نگاهي به نيازهاي دانش آموزان پايه اول ابتدايي براي آغاز مدرسه
شكفتن با مهر
عكس :جواد گلزار
|
|
نيمه هاي شهريور يعني اول مهر! شروع دوباره درس و مدرسه و دلهره هاي شيرين خريد كيف و كتاب، لباس نو و دفترهايي كه ورق هايشان بوي خاصي مي دهد، بويي كه سال ها بعد نيز از مشام مان بيرون نمي رود.
يك ميليون دانش آموز كلاس اولي، امسال مانند همه كلاس اولي هاي سال هاي دور و نزديك، قرار است كلاس اولي بودن را تجربه كنند. تجربه اي كه هر چند شيرين به نظر مي رسد، اما اضطرابي نهفته را نيز به همراه دارد؛ اما والدين مي توانند با كاستن از اضطراب خود، دلهره كلاس اولي ها را به هيجاني شيرين و به ياد ماندني تبديل كنند.
رفتن به مدرسه براي همه كودكان همواره واقعه اي بزرگ و عجيب بوده و هست؛ چرا كه كودك مدرسه رفتن را گام نهادن در راه بلوغ، كمال واستقلال رأي و عمل مي داند، هر چند آن را به زبان نياورد؛ اما همين احساس كسي بودن وآزادي، حس جدايي از والدين را نيز به همراه دارد؛ كه همين امر عاملي جهت ايجاد دلهره و اضطراب در كودكان است. والدين نيز از اين قضيه مستثني نيستند؛ چرا كه آنها نيز شروع مدرسه را تحولي بزرگ در زندگي خود و فرزندانشان مي دانند؛ تحولي كه بي ترديد وظيفه آنها را سنگين تر و اضطراب شان را دو چندان مي كند.
شكست اضطراب
روزهاي نخستين شروع مدرسه، كودك با محيط، افراد، ارتباطات و قوانين جديدي آشنا مي شود، تازه هايي كه تا پيش از اين تصوري از آنها نداشته و يا اگر هم داشته، در حد ذهنياتي شكل گرفته از تعاريف خوب يا بد ديگران به ويژه والدينش بوده است. به عقيده روانشناسان، همين پيش فرض هاي شكل گرفته در ذهن كودك عاملي جهت هيجان و استرس او و حالت تدافعي و تهاجمي وي در مقابل همكلاسي ها و اولياء مدرسه و يا عاملي جهت آرامش و استقبال او از درس و مدرسه است.
براي آشنا كردن صحيح كودك با محيط جديد، لازم است به چند نكته توجه كنيم:
- پيش از آغاز مدرسه و حتي قبل از شروع برنامه هاي آموزش و پرورش براي شروع مدرسه و استقبال ازمهرماه (دركشور ما جشن شكوفه ها)، فرزندتان را به مدرسه اش ببريد، مثلاً هنگام ثبت نام و به دلايل مختلف او را همراه خود به مدرسه ببريد. تمام كلاس ها، دفتر مدرسه ، سرويس هاي بهداشتي، كتابخانه و... را به او نشان بدهيد تا با فضاي مدرسه كاملاً آشنا شود.
- درباره درس و مدرسه و زيبايي هاي روزهاي آغازين سال تحصيلي با او صحبت كنيد، تا اشتياق حضور در مدرسه را در او بيدار كنيد.
- از خودتان برايش صحبت كنيد، اين كه روز اول مدرسه چه احساسي داشتيد، چه كرديد و... از رفتار آموزگار با شما و به طور كلي درباره همه احساس هاي خوشايند و ناخوشايند خود صحبت كنيد؛ صحبت كردن از احساس هاي ناخوشايند، بايد در جهت نتيجه گيري مثبت باشد.
- براي آرامش بيشتر خود و فرزندتان با آموزگار او صحبت كنيد و درباره برنامه درسي، روند كار در كلاس و... آگاه شده و اين اطلاعات را با زباني ساده در اختيار فرزندتان قرار بدهيد.
- خيال فرزندتان را راحت كنيد كه روز اول مهر، آموزگار از آنها درس نمي پرسد: اغلب كودكان فكر مي كنند آموزگار در اولين روز حضور در كلاس، درباره آموخته هاي دوره پيش دبستاني از آنها سؤال مي كند و همين امر براي آنها هيجان انگيز است.
- سعي كنيد هر وقت از منزل خارج مي شويد، از كنار مدرسه فرزندتان عبور كنيد تا محيط اطراف مدرسه براي فرزندتان غريبه به نظر نرسد. از طرفي مسافت بين منزل تا مدرسه طولاني و دور به نظر نيايد.
- درباره موفقيت ها، تفريح ها و شادي ها و نكات مثبتي كه در طول دوران تحصيل به ويژه سال اول ابتدايي با آنها مواجه شده ايد، صحبت كنيد؛ اين صحبت ها انگيزه مثبت در او ايجاد مي كند.
- با نقاشي و طراحي و يا با وسايل بازي او مدرسه ساخته يا طراحي كنيد و از روي نقاشي يا ماكتي كه ساخته ايد، قسمت هاي مختلف مدرسه را براي او شرح دهيد.
- كتاب هايي را براي او انتخاب كنيد كه درباره درس و مدرسه داستان هايي حكايت كرده اند. اين كتاب ها تشويقي براي رفتن به مدرسه و ياد گرفتن سريع ترمهارت خواندن و نوشتن، براي خواندن اين كتاب ها است.
- همراه با فرزندتان پياده و يا با وسايل نقليه عمومي، چندين بار تا قبل از شروع مدرسه، به مدرسه او برويد تا فرزندتان مسير پياده و يا نحوه استفاده از وسايل نقليه عمومي، براي رفتن به مدرسه و بازگشت به منزل را ياد بگيرد. اين كار به او آرامش مي دهد؛ چراكه مي آموزد چگونه و با چه وسيله اي خود را به سرعت به منزل برساند و اطمينان مي يابد كه گم نخواهد شد.
تنظيم برنامه ها
خريد لوازم مدرسه، كيف، كفش، لباس و... همان قدر كه شيرين و دوست داشتني است و كودك براي رسيدن به اين لحظه، لحظه شماري مي كند. اما به تعويق افتادن اين لحظه دوست داشتني، كودك را مضطرب مي كند؛ چرا كه احساس مي كند براي رفتن به مدرسه حاضر نيست. بنابراين بهتر است تهيه لوازم و ديگر نيازهاي كودك براي رفتن به مدرسه حداقل يك ماه مانده به شروع مدرسه انجام شود. از طرفي خريد به موقع مايحتاج كودك باعث ارتباط بيشتر كودك با وسايل و لباس و كفش نو شده و به او آرامش مي دهد و اول مدرسه، همه چيز براي او جديد و غريبه نيست.
نزديك شدن به روزهاي پاياني تعطيلات تابستان و به دنبال آن تغيير شرايط كودك چه از جهت زمان خواب و استراحت و چه از جهت وضعيت تغذيه، گردش و تفريح و... دستخوش تحول مي شود؛ كه اين تغييرات نيز عاملي جهت بروز اضطراب در كودك است. از اين رو براي جلوگيري از بروز اين حالت و كاهش هيجان و اضطراب كودك لازم است تا تغييرات به صورت نامحسوس و به تدريج صورت بگيرد. به طور مثال به تدريج از زمان گردش و تفريح او بكاهيد؛ اگر بعدازظهرها هر روز بيرون مي رفتيد، اين زمان را به يك روز در ميان و در نهايت هفته اي دوبار محدود كنيد. وضعيت خورد و خوراك كودك را نيز به تدريج تنظيم كرده و تغيير بدهيد. به اين ترتيب كه اگر تاكنون فرزندتان دير صبحانه مي خورد، با عقب بردن هر هفته نيم ساعت، به زمان مناسب براي صرف صبحانه، هنگام آغاز مدرسه برسيد. تغييرات ديگر را نيز به تدريج ايجاد كنيد و از ايجاد هر نوع تحول ناگهاني در برنامه كودك جداً بپرهيزيد. روانشناسان بهترين زمان شروع ايجاد تحولات در برنامه كودك را يك ماه مانده به آغاز فصل درس و مدرسه مي دانند و معتقدند اين زمان مناسب ترين فاصله براي تغيير تدريجي عادت ها و ثابت كردن عادت هاي جديد در ذهن و رفتار كودك است.
كنترل احساسات
احساسات والدين و عكس العمل هاي شما به شدت روي فرزندتان تأثير مي گذارد. حفظ آرامش و نداشتن هيجان براي زندگي جديد فرزندتان، او را نيز آرام مي كند؛ اما وجود هر نوع هيجان و استرس در والدين و مهم تر از همه نشان دادن اين هيجان و اضطراب، كودك را كلافه و مضطرب مي كند. بنابراين به جاي اضطراب و كلافگي، برنامه ها را هر چه سريع تر تنظيم كنيد تا خود و فرزندتان به آرامش لازم برسيد.
ملاحظات روزهاي پاياني و آغازين
روزهاي هفته هاي نخستين مدرسه، به ويژه براي كلاس اولي ها، روزها و ساعت هاي حساسي است، بنابراين به هيچ وجه آنها را تنها نگذاريد. براي اين منظور به چند نكته توجه كنيم؛
- آنها را تنها روانه مدرسه نكنيد. اگر امكان همراهي با آنها وجود ندارد، از سرويس مدرسه براي اين كار استفاده كنيد؛ چرا كه روزها و هفته هاي نخستين شروع درس و مدرسه، كودك نمي تواند به درستي بعضي كارها را انجام بدهد؛ مهم تر اين كه هيجان ناشي از رفتن به مدرسه به تنهايي، از شب تا صبح و هيجان بازگشت از مدرسه، از شروع اولين ساعت كلاس تا به صدا درآمدن زنگ پايان روز، همراه كودك است؛ و اين دغدغه تأثير بسيار منفي براي ميزان فراگيري كودك دارد.
- پس از بازگشت از مدرسه به دقت به حرف هاي او گوش بدهيد، تا مشكلات احتمالي او را برطرف كرده و او را راهنمايي كنيد. با نشان دادن اشتياق خود، عادت صحبت كردن درباره درس و مدرسه را ملكه ذهن كودك بكنيد. صحبت كردن از مشكلات و حتي شادي ها و موفقيت ها، ذهن كودك را آرام مي كند.
- اشتباهات فراوان او در روزهاي نخستين درس و مدرسه را ناديده نگيريد؛ اما براي برطرف كردن آنها از دعوا، عصبانيت و تحكم استفاده نكنيد؛ با آرامش و حوصله مشكلات را حل كنيد.
و كلام آخر: روزها و هفته هاي آغازين درس و مدرسه براي همه كودكان به ويژه كلاس اولي ها با هيجان و استرس خاص و البته نهفته همراه است؛ كه اگر به هر نحو به اين هيجان افزوده شود، كودك از درس و مدرسه دلزده شده و ابتدا آموزه ها را به كندي و سپس به سختي آموخته و در نهايت نسبت به درس و مدرسه بي انگيزه شده و آن را كنار مي گذارد: بنابراين حفظ آرامش و تنظيم برنامه ها بهترين راه استقبال از ماه مهر و شروع درس و مدرسه است... موفق باشيد.
مهتاب صفرزاده خسروشاهي
|