بيماري هاي حجاج در سال گذشته
گرفتاريهاي تنفسي بيشترين بيماري گزارش شده در ميان زائران ايراني خانه خدا است، در حالي كه در طي سال هاي گذشته، به سبب استفاده از واكسن، موردي از مننژيت در حجاج ايراني مشاهده نشده است. همچنين بر اساس آخرين گزارش بيماريابي زائران حج تمتع، پارسال موردي از آنفلوآنزاي پرندگان، تب خونريزي زا، مسموميت غذايي و بيماريهاي واگيردار نظير گال(جرب) در ميان حجاج ديده نشد. بر اساس اين گزارش، پارسال بيماريهاي قلبي در 5 درصد، فشار خون در ??درصد و ديابت در 8 درصد، گاستريت (ورم معده) در 7 درصد، بيماريهاي رواني در يك درصد، ايجاد حالت فراموشي در حجاج سالخورده در 16/0درصد و اختلالات اسكلتي عضلاني در ??درصد از زائران ايراني شناسايي و درمان شد. در اين سال، سرماخوردگي در ??درصد، عود سينوزيت در 8 درصد، سندرم قطع دارو در معتادان در 004/0درصد، شكستگي استخوان در 18/0درصد، پيچ خوردگي پا در 81/0درصد، سر خوردن در 45/0درصد، تصادف در 13/0درصد،  سقوط از پله برقي در 17/0درصد و سوختگي با آب داغ در 6/0درصد زائران ديده شد.

هر ساله وقتي به استقبال حاجياني مي رويم كه از اين سفر معنوي بازگشته اند، از بيشتر آنها حرف هايي مي شنويم درباره اين كه چقدر همه آنجا سرما خورده بودند يا خبرهايي از مسموميت غذايي زائران ديگر كشورها يا زير دست و پا افتادن تعدادي در مراسم رمي جمرات. با اين توصيف به نظر مي رسد سفر حج ويژگي هايي دارد كه نظارت و همراهي دقيق پزشكان را مي طلبد. تيم پزشكي حج چه كارهايي براي كم كردن اين مشكلات انجام مي دهد؟ زائران خانه خدا بايد پيش از سفر، حين سفر و بعد از آن به چه نكاتي توجه كنند؟ اين ها محور سؤالاتي است كه از دكتر سيد منصور رضوي، مسئول بهداشت و درمان زائران ايراني حج تمتع مي پرسيم.
***
* از يك سؤال نسبتا شخصي شروع كنيم. حج براي مردم عادي سخت تر است يا پزشكان كاروان ها؟
- نمي  شود منكر اين قضيه شد كه پزشكان و كارشناسان بهداشتي ما براي حفظ سلامت زائران در حج متحمل استرس و نگراني هاي زيادي مي شوند، اما زائران خانه خدا هم در اين مدت با شرايط سخت و پر استرسي روبه رو هستند. اعمال حج واقعا سخت است. درست است كه اين اعمال را كسي براي انسان مقرر كرده كه به ظرفيت ها و توانايي هاي انسان كاملا واقف بوده، اما يادمان باشد كه براي انجام اين امور بايد از هر جهت آمادگي و استطاعت داشت. استطاعت فقط جنبه مادي ندارد. بايد همه جنبه هاي آمادگي را داشته باشيم، اعم از معنوي، جسمي و فرهنگي. همچنين آمادگي مقابله با اين استرس ها را.
* مگر حج استرس هم دارد؟
- اصلا وضعيت استرس زاست. همين كه فرد از خانواده و محيط آشناي هميشگي اش جدا شده، خودش يك عامل استرس است. عادات روزمره فرد مثل عادات غذايي هم در اين مدت تغيير مي كند كه اين باز نوعي تنش به وجود مي آورد. يك مقدار هم وسواس درست انجام دادن اعمال هم هست كه به نگراني هاي فرد اضافه مي كند.
* تيم پزشكي حج براي كم كردن اين استرس ها چه كرده است؟
- با روحانيون محترم كاروانها صحبت كرديم و از آنها خواستيم اعمال را براي حاجيان سخت جلوه ندهند و استرس آنها را اضافه نكنند.
* همكاري آنها چطور بود؟
- خيلي عالي. ما حتي از آنها خواستيم برخي از نكات بهداشتي را به جاي ما براي مردم باز كنند. چون مردم از آنها حرف شنوي بهتري دارند. طي جلسات متعدد قرار بر اين شد درباره رعايت حقوق همديگر با حاجيان صحبت كنند. به اين ترتيب هم نظم بيشتري خواهيم داشت و هم از سوانح و حوادث جلوگيري كرده ايم. جزوه كوچكي به نام سخني با روحانيون را هم در اين باره تهيه كرده ايم. واقعا تاثير خوبي داشته است.
* برنامه هاي تيم خودتان براي آموزش چه بوده است؟ چه چيزهايي آموزش داده ايد؟
- برنامه هاي ما از قبل از اعزام زائران شروع مي شود. درباره نكاتي كه بايد در هر مرحله رعايت كنند. از موقع بستن بار و وسايل شان تا ويژگي هاي زندگي دسته جمعي، توصيه هاي تغذيه اي، نكات بهداشتي در مورد حج عمره و تمتع، در ايام تشريق و به همين ترتيب تا پايان سفر. همه اينها را در قالب كلاسهاي آموزشي، همزمان با آموزش اعمال و مناسك به آنها ارائه مي دهيم. يك جزوه مفصل به نام سلامت در حج هم تهيه شده و از پزشكان خواسته ايم در طول سفر، هر بار يك يا دو صفحه آن را آموزش دهند.
* كساني كه بيماري خاصي دارند، چطور؟ براي آنها برنامه هاي بيشتري نداريد؟
- قسمت مهم كار ما اتفاقا همين جاست. همه افراد قبل از اعزام ويزيت مي شوند و سابقه پزشكي و بيماري هايي كه دارند، به دقت بررسي مي شود. اگر لازم باشد، آزمايش هاي بيشتري براي تعيين وضعيت فعلي آنها انجام مي دهيم. در اين صورت مي توانيم بفهميم كسي كه ديابت دارد يا سابقه اي از بيماري قلبي دارد، الان آمادگي اين سفر سنگين و استرس هاي آن را دارد يا نه. مثلا براي بيمار قلبي تست ورزش درخواست مي كنيم. كسي كه تست ورزش او مشكل دارد، واقعا نمي تواند فعاليت هاي سنگين حج را به راحتي انجام دهد. اگر مورد مشكوكي به بيماري هاي ديگر بود هم باز غربال گري مي كنيم. مثلا به تشخيص پزشك ممكن است تست اعتياد هم خواسته شود كه اگر مثبت باشد، از اعزام فرد جلوگيري كنيم.
* پس كساني را كه بيماري شديد دارند، نمي بريد؟
- اتفاقا اين طور نيست. ما حتي بيماران دياليزي را هم از اين سفر محروم نمي كنيم. تصورش را بكنيد، مريضي را كه هفته اي سه روز بايد براي او آمبولانس بگيريم و ببريم بيمارستان تا دياليز شود. اين براي ما كار واقعا سخت و طاقت فرسايي است و ما اين سختي را به جان مي خريم. اما اين مريض تا حدودي شرايط كنترل شده اي دارد و مي تواند، حالا با همه اين سختي ها، اعمالش را انجام دهد. اين مريض ها را ما تحت عنوان افراد پرخطر قبل از سفر شناسايي مي كنيم. آمدن اين افراد محدوديتي ندارد، البته فرد معتاد را نمي بريم.
* چه بيماراني را جزء بيماران پرخطر مي شناسيد؟
- ديابتي ها، افرادي كه فشار خون بالا دارند، دياليز مي شوند يا بيماري كبدي كنترل شده دارند. البته خانم ها و جانبازان محترم را هم جزء افراد پرخطر يا حداقل در معرض خطر طبقه بندي مي كنيم، به دليل ويژگي هاي خاصي كه دارند. پزشكان ما موظف هستند به اين افراد بيشتر توجه داشته باشند و در طول ايام حج، قبل از اين كه مشكلي به وجود بيايد و آنها بخواهند به پزشكان مراجعه كنند، خود پزشكان سراغ شان بروند و ويزيت شان كنند.
* كشورهاي ديگر هم براي حاجيان شان از اين كارها مي كنند؟
- راستش را بخواهيد ما اجازه بازديد از ساير كاروان ها را نداريم. نمي دانيم آنها چه مي كنند. البته معلوم است كه كشور به كشور وضع فرق مي كند. مثلا لبناني ها يا مالزيايي ها وضع بهتري دارند تا برخي كشورهاي آفريقايي. اما اگر بخواهيم خودمان را با خودمان مقايسه كنيم، وضع مان نسبت به 10 سال قبل واقعا فرق كرده. مي توانم بگويم حتي انقلابي در شرايط حج ما اتفاق افتاده است.
* اين انقلابي كه مي گوييد خيلي جالب است. چه مسائلي اين قدر فرق كرده كه آن را انقلاب مي ناميد؟
- از وضع غذاها بگيريد تا وضع مسكن و شرايط بهداشتي. به عنوان مثال درباره اسكان، ما قبل از اعزام حاجيان هتل ها را ارزيابي مي كنيم، يك چك ليست داريم كه بعد از بازديد، بر اساس آن به هر هتل امتياز مي دهيم. همه جاي هتل را زير و رو مي كنيم. اگر مشكلاتي داشت، به مسئولان هتل تذكر مي دهيم. مثلا مي گوييم اينجا نياز به سم پاشي دارد. آنها هم فورا خواسته هاي ما را اجرا مي كنند. اصلا از ما، به عنوان كساني كه اشكالات محيط را مي گوييم، استقبال مي كنند. البته وضع در عربستان هم خيلي خوب شده. از بيست سال پيش به اين طرف خيلي كار كرده اند. همين به ما امكان داده تا ما هم متناسب با آن خودمان را بالا بكشيم.كار ديگري كه مي كنيم اين است كه عملكرد كاروان ها، آشپزخانه ها، پزشكان و ساير موارد را بررسي مي كنيم و آنها را رتبه بندي مي كنيم. رتبه ها را به سازمان حج و زيارت معرفي مي كنيم تا بدترين گروه براي سال ديگر دعوت به همكاري نشود و بهترين گروه هم تشويق شود.
* با اين توصيفي كه شما مي كنيد، آدم فكر مي كند آنجا خبري از بيماري و ناراحتي نبايد باشد!
- يادمان نرود كه حاجيان هم گروهي از مردم همين جامعه اند. انواع بيماري هاي واگير و غيرواگير در بين شان هست، همان طور كه در جامعه معمول ايران هست. مراقبت هاي ما شايد از شيوع برخي بيماري ها كم كند يا عوارض شان را تخفيف بدهد. اما به علت تراكم جمعيت در حج و شرايطي كه دفاع بدن را كم مي كند، مثل استرس يا تغيير آب وهوا، شيوع عفونت هاي دستگاه تنفس مانند سرماخوردگي خيلي زياد است. همچنين احتمال همه گيري عفونت ها در اين جمعيت متراكم بيشتر مي شود.

بچه هاي كوچك خطر تومورمغزي را
بالا مي برند!
تحقيقات نشان داده است بچه هاي بزرگتر در خانواده هايي كه پر از بچه هاي قد و نيم قد ديگر است، خطر ابتلا به برخي تومورهاي مغزي را بيشتر دارند و اين خطر در فرزندان كوچكتر همين خانواده ها وجود ندارد!به گزارش خبرگزاري رويترز محققان با بررسي بيش از 13 هزار كودك در خانواده هاي مختلف به اين نتيجه رسيده اند. آنها بچه هاي مبتلا به تومورهايي از قبيل همانژيوما، نوروبلاستوما و اپانديموما را از لحاظ سن، سابقه خانوادگي، شرايط جسمي و نيز تعداد خواهران و برادران كوچكتر و بزرگتر از خودشان بررسي كردند و دريافتند بيشتر بچه هاي مبتلا 4 تا يا بيشتر، خواهر و برادر كوچكتر از خودشان داشتند.
محققان آلماني مركز پژوهش هاي سرطان هايدلبرگ، مجري اين پروژه، گفته اند اين اختلاف را شايد بتوان به تأثير بيماري هاي عفوني در بروز تومورهاي مغزي نسبت داد.
آلزايمر قابل تشخيص شد
تا پيش از اين براي تشخيص آلزايمر تنها كاري كه مي توانستيم بكنيم، اين بود كه با ديدن چند علامت، و نبودن چند علامت ديگر، بگوييم ساير بيماري ها را ندارد، پس آلزايمر دارد. اما به تازگي روش جديدي براي شناسايي بيماران مبتلا به اين بيماري پيشنهاد شده است. روش جديد را محققان دانشگاه كرنل ارائه داده اند و آن گرفتن يك نمونه از مايع نخاعي افراد مشكوك به بيماري است. آنها مي گويند در مايع نخاعي افراد مبتلا به آلزايمر نوعي خاص از تركيبات پروتئيني وجود دارد كه در افراد سالم نيست.
خبرگزاري آسوشيتدپرس گزارش كرده است اين محققان براي انجام مطالعه خود از 32 بيمار فوت شده، نمونه مايع نخاعي تهيه كردند و بيش از 2000 نوع پروتئين را در آن شناسايي كردند تا بتوانند انواع مختلف پروتئين هاي موجود در نمونه هاي اين بيماران را با ساير افراد مقايسه كنند. بررسي ها نشان داد نمونه بيماران، الگويي شامل 23 نوع پروتئين  مختلف دارد كه با افراد سالم فرق مي كند. اين محققان در كنفرانس سالانه بيماري هاي اعصاب گفته اند تهيه اين نمونه و شناسايي اين 23 پروتئين در آن كار بسيار راحتي است و تمام آزمايشگاه هاي عادي مي توانند آن را به راحتي انجام دهند. البته آنها اين نكته را هم اضافه كرده اند كه اين آزمايش هنوز در مرحله تحقيقاتي است و براي استفاده گسترده از آن بايد آزمايش هاي بسيار بيشتري روي آن انجام شود.محققان مي گويند هم اكنون 5/4 ميليون نفر در آمريكا به آلزايمر مبتلا هستند و پيش بيني مي كنند كه تعداد آنها تا سال 2050 بسيار بيشتر و نزديك 3 برابر شود.
هورمون مردانه با وزن بالا و پايين مي شود
مردان كه وزنشان بالا مي رود، مقداري از تستوسترون، يا همان هورمون مردانه شان را از دست مي دهند؛ اما در عوض در دختراني كه چاق مي شوند، مقدار تستوسترون زياد مي شود. آسوشيتدپرس اين خبر را به عنوان عجيب و غريب ترين يافته هاي دانشمندان درباره تأثيرات چاقي بر بدن انسان گزارش كرده است.
مجله متابوليسم و آندوكرينولوژي باليني هفته گذشته دو مقاله جداگانه در اين زمينه چاپ كرده است: اولي درباره اثر چاقي بر تستوسترون مردان بالغ است و مي گويد بالا رفتن وزن هم مثل بالا رفتن سن، ترشح هورمون را كم مي كند. به اين ترتيب كه 5/13 كيلو چاق شدن، به اندازه 10 سال پير شدن تستوسترون مردان را از آنها مي گيرد. اين حاصل مطالعه محققان دانشگاه نيوانگلند بر روي 1600 مرد است. كم شدن اين هورمون در اين مردان مي تواند علاوه بر مشكلات زناشويي، باعث ضعف و تحليل عضلات و نيز شكنندگي استخوان ها شود.اما مطالعه دوم كه كار دانشمندان مركز مطالعات ويرجينيا بر روي بيش از 100 نوجوان است، مي گويد دختراني كه در سن بلوغ اضافه وزن دارند، 2 تا 9 برابر بيشتر از هم سن و سال هايشان تستوسترون دارند. اين هورمون اضافه، هم مي تواند روند بلوغ اين دختران را مختل كند و هم باعث پرمويي و بالا رفتن خطر بروز بيماري ديابت در آنها شود.
ارتباط سرفه و افسردگي
سرفه آدم كه زياد شود و طول بكشد، روحيه اش را هم مي بازد و افسرده مي شود. محققان مي گويند سرفه  هاي مزمن و طولاني مدت ممكن است باعث افسردگي شود.
خبرگزاري رويترز كار محققان مركز پژوهش هاي مونته فيور در نيويورك را چنين گزارش كرده است كه آنها 100 بيمار را انتخاب كردند، بيماراني كه به دلايل گوناگون سرفه مي كردند و به خاطر همين مشكل به درمانگاه مراجعه كرده و تحت درمان بودند.
همه اين بيماران به پرسش هاي يك آزمون روان پزشكي پاسخ دادند كه معلوم مي كرد آيا افسردگي دارند يا نه. اين آزمون طوري طراحي شده  كه امتياز 16 به بالا نشانه اي از افسردگي به حساب مي آيد.جمع بندي اين آزمون ها نشان داد كه 53 درصد اين بيماران درجاتي از افسردگي دارند و برخي از آنها هم نيازمند درمان اند. ميانگين امتياز كسب شده بيماران در اين مرحله 3/18 بود.
اما در مرحله بعدي، يعني سه ماه بعد كه ديگر تقريبا همه آنها تا حدي از شر سرفه راحت شده بودند، باز هم پرسش هاي همان آزمون را پاسخ دادند. محاسبات نشان داد اين بار ميانگين امتيازات كسب شده فقط 4/7 است و اين يعني يك تفاوت كاملا معنادار. يعني سرفه بدجوري كيفيت زندگي فرد را پايين مي آورد و با بهبود آن وضعيت رواني فرد هم بهتر مي شود. مجريان اين طرح به پزشكان توصيه مي كنند براي سلامت رواني بيماراني كه به هر دليل زياد سرفه مي كنند هم فكري كنند.