|
بررسي اضطراب و مهار فشارهاي رواني
دلشوره دارم!
رامين كريمي
|
|
|
همه ما در برهه اي از زمان، زبانمان بند آمده، ضربان قلبمان افزايش يافته، برانگيخته شده ايم يا به بياني واضح تر احساس اضطراب كرده ايم. شيوع و رواج اين اختلال در مقاطع مختلف تحصيلي يعني از زماني كه كودك هفت ساله اي در مدرسه، براي مادر بي تابي مي كند تا زماني كه به عنوان يك دانشجو آماده ارائه يك كنفرانس مي شود، به چشم مي خورد.
اضطراب يعني چه؟
همان طوري كه مي دانيد هيجانها، بيشتر واكنش هايي زيست شناختي هستند كه بدن را براي عمل خاصي مثل دويدن يا جنگيدن به تحرك واداشته و توسط دستگاه عصبي خودمختار عمل مي كنند. اضطراب نيز نوعي هيجان است، هيجاني با تظاهرات جسماني چون تعرق، تپش قلب، خشك شدن دهان، رنگ پريدگي و... كه بر اثر ترشح هورمون هاي آدرنالين و نور اپي نفرين از غده فوق كليوي به وجود مي آيند.
چه هنگام مضطرب مي شويم؟
اضطراب در واقع، پاسخي طبيعي به يك موقعيت غيرطبيعي است. اگرچه گاهي اوقات هم فرد در تعريف موقعيت غيرطبيعي دچار اشكال و گمراهي مي شود؛ مانند زماني كه افكار غيرمنطقي در مورد شركت در جلسه امتحان يا تميزي دستهايش دارد كه اين موارد را مي توان با روان درماني و مشاوره از بين برده يا تقليل داد.طلاق، مشاجرات خانوادگي و مشكل با خانه يا مدرسه، همه و همه مي توانند منجر به اضطراب شوند.فشاري كه اضطراب در تروما يا ضربات روحي، رواني ناشي از يك واقعه ناگوار بر فرد تحميل مي شود، گاهي به قدري شديد خواهد بود كه ممكن است فرد را ماهها يا سالها به خود مشغول كند.
برخي مواقع نشانه هاي خارجي آشكاري از جراحت فيزيكي وجود ندارد اما خسارات هيجاني جدي، ايجاد مي شود. براي افرادي كه موقعيتي آسيب زا را تجربه كرده اند، بروز واكنش هاي شديد هيجاني، طبيعي است. شناخت پاسخ هاي طبيعي به اين وقايع ناهنجار مي تواند شما را در كنار آمدن مؤثر با احساسات، تفكرات و رفتارتان و قرار گرفتن در مسير بهبودي ياري نمايد.
پس از يك حادثه
ضربه رواني و عدم پذيرش، پاسخ هايي است كه به حوادث ناگوار، به ويژه كمي بعد از وقوع داده مي شود. هم شك و هم انكار هر دو واكنش هاي حفاظتي طبيعي به شمار مي آيند. شك نوعي ناآرامي ناگهاني و غالباً شديد از حالات هيجاني است كه ممكن است شما را دچار گيجي و بهت كند. انكار يعني اين كه شما در مورد يك واقعه بسيار فشارزا، آگاهي تان را از دست بدهيد و يا كاملاً تجربه آن را منكر شويد. ممكن است به طور موقتي، احساس بي حسي يا قطع رابطه با دنياي واقعي نماييد. پس از فروكش كردن ضربه روحي اوليه، واكنش از فردي به فرد ديگر متغير است. معمولاً واكنش هاي هيجاني به حالت عادي بازمي گردد. يادآوري حادثه اي چون زمين لرزه يا صداي آژير خطر حتي پس از يك ماه و يك سال مي تواند باعث نگراني و آشفتگي از آن تجربه هولناك شود. اين نگراني ها مي تواند با ترس از اين كه مبادا آن وقايع دوباره تكرار شوند، همراه باشد.
تفاوت پاسخ افراد به موقعيت هاي استرس زا
دانستن اين نكته مهم است كه در تجارب ناگوار و هولناك، الگوي استانداردي از واكنش نسبت به استرس وجود ندارد.
برخي افراد فوراً و برخي ديگر با درنگ - گاهي اوقات پس از ماهها و حتي سالها- سازگاري حاصل مي كنند. واكنش ها نيز مي توانند در طول زمان تغيير كنند. برخي افراد كه از يك حادثه ناگوار رنج برده اند، ابتدا نيروي فراواني براي كمك به سازگاري شان با آن واقعه دارند اما با گذشت زمان دچار نوميدي و افسردگي مي شوند.
چگونه بايد به خود و خانواده كمك كنيم؟
در اينجا تعدادي از مراحل كه مي توانيد از آنها براي حفظ حالت هيجاني طبيعي استفاده كرده و كنترل خود را در قبال عوامل آسيب زا حفظ كنيد، آورده شده است:
- به خود، زمان ايجاد سازگاري بدهيد. انتظار اين را داشته باشيد كه گذشتن از اين زمان، دشوار خواهد بود. سوگواري كنيد و در برابرتغييرات هيجاني صبور باشيد.
- از ديگران درخواست كنيد كه شما را حمايت كرده، بپذيرند ، به حرف هايتان گوش فرا دهند و احساس همدلي داشته باشند. ولي به خاطر داشته باشيد كه سيستم ويژه حمايتي شما ممكن است به دليل درگير بودن اطرافيان با اين حادثه، كارايي لازم را نداشته باشد.
- درباره تجربه تان به هر ترتيبي كه راحت هستيد، صحبت كنيد. مثلاً با اعضاي خانواده يا دوستان نزديك يا نوشتن در دفترچه يادداشت.
- دنبال گروه هاي حمايتي ويژه اي بگرديد كه اغلب در دسترس هستند و توسط كساني ايجاد مي شوند كه خود دچار حوادثي شده يا مورد تجاوز قرار گرفته اند، ايجاد مي شوند. اين گروه ها مي توانند براي افرادي كه سيستم هاي حمايت شخصي محدودي دارند، مفيد باشند.
- سعي در يافتن گروه هايي كنيد كه براي منظور خاص شما داراي برنامه هاي آموزشي و تجربي تخصصي هستند.
- انجام فعاليت هاي سالم، توانايي كنار آمدن شما را با استرس هاي شديد بالا مي برد. غذاهاي متعادل خورده و به اندازه كافي استراحت كنيد. اگر دچار مشكلات مربوط به خواب هستيد، مي توانيد برخي از تكنيك هاي ايجاد آرامش را فرا بگيريد. از مصرف مخدرات و دارو اجتناب كنيد.
- فعاليت هاي روزمره جديدي مانند غذا خوردن در زمان مشخص و دنبال كردن يك برنامه تمريني را براي خود وضع كرده يا ساماندهي مجدد كنيد. مقداري از زمان روزانه تان را براي پرداختن به فعاليت هاي فرحبخش و مورد علاقه خود كنار بگذاريد.
- از تصميم هاي عمده در زندگي از قبيل تغيير خط مشي يا كار خود تا حد امكان اجتناب كنيد زيرا اين قبيل تصميمات بسيار استرس زا هستند.
- در مورد نتايج حاصل از آن حادثه، به كسب تجربه بپردازيد.
چگونه مي توانيم نيازهاي ويژه كودكان را
تأمين كنيم؟
اضطراب شديد و ترس كه اغلب ما را به سمت ناكامي هاي بزرگ يا ساير موقعيت هاي ضربه زا هدايت مي نمايد، مي تواند براي كودكان نيز ايجاد شود. در برخي ممكن است رفتارهاي كودكانه اي چون مكيدن انگشت يا شب ادراري مجدداً بروز كند. بچه ها ممكن است زياد كابوس ببينند و از تنها خوابيدن بترسند و اين مسئله مي تواند در مدرسه خود را نمايان سازد. ساير تغييرات در الگوهاي رفتاري مي تواند شامل بدخلقي هاي پي در پي يا گوشه گيري باشد. موارد زير، اموري هستند كه والدين مي توانند كودكانشان را در قبال آنها محافظت كرده و نتايج هيجاني ضربه را كاهش دهند.
- زمان بيشتري را با كودكان گذرانده و به آنها اجازه دهيد در ماههاي پس از حادثه بيشتر به شما وابسته شوند. براي مثال به آنها اجازه دهيد بيشتر از هميشه با شما باشند. توجه فيزيكي براي اين قبيل كودكان بسيار تسكين دهنده است.
- بازي هايي براي كمك به كاهش تنش آنها ايجاد نماييد. كودكان كم سن و سال تر ممكن است راحت تر عقايد و احساساتشان را در رابطه با يك حادثه به خصوص از طريق فعاليتهاي غيركلامي چون نقاشي كردن بروز دهند.
- در مورد كودكان بزرگتر، تشويق به صحبت كردن درباره افكار و احساساتشان با شما و همديگر، مفيد است. اين كار به كاهش بهت و گيجي و اضطراب آنها در رابطه با آن حادثه ناگوار كمك مي نمايد. پاسخ به پرسشهاي آنها با واژه هايي كه برايشان قابل فهم باشد، باعث مي شود كه در مورد نقش حمايتي شما و كاهش ترس ها و نگراني هايشان احساس قوت قلب نمايند.
- ايجاد يك برنامه ريزي زمان بندي شده منظم براي فعاليت هايي از قبيل خوردن، بازي كردن و رفتن به رختخواب، به آنها در حفظ يك احساس امنيت و عادي بودن اوضاع، كمك مي كند.
چه زماني بايد درخواست كمك هاي
تخصصي نماييم؟
برخي افراد قادر به كنار آمدن با حوادث طبيعي يا ساير تجارب آسيب زاي هيجاني يا جسمي به صورتي مؤثر و با استفاده از سيستم هاي حمايتي خود هستند. با اين حال يافتن مشكلاتي جدي كه در زندگي روزمره ما تداخل ايجاد نمايند، مسئله غيرمعمولي نيست. براي مثال برخي ممكن است احساس عصبي بودن يا غمگيني شديد نمايند كه بر فعاليت هاي شغلي و روابط بين فرديشان اثر مخرب داشته باشد.
افرادي كه واكنش هاي زنجيره وارشان عملكرد روزانه آنها را مختل كرده است، بايد توسط متخصص بهداشت رواني تحت مشاوره قرار بگيرند. روان شناسان و ساير متخصصان مجاز بهداشت رواني، افراد را براي بروز پاسخ هاي طبيعي به استرس هاي شديد، آموزش و ياري مي دهند.
اين متخصصين به افرادي كه تحت تأثير يك واقعه تلخ قرار گرفته اند، كمك مي نمايند تا راه هاي مؤثري براي باز كردن گره هيجاني شان بيابند.در مورد كودكان، فوران هاي هيجاني پرخاشگرانه و پي در پي، مشكل جدي در مدرسه، اشتغال فكري به حوادث ناگوار و ساير نشانه هاي اضطراب هاي سنگين يا دشواري هاي هيجاني، همگي نياز به كمك هاي تخصصي را گوشزد مي نمايند. يك متخصص بهداشت رواني شايسته، مي تواند به كودكان و والدين آنها كمك كند تا احساسات و رفتارهايي را كه در اثر يك واقعه تلخ و ناگوار ايجاد مي شوند، بشناسند.
|
