موجب اين اختلافات مي شود و چرا.
پاسخ هاي بدست آمده براي پرسش بالا، پژوهشگران را شگفت زده كرده است. يكي از عوامل اجتماعي كه محققان درباره اثر آن بر طول عمر در همه كشورها توافق دارند، تحصيلات است. مطالعات نشان داده است تحصيلات حتي از نژاد هم مهم تر بوده و اثر درآمد را بر طول عمر خنثي مي كند. ريچارد هودس، مدير مؤسسه ملي سالخوردگي آمريكا مي گويد: هر سال با بررسي هاي بيشتر و بيشتر، تأثير تحصيلات بر طول عمر روشن تر مي شود.
كارشناسان اقتصاد سلامت نيز معتقدند عواملي كه به نظر اكثر مردم بسيار حياتي مي رسند، مانند پول و بيمه سلامت، در مقايسه با تحصيلات رنگ مي بازند. پژوهشگران مي گويند مهمترين عامل براي افزايش طول عمر، ادامه تحصيلات در سنين جواني است. تنها چند سال درس خواندن بيشتر، نه تنها موجب افزايش طول عمر مي شود، بلكه وضعيت سلامت افراد را در دوران سالمندي به گونه اي چشمگير بهتر مي كند.
مسلماً اين تنها عامل مؤثر بر طول عمر نيست. مثلاً سيگار كشيدن آشكارا طول عمر را كم مي كند؛ وجود دايره وسيع دوستي و ارتباط مثبت با خانواده و دوستان به داشتن عمر سالم و طولاني كمك مي كند. شواهدي نيز نشان مي دهند افرادي كه جايگاه شغلي قدرتمند و احتمالاً كنترل بيشتري بر زندگي كاري خود دارند، سالم تر و بيشتر زندگي مي كنند. اما درباره اولويت تحصيلات شكي وجود ندارد.
مايكل گراسمن، كارشناس اقتصاد سلامت از دانشگاه نيويورك مي گويد: اگر از من بپرسيد چه چيز بر سلامت و طول عمر مؤثر است، من اول از همه تحصيلات را نام مي برم.
شواهدي به نفع درس خواندن
اولين تلاش جدي براي اثبات رابطه تحصيلات و طول عمر چنين آغاز شد: آدريانا لراز موني، فارغ التحصيل اقتصاد از دانشگاه كلمبيا در جستجوي موضوعي براي رساله دكتراي خود به مقاله اي برخورد كه تاريخ چاپ آن به 1969 ميلادي برمي گشت. در اين مقاله سه اقتصاددان به ارتباط ميان تحصيلات و سلامت پرداخته و يك پيشنهاد داده بود، آنها نوشته بودند اگر مي خواهيد سلامت خود را ارتقا دهيد بهتر است بيشتر در راه تحصيل سرمايه گذاري كنيد تا مراقبت هاي بهداشتي و پزشكي.
دكتر موني مي گويد: اين جمله مرا شديداً به فكر فرو برد. چنين پيشنهادي تنها زماني مي توانست مفيد باشد كه تحصيلات، خود، موجب سلامت بيشتر مي شد. اما دست كم دو احتمال ديگر هم وجود داشت. شايد بچه هاي بيمار به مدرسه نمي رفتند يا به خاطر بيماري از ادامه تحصيل باز مي ماندند. يا شايد تحصيلات نشانه اي از ثروت بود و چيزي كه در حقيقت باعث سلامت مي شد، همان ثروت بود. مي شد اين طور حدس زد كه والدين ثروتمند همه چيز را براي فرزندشان تأمين مي كنند كه تحصيلات يكي از آنهاست. مثلاً اين بچه ها تغذيه بهتري دارند، مراقبت هاي بهداشتي بيشتري مي بينند و طبيعي است كه بيشتر هم عمر مي كنند.
قضيه شبيه ماجراي مرغ و تخم مرغ بود. دكتر موني از خود پرسيد چطور مي توان علت ها را از معلول آنها جدا كرد؟ پاسخ اين پرسش نيز با مطالعه يك مقاله اقتصادي ديگر به ذهن او رسيد. مقاله حاكي از آن بود كه در حدود يكصد سال قبل برخي ايالات آمريكا قوانيني را تصويب كردند كه به موجب آنها كودكان اين ايالات بايد سال هاي معيني درس مي خواندند.
دكتر موني تصميم گرفت طول عمر كساني را كه اجباراً بيشتر به مدرسه رفته بودند با ديگران مقايسه كرده و ببيند مردم هر ايالت قبل و بعد از تصويب اين قوانين چقدر طول عمر داشتند. وي مي گويد: وقتي نتيجه كارم مشخص شد، جداً شگفت زده شدم. من دريافتم كه تنها يك سال درس خواندن بيشتر، موجب افزايش اميد به زندگي در سن 35 سالگي به ميزان يك سال و نيم مي شود.
پژوهش دكتر موني در مجله مروري بر مطالعات اقتصادي به چاپ رسيد و او را به استادياري دانشگاه پرينستون رساند.
البته پژوهش دكتر موني نتوانسته همگان را قانع كند. يك كارشناس اقتصاد سلامت از دانشگاه استنفورد مي گويد: اينكه تحصيلات بيشتر چرا و چگونه باعث عمر طولاني مي شود هنوز روشن نيست. به علاوه هنوز رازهاي زيادي باقي مانده است، مثلاً در دهه هاي اخير سال هاي تحصيل زنان از مردان بيشتر شده ولي مردان تقريباً طول عمري معادل زنان پيدا كرده اند.
از گهواره تا گور
به هرحال، اگرچه اكثر مردم فكر مي كنند پس از ميزان معيني تحصيل كردن، درس خواندن بيشتر ديگر كمكي به كيفيت زندگي فرد نمي كند، اما يافته ها چيز ديگري را نشان مي دهد. تأثير تحصيلات بر طول عمر هرگز نابود نمي شود.
يك توضيح محتمل كه دكتر موني و همكارانش ارائه مي دهند اين است كه مردم تحصيلكرده بهتر مي توانند براي آينده خود برنامه ريزي كنند و اهداف بلند مدت تري براي زندگي دارند. اگر اين نظريه درست باشد با آن مي توان تفاوت آمار سيگاري هاي تحصيلكرده و سيگاري هاي كم سوادتر را توجيه كرد.
ساموئل پرستن، يك جمعيت شناس از دانشگاه پنسيلوانيا مي گويد: در هر سني، احتمال مرگ و مير سيگاري ها دست كم دو برابر بيش از كساني است كه هرگز سيگار نكشيده اند. همه مي دانند كه سيگار كشيدن كشنده است اما كم سوادترها بيشتر به طرف سيگار مي روند.
دكتر اسميت، يك كارشناس ديگر معتقد است تحصيلات به مردم ياد مي دهد كه ديرتر قانع شوند. به گفته وي يك مطالعه نشان مي دهد افرادي كه تحصيلات كمتري دارند، توانايي كمتري نيز در فكر كردن به آينده زندگي خود دارند. دكتر اسميت نظرياتي چون در لحظه زندگي كنيد يا براي امروز زندگي كنيد را بدترين چيز براي سلامت مي داند!
البته دانشمندان تاكيد مي كنند كشف ارتباط بين تحصيلات و طول عمر نبايد سبب ناديده گرفتن ساير عوامل شود.
منبع: نيويورك تايمز، 3فوريه
۲۰۰۷

الميرا صديقي: شايد تا همين چند روز قبل، بزرگ ترين دغدغه گردانندگان ناسا، اين بود كه چطور مي توانند تا سال 2024 روي يكي از قطب هاي كره ماه اردوگاه بين المللي برپا كنند. اما حالا، با وجود رسوايي بزرگي كه يكي از فضانوردان با تجربه ناسا، ليزا نواك، به بار آورده است، به نظر مي رسد اولين برنامه در دستور كار اين سازمان، بايد بررسي روي وضعيت روحي و رواني مهندساني باشد كه در اين مركز، مشغول ماموريت هاي بسيار مهم هستند.
ليزا نواك، فضانورد مشهور فضاپيماي شاتل است كه دهم تير ماه سال جاري، به همراه چند تن از فضانوردان خبره ديگر، توانست از ماموريت هاي ويژه سربلند بيرون آيد. اين زن فضانورد متولد واشنگتن دي سي كه مطلقه و صاحب سه فرزند است، حالا متهم است كه بعد از ربودن رقيب عشقي خود قصد داشته او را به قتل برساند.
چند ماه قبل ليزا نواك 44ساله با مجله ليدي جورنال مصاحبه كرد و از موفقيت هاي خود در زندگي خانوادگي و فعاليت هاي فضانوردي اش گفت. آن زمان هرگز كسي حدس نمي زد كه او چند ماه بعد در حالي كه بعد از 19سال از شوهرش جدا شده بود، درگير يك ماجراي جنايي رسوا كننده شود. اين مهندس باتجربه ناسا، در حالي كه ده ها خبرنگار در اطراف دادگاه اورلاندوي فلوريدا تجمع كرده بودند، به دادگاه رفت تا اتهام ربودن زني به نام كولين شيپمن و تلاش براي قتل وي به او تفهيم شود. ظاهرا هر دو آنها با يك فضانورد مشهور به نام ويليام اوافلين در ارتباط بوده اند كه نواك زماني كه متوجه موضوع شده است تصميم گرفته رقيب عشقي خود را از ميان بردارد.
او سال گذشته كه براي ماموريت خود به ايستگاه فضايي بين المللي آماده مي شد، درگير روابط عاطفي با بيل اوفلين كه او را براي اين پرواز آموزش مي داد، شد. البته او اتهام خود را انكار كرده، اما قاضي دادگاه وي را با قرار وثيقه آزاد كرده و از وي خواسته تا از محدوده تعيين شده خارج نشود.
سربلند از ماموريت ويژه
روز شنبه دهم تيرماه جاري، فضاپيماي رفت وبرگشت ديسكاوري از مركز فضايي كندي در فلوريدا به فضا پرتاب شد. مقصد اين ماموريت با هفت سرنشين، ايستگاه فضايي بين المللي بود تا براي نخستين بار پس از فاجعه انفجار كلمبيا، سرنشينان ايستگاه فضايي را به سه نفر افزايش دهد. اين صعود شاتل كه STS-121 خوانده مي شد، به فرماندهي استيون ليندسي انجام شد و كمك خلبان مارك كلي همراه با مايكل فوسيوم، ليزا نواك، استفاني ويلسون و پيرس سلرس، وي را همراهي كردند. در طول اين ماموريت، فضانوردان با دقت شاتل را بررسي كردند تا آسيب هاي احتمالي را بيابند. آنها همچنين دستورالعمل ها و ابزارهاي جديدي را آزمايش كردند تا ايمني پرواز را افزايش دهند. ماموريت آنها نصب تجهيزاتي مهم در ايستگاه فضايي بود.
براي فضانوردان، دو راهپيمايي فضايي در نظر گرفته شده بود كه در اولين راهپيمايي وسيله اي براي جلوگيري قطع كابل قرقره نقاله بازوي روباتيك نصب شد و همچنين بازو مورد بررسي قرار گرفت تا در صورت نياز به تعمير شاتل بتوان از آن استفاده كرد. در راهپيمايي دوم كابل قرقره تعويض شد. اين راهپيمايي مهم ترين راهپيمايي بود. ليزا نواك كارشناس ارشد مهندسي هوانوردي در اين سفر به عنوان متخصص و يكي از كساني بود كه لئوناردو را با استفاده از بازوي روباتيك به ديسكاوري منتقل كرد تا همه چيز براي بازگشت آماده باشد.
او و استيفون ويلسون خانم هايي كه در اين سفر حضور داشتند در اين ماموريت اولين تجربه فضايي خود را داشتند. آنها عضو انجمن فضانوردان بودند و چون تجربيات كافي و آمادگي داشتند توانستند در ماموريت شركت كنند.
نواك پس از اين سفر موفقيت آميز اكنون پس از ماه ها نام خود را بار ديگر بر زبان ها انداخته است؛اما اين بار نه به خاطر افتخاراتش بلكه به اتهام اقدام به قتل.
حمايت ناسا از كارمندان
در حالي كه رسوايي عمل عجيب اين زن فضانورد كه با پيدا شدن وسايل خطرناك در اتومبيلش امكان وقوع قتل توسط وي تائيد شده است، خانم شانا ديئل از مديران ارشد ناسا گفته كه اين سازمان علاوه بر بررسي بيشتر وضعيت كاركنانش از آنها حمايت مي كند و خواستار بررسي همه جانبه ماجراست. وي كه از پيش آمدن چنين موضوعي در پيشرفته ترين مركز مهندسي فضا در دنيا اظهار تاسف مي كرد، عنوان كرده كه وقوع اين اتفاق مي تواند بر اثر فشار كاري بسيار بالاي اين زن فضانورد بوده باشد. وي با تاكيد بر آنكه اين موضوع حتما قابل بررسي است بار ديگر وجود مهندسان خبره در اين سازمان را قابل افتخار خواند و به ركورد بيشترين راهپيمايي فضايي توسط سونيتا ويليامز- فضانورد زني كه در ايستگاه بين المللي فضايي به سر مي برد- اشاره كرد.
با اين حال و علي رغم اينكه سخنگوي آژانس فضانوردي آمريكا (ناسا) در واكنش هاي اوليه به اين خبر، تاكيد كرد كه تمام فضانوردان ناسا، بسيار جدي مورد آزمايش روانشناسي و جسمي  براي تاييد صحت و سلامتشان قرار مي گيرند، ولي ناسا زندگي شخصي و خصوصي پرسنل آژانس را پيگيري نمي كند، مقامات ناسا به تازگي اعلام كرده اند در روند معاينات روانشناختي كاركنان خود بازنگري خواهند كرد.
شانا ديئل از مديران ارشد ناسا چند روز قبل، اعلام كرد اين سازمان قصد دارد از كارايي معاينات روان شناختي و خدمات مشاوره خود به فضانوردان مطمئن شود. بعضي از روانشناسان با اشاره به فشار زياد شغلي فضانوردان، اين حادثه را ناشي از اختلال رواني مرتبط با نوع فعاليت كاري نواك عنوان كرده اند.