چهارشنبه ۲۷ دي ۱۳۸۵ - سال چهاردهم - شماره۴۱۸۵ - Jan 17, 2007
آشنايي با گلابتون و جايگاه آن در ميراث فرهنگي
تار زرين پارچه هاي ايراني
010488.jpg
گروه علمي فرهنگي - به روايت تاريخ، 115 سال پيش از ميلاد مسيح، بنا به يك سنت، دولت چين براي سر به مهر آوردن همسايگان، قطعاتي از پارچه اي زربفت و زري دوزي شده را همراه با نمايندگاني به ايران فرستاد. 723 سال بعد، يعني در سال 628 ميلادي، هنگامي كه هراكلوس دستگرد را تصرف و غارت كرد، گرانبهاترين غنايمي كه به دست آورد، زردوزي هاي ايراني بود. همين روايت تاريخي باعث شد تا اين تصور در اذهان بنشيند كه نخستين بار زردوزي از چين به ايران راه يافته، حال آن كه نتيجه كاوش هاي باستان شناسي در روسيه حكايت از آن دارد كه در سده سوم پيش از ميلاد زردوزي و توليد پارچه هاي زربفت در ايران رواج داشته و ايرانيان با نخ هاي زريني كه به ظرافت تابيده شده بود، تصوير برگ مو و پيچك را بر روي پارچه هاي پشمي مي دوختند. قرن ها بعد، بيزانس، همسايه ايران، با تقليد از فرآورده هاي ايراني سوزن دوزي هايي عرضه كرد كه مرغوبيت آن بيشتر بود و رنگ هاي خيره كننده برتري داشت.
با هجوم مغول ها، عناصر هنر چيني نيز به زردوزي ايران راه يافت و اگرچه هيچ اثري از زردوزي هاي اين دوره در دست نيست، اما ادامه آن قطعاً  به قرن 15، 16 و 17 ميلادي كشيده؛ چه آن كه شاردن در سياحت نامه خود، بارها ظرافت زردوزي ها و گلدوزي هاي ايراني را، كه به رغم خودش برتر از گلدوزي هاي اروپاييان و تركان بوده، ستوده است.توليد زري دوزي كه در نقاط مختلف ايران به كم دوزي ، گلدوزي ، برودري دوزي و كمان دوزي شهرت دارد، شاخه اي از هنر ظريف دوزيه (EMBROIDERY) محسوب مي شود و در گذشته در بيشتر نقاط ايران رواج داشت، اما اكنون استان هرمزگان و به ويژه شهرهاي بندرلنگه، بندرعباس و ميناب از مراكز عمده توليد آن به شمار مي آيند.
گلابتون دوزي پس از اسلام، در ابعاد بيشتري در اقصي نقاط ايران رواج يافت و به خصوص از قرن سوم آذين و تزيين پرده خانه خدا شد.
هنرمندان شوش و شوشتر موظف به تهيه 12 تخته روپوش حجرالاسود در تمام مدت سال بودند. جنس پرده ها مخمل مشكي بود و تزئينات روي آن، كتيبه دوزي، شمسه دوزي، كمنددوزي، گلابتون دوزي، ده يك دوزي را شامل مي شد كه معمولاً  همگي با نخ هاي گلابتون عياردار دوخته مي شد. اين كار تا سده دهم هجري به عهده هنرمندان ايراني بود، اما از آن پس به عهده كشورهاي عثماني، مصر و ديگر كشورهاي اسلامي گذاشته شد.
گلابتون دوزي در دوره صفويه نيز رواج كامل داشت و از آن براي تزيين البسه، پرده و تابلوهاي تزييني استفاده مي شد. اين دوخت در دوران افشاريه و حتي زنديه و قاجاريه نيز براي كارهاي گوناگون مورد استفاده قرار مي گرفت.
تعريف گلابتون دوزي
گلابتون طلايي است از حديده كشيده و به هيأت ريسمان هاي باريك و گلابتون دوزي نوعي دوزندگي است كه جنبه تزئيني دارد و در آن از نخ گلابتون استفاده مي شود.
در حال  حاضر گلابتون دوزي با الياف طلا در ايران رايج نيست. امروزه گلابتون دوزي از نخ طلايي با روكش فلزي زرد يا سفيد كه عمدتاً  در كشور پاكستان توليد مي شود،  استفاده مي كنند و به كمك قلاب، نقوش متنوعي را كه بيشتر ملهم از بينش و برداشت شخصي شان است، بر روي پارچه مي دوزند.
توليدكنندگان اصلي مصنوعات گلابتون دوزي شده در استان هرمزگان، بيشتر زنان و دختران خانه دار هستند و به طور كلي در بندرلنگه، بندرعباس، ميناب و نقاط روستايي اين مناطق كمتر خانواده اي را مي توان يافت كه زنان و دختران آن با هنر گلابتون دوزي آشنايي نداشته باشند.
اگرچه در بيشتر مناطق استان هرمزگان استفاده از شلوارهاي زنانه با دمپايي زري دوزي شده و رو پيراهن هاي زنانه با سرآستين، پيش سينه و دور يقه گلابتون دوزي شده، رواج دارد و براي لبه پرده، ديواركوب، پشتي، كوسن و... نيز از اين دوخت استفاده مي شود، اما شكل و نوع محصولات بستگي به سليقه و نظر مشتري دارد.
مرسوم است كه توليدكنندگان پس از گرفتن سفارش، ابتدا پارچه را، كه معمولاً از جنس كرپ ناز، سالمز يا پوليستر و به رنگ سبز، مشكي، زرد، آبي فيروزه اي، نارنجي و... است، بر مبناي الگوي مورد درخواست مشتري بريده و ابتدا به كمك كاربن هاي رنگي، نقش مورد پسند سفارش دهنده را بر روي آن كپي مي كنند؛ سپس پارچه را بر روي لبه دايره اي چوبي، كه كم يا كمان نام دارد، قرار داده و اطراف آن را به وسيله تسمه اي چرمي با زهواري چوبي و دايره شكل كه قطر آن با يك پيچ كم و زياد مي شود، محكم مي كنند و پارچه را از اطراف مي كشند تا همچون پوسته اي بر روي مساحت دايره چوبي قرار گيرد. سپس هنرمند به كمك سوزن هاي خاصي كه اصطلاحاً  قلاب ناميده مي شوند، كار دوخت را آغاز مي كند.
شيوه دوخت به اين ترتيب است كه صنعتگر دست چپ خود را در قسمت پشت پارچه قرار داده و قلاب را در دست راست مي گيرد، قلاب را از روي كار، به داخل پارچه فرو برده و با دست چپ نخ را، كه يك سوي آن منتهي به قرقره و سر ديگرش گره خورده است، به نوك برجسته قلاب آويخته و از پارچه بيرون كشيده و دوباره به داخل پارچه فرو برده و اين كار را ادامه مي دهد تا اين كه دوختي زنجيره اي شبيه آنچه در گلابتون دوزي معمولي بانوان بر روي پارچه ايجاد مي شود، به وجود  آيد كه اساس و بنيان كار گلابتون دوزي است.
بيشتر گلابتون دوزان به نسبت نوع نقشي كه قصد دوختن آن را دارند از پولك هاي پلاستيكي كوچكي با لعاب رنگين استفاده مي كنند و در پايان كار محصول را بر سطح همواره قرار داده و با وزنه شيشه اي يا نوعي گوش ماهي صاف و صيقلي بر روي آن مي كوبند تا نقوش هم سطح و هماهنگ شوند.
نقوش گلابتون
در گلابتون دوزي بيشتر نقوشي چون پيچك ترنج، گل ساعتي، نقش محرابي، گل هاي اسليمي، گل هاي ختايي،  نقش بازوبندي، بته روحي، محرماتي يا ستوني، بته جقه اي، سروچه و انواع گل ها و گاه تصوير افراد مورد استفاده قرار مي گيرد.
از اين نوع سوزن دوزي ها معمولاً براي آراستن لباس، پرده، بقچه، سوزني، كلاه، كيسه پول، قاب شانه، سرمه دان، جاي قيچي، جاي قلمدان، جاي قرآني و... استفاده مي شود.

خبر
راه اندازي
نخستين انجمن موزه  داران  ايران در اصفهان
گروه علمي فرهنگي- انجمن موزه  داران براي نخستين بار در ايران با هدف توسعه و ترويج موزه داري، آموزش شهروندان درباره اهميت موزه داري و گسترش موزه ها در استان اصفهان راه اندازي شد.
  منوچهر دانش، مدير انجمن موزه  داران استان اصفهان ، راه اندازي موزه بخش خصوصي در شهرستانها، سروسامان دادن به گنجينه هاي استان با حمايت سازمانهاي فرهنگي ذيربط و مشاركت بخش خصوصي را از ديگر اهداف تاسيس اين انجمن ذكر كرد.
وي اضافه كرد: حمايت از مجموعه داران ابزار تاريخي و قديمي، حمايت از بخش خصوصي در جهت برپايي موزه در استان، حمايت از هزاران اشياء تاريخي و نفيس در سازمانها كه در حال از بين رفتن است و نياز به ساماندهي دارد، از ديگر اهداف اين انجمن مي باشد.
دانش افزود: اولين كلاس بازآموزي مديران و كارشناسان موزه هاي اصفهان با همكاري ميراث فرهنگي، آموزش و پرورش، موسسه تنظيم و نشر حضرت امام(ره) و موزه هنرهاي معاصر در نگارستان امام خميني (ره) برگزار خواهد شد.
موزه ها آيينه فرهنگ و تمدن هر كشور محسوب مي شود ، با تشكيل كارگروه ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري در استانداري اصفهان، نمايندگان انجمن موزه داران، استانداري، ميراث فرهنگي و صنايع دستي و گردشگري از اين انجمن حمايت هاي معنوي و مالي به عمل آورند.

برگزاري گردهمايي بين المللي فارابي
گروه علمي فرهنگي- هيأت وزيران با برگزاري گردهمايي بين المللي فارابي توسط وزارت علوم موافقت كرد.
به گزارش دبيرخانه شوراي اطلاع رساني دولت، هيات وزيران با پيشنهاد وزارت علوم، تحقيقات و فناوري مبني بر برگزاري گردهمايي بين المللي فارابي در حوزه علوم انساني توسط اين وزارتخانه موافقت كرد. اين گردهمايي در سال ۸۶ از محل اعتبارات ريالي وزارت علوم، تحقيقات و فناوري برگزار خواهد شد.

به انگيزه نهمين سال درگذشت محمد قاضي
سفر
حميد دهقان
010485.jpg
اين روزها مصادف است با نهمين سال درگذشت مترجم نامدار ايران، محمد قاضي؛ كه با 66 ترجمه و تأليفي كه از خود به يادگار گذاشت، براي هميشه نام خود را در فرهنگ و ادبيات كشورمان ماندگار كرد. اگرچه جايگاه اصلي پرداختن به محمد قاضي، صفحه ادبيات است، ولي امروز در صفحه فرهنگ و آموزش چهارشنبه ها كه موضوعات گردشگري و ميراث فرهنگي را مورد توجه قرار مي دهد، نكاتي از سفرهاي محمد قاضي را مرور كرده ايم.
محمد قاضي مترجم نامدار كه قريب 70 كتاب ارزشمند ترجمه و در فرهنگ جامعه به يادگار گذاشته است، يك انسان بزرگوار و دوست داشتني بود كه صبر و تحمل او در برابر سختي ها و ناكامي ها حيرت انگيز و شگفتي آور است.
كتاب خاطرات يك مترجم مملو از تلاش بي وقفه يك انسان در برابر ناملايمات زندگي است كه با همت والاي خود و با گذر از فراز و نشيب هاي زمان به موفقيت هاي بزرگي نائل مي شود. محمد قاضي در سال 1292 در شهر مهاباد كه در آن زمان ساوجبلاغ مكري نام داشت، به دنيا آمد و در سال 1376 در 84 سالگي درگذشت و در گورستان مهاباد كه در تپه اي باصفا و مشرف به منظره شهر واقع شده، به خاك سپرده شد.
مترجم ده ها شاهكار ادبي جهان از جمله كتاب به يادماندني زورباي يوناني اثر نيكوس كازانتراكيس، در حالي به زبان فرانسه تسلط كامل داشت كه تا سال 1342 پاي خود را به خارج از كشور ايران نگذاشته بود و تنها اين موقع بود كه به همراه همسرش كه سخت بيمار بود، به انگستان سفر كرد. پس از آن در سال 1348 با تور گردشگري به كشورهاي اروپايي و در سال 1353 به كشورهاي هندوستان، تايلند، سنگاپور، هنگ كنگ و ژاپن سفر كرد و آخرين سفر وي براي معالجه سرطان حنجره به كشور آلمان در سال 1354 بود. بازتاب سفرهاي قاضي به كشورهاي مختلف جهان را در نوشته هاي وي مي خوانيم. بسياري از اين بازتاب ها كه در ارتباط با سفر دور اروپاي وي است، در كتاب خاطرات يك مترجم درج شده است.
محمد قاضي مي نويسد: در اوايل سال 1348 آگهي جالبي در روزنامه خواندم كه يك آژانس مسافرتي، مدت۴۵ روز مسافران را به شش، هفت كشور اروپايي مي برد، همه جا با هواپيما و در هر شهري اقامت در بهترين هتل ها با صبحانه و ناهار با ديدار از همه نقاط ديدني و تاريخي همه شهرها، مبلغي كه هر مسافر بايد پرداخت مي كرد، شش هزار تومان بود كه حتي با اقساط هم امكان  پرداخت داشت.
قاضي پس از گذشت۲۰ سال از اين سفر مي گويد: به راستي باورم نمي شود كه ما چنان گشت و سياحتي را با آن همه مزايا و لطايف به ازاي مبلغي انجام داده ايم كه امروزه خرج يك مهماني شش، هفت نفره به ناهار يا شام است. هنوز وقتي گاه گاه عزيزاني را مي بينيم كه افتخار همسفري در آن گشت را با ايشان داشته ام، با هم از آن روزهاي خوش و فراموش ناشدني ياد مي كنيم و بي اختيار اين جمله از دهانمان بيرون مي پرد كه: آوخ، آوخ چه بود و چه شد.  
و در سفر به آلمان در سال۱۳۵۴ براي معالجه سرطان حنجره اش وقتي پروفسور بيمارستان خطاب به او مي گويد: سه ماه دير آمده اي و سه ماه زود. قاضي مي پرسد چطور ممكن است، هم زود آمده باشم و هم دير. پاسخ مي شنود كه سرطان حنجره شما بسيار پيشرفته است، زود آمدي. اگر سه ماه ديگر دير مي كردي، ممكن بود غده سرطاني راه تنفس را مي گرفت و خفه مي كرد و دير آمدي؛ اگر سه ماه زودتر مي آمدي، ممكن بود سرطان به تارهاي صوتي نمي رسيد و شما قدرت حرف زدن را از دست نمي داديد. حالا اگر راضي به عمل جراحي هستيد، بايد بدانيد كه پس از عمل قادر به تكلم نخواهيد بود و قاضي مي گويد: هيچ مهم نيست كه من بعداً خواهم توانست حرف بزنم يا نه، مهم اين است كه من زنده بمانم .
پروفسور كه از خونسردي بيمارش در مقابل از دست دادن توان حرف زدن تعجب كرده بود، مي پرسد چطور محروم شدن از نيروي تكلم براي شما مهم نيست؟ قاضي مي گويد: در نظام شاهنشاهي كشور من، حرف زدن قدغن است.
هر سال در ماه دي و در ايام مصادف با سالروز درگذشت محمد قاضي، افراد زيادي از شهرهاي گوناگون استان هاي كردستان و آذربايجان غربي و ساير استان ها بر سر خاك او مي روند. در اين روزها هر مسافر غريبه اي به تاكسي بگويد گورستان مهاباد، به راحتي او را كنار آرامگاه محمد قاضي مي رساند.

فرهنگ و آموزش
اجتماعي
ادب و هنر
اقتصادي
دانش فناوري
بـورس
زادبوم
حوادث
بين الملل
سياسي
شهر تماشا
سلامت
داخلي
شهري
صفحه آخر
همشهري ضميمه
|  اجتماعي   |   ادب و هنر   |   اقتصادي   |   دانش فناوري   |   بـورس   |   زادبوم   |   حوادث   |   بين الملل   |  
|  فرهنگ و آموزش   |   سياسي   |   شهر تماشا   |   سلامت   |   داخلي   |   شهري   |   صفحه آخر   |  
|   صفحه اول   |   آرشيو   |   شناسنامه   |   چاپ صفحه   |