Hamshahri Newspaper

و كشتي همچنان به راهش ادامه مي دهد
مسعود پويا: سال ها با سينماي عامه پسند هند با ديدگاهي تحقيرآميز برخورد شده است. سينمايي با مضامين پيش پا افتاده و انواع و اقسام باج دادن به تماشاگر؛ آن هم تماشاگري كه سطح توقعش از سينما چيزي فراتر از عاشقانه هاي آبكي و سكانس هاي طولاني رقص و آواز نيست.اين تصوري است كه سال ها در مورد باليوود وجود داشته است. البته انبوه انتقادهايي كه از فيلم هاي هندي صورت گرفته، كمترين تاثيري در مخاطب اين سينما نداشته است.جالب اينكه در سال هاي اخير شاهد گسترش طيف مخاطبان باليوود نيز بوده ايم. اگر در گذشته جداي از هند، كشورهاي آسيايي مخاطبان باليوود محسوب مي شدند، حالا حتي اين سينما در كشورهاي اروپايي هم مشتريان پر و پا قرصي يافته است.اينكه چگونه فيلم هايي كه براي ذائقه هندي ساخته مي شوند، در كشورهاي اروپايي هم مخاطب مي يابند، نكته مهمي است.همچنان كه حضور كارگردانان هندي در كشورهاي صاحب سينما، قابل تامل است؛ فيلمسازاني چون
شكار كاپور، ام. نايت شامالان، ميرا ناير، گوريندر چادهار كه در آمريكا و انگلستان فيلم مي سازند؛ آن هم فيلم هاي متعلق به جريان اصلي و نه توليدات كم هزينه مستقل.

چندي پيش روزنامه ديلي استار درباره توليد فيلم هاي هندي نوشت: در هند، هر روز سه فيلم ساخته مي شود و مردم اين كشور با علاقه و عشق به تماشاي فيلم ها مي نشينند.
در واقع پس از كارخانه عظيم روياسازي (هاليوود) اين باليوود است كه با بيش از 900 فيلم توليد سالانه يكي از بزرگترين توليد كنندگان سينمايي جهان به شمار مي آيد.
بديهي است كه با اين ميزان توليد سالانه، نمي توان تنها به تماشاگران داخلي اكتفا كرد. هندي ها تماشاگران پيگير و علاقه مندي نسبت به محصولات سينماي كشورشان هستند ولي محصولات باليوود سال هاست كه در خارج از مرزهاي هند نيز مشتريان
پرو پا قرصي دارد؛ مشترياني كه دامنه اش از مرزهاي آسيا هم فراتر رفته است به طوري كه هاليوود اكنون باليوود را رقيب خود مي داند. برخي از فيلم هاي هندي توجه تماشاگران اروپايي را هم به خود معطوف كرده اند. شايد كمي عجيب به نظر برسد ولي در سال هاي اخير كشوري چون آلمان چنان توجه اش به فيلم هاي هندي جلب شده كه نگراني صاحبان صنعت فيلمسازي آمريكا برانگيخته شده است. فيلم هاي هندي همچنان با زماني حدود سه ساعت و همراه با كليپ هاي متعدد ساخته مي شود. هر چند در دل اين سينما، بعضاً شاهد تجربيات متفاوت و ارزشمندي نيز هستيم؛ تجربه هايي كه در جشنواره هاي بين المللي حضور مي يابند و سازندگانشان را به نوعي مي توان فرزندان خلف فيلمسازاني چون ساتيا جيت راي و مرينال سن دانست.
گرچه سينماي هند از دهه نود به بعد با شتاب به سوي غربي شدن و پيروي از الگوهاي سينماي غرب پيش رفت ولي با اين همه باليوود همچنان اصالت هندي خود را حفظ كرده است.در باليوود بازسازي فيلم هاي مشهور و موفق غربي امري متداول است ولي با وجود كپي شدن فيلم ها، همواره كوشيده مي شود نسخه هندي منبع اقتباس، ساخته شود. يك نمونه واضحش بازسازي فيلم مشهور لوليتا ست با ايجاد تغييراتي در داستان از جمله بالا بردن سن لوليتا و تغيير نوع رابطه او با مرد داستان مقابل دوربين رفته است.در شرايطي كه هاليوود اغلب كشورهاي صاحب سينما را از پا درآورده و سالن هايشان را تسخير كرده است، باليوود نه تنها مخاطب خود را حفظ كرده كه دائماً در حال گسترش تماشاگران خود در ديگر كشورهاي جهان است.
در ساخته هاي متأخر سينماي هند نمي توان پيشرفت هاي فني و تكنيكي كارگردانان باليوود را ناديده گرفت. چنانكه در برخي از اين فيلم ها ديگر حتي از آن اغراق هايي كه زماني جزء جدايي ناپذير از آثار هندي به شمار مي آمد هم چندان خبري نيست؛سينمايي كه گرچه همچنان بر مداري مبتني بر خواست و سليقه تماشاگر عام مي گردد ولي مدتي است كه حتي از سوي جدي ترين محافل و حتي نشريات سينمايي هم جدي گرفته مي شود. نقطه اوج اين توجه را مي توان در پرونده ويژه اي كه نشريه معتبر فيلم كامنت درباره سينماي هند منتشر كرد مشاهده كرد. حالا نويسندگان و منتقدان غربي دور از نخبه گرايي روشنفكرانه و بدون آن نگاه تحقير آميز و از بالا، سينماي هند را به عنوان پديده اي غيرقابل انكار بررسي مي كنند.
سينماي عامه پسند هند حالا با تحليل هايي مهربانانه تر مواجه مي شود.
چنانكه منتقد فيلم كامنت محصولات باليوود را اين چنين توصيف مي كند: براي تماشاي يك فيلم هندي بايد آماده شويد، راحت و بي دغدغه بنشينيد و در زماني طولاني صبوري پيشينه كنيد، چرا كه فيلم هاي باليوودي نسبت به زمان استاندارد فيلم هاي غربي بسيار طولاني هستند و از حداقل 160 تا 225 دقيقه متغير است. تمام ويژگي هايي كه در نگاه يك غربي ملال آور يا حتي مشمئز كننده اند، در نهايت براي پر كردن اين زمان طولاني دستمايه كار سازندگان اين فيلم هاست. خط مركزي و اصلي روايت تقريباً هميشه از تعدادي زير مجموعه روايتي تشكيل شده كه هر كدام اهميتي جداگانه دارند. فيلم ساختماني چند وجهي دارد و دربرگيرنده عوامل افزودني و مقداري آتراكسيون شامل يك داستان عاشقانه، يك خط كمدي، چند صحنه پرحادثه و زد و خورد و چند سكانس معروف موزيكال است كه همه به صورتي به خط اصلي روايت متصل و در هم مي پيچند و مسير روايي را شكل مي دهند. در حالي كه سينماي هنگ كنگي از طريق محدوديت عميق و فشردگي كار مي كند، باليوود از طريق وسعت بخشيدن و گسترش در كليه سطوح به هدف مي رسد. يك منتقد هندي دليل توفيق تجاري و رسيدن به مخاطب انبوه محصولات باليوود را چنين ارزيابي مي كند: سينماي عامه پسند هند هرگز اصول زيبايي شناسي هاليوود را مبني بر ارائه يك واقع گرايي محض و منسجم و زدن هر ترفندي براي رسيدن به اين واقع گرايي، نپذيرفته و شايد همين رمز موفقيتش باشد.
فيلم هاي هندي گرچه در سال هاي اخير از نظر سر و شكل شبيه محصولات غربي شده اند ولي همچنان به فرهنگ اين سرزمين وفا دارند و از نظر اصول زيبايي شناسي و شيوه روايت از همان الگوهاي آشنايي كه تماشاگر هندي به آن خو كرده، تبعيت مي كنند.
سينماي عامه پسند هند با انبوه توليدات سالانه اش بدون اتكا به ياري دولت و تنها به واسطه تماشاگران گسترده اش به حيات خود ادامه مي دهد و اين نكته بسيار مهمي است. درست گفته اند كه محصولات هندي با تمام پيش و پا افتادگي شان با مخاطب وسيع و گسترده خود ارتباط بلاواسطه برقرار مي كنند و به همين خاطر نه تنها سينماي آمريكا تهديدي براي صنعت فيلمسازي هند محسوب نمي شود كه حتي برعكس اين هاليوود است كه از گسترش مخاطبان باليوود نگران به نظر مي رسد.